Linkshandigheid en borstkanker
"De uitkomst van ons onderzoek is dat linkshandige vrouwen een grotere kans hebben voor de menopauze borstkanker te krijgen dan rechtshandige vrouwen. Uit onze analyse kwam naar voren dat het risico zelfs twee keer zo groot is. De onzekerheidsmarge is inderdaad breed - premenopauzale borstkanker komt gelukkig niet op grote schaal voor - maar onze bevindingen zijn statistisch significant. Toch is er behoorlijk heftig gereageerd op ons artikel in het British Medical Journal."
Hoe komt dat?
"Wij hadden ons in het oorspronkelijke artikel zeer voorzichtig opgesteld. Wij stelden dat onze resultaten mogelijk zouden kunnen wijzen op een verband. Het British Medical Journal wilde een verkort artikel plaatsen en liet later een persbericht uitgaan. Wij staan nog helemaal achter het artikel, maar de nuance ging nu hier en daar verloren. De belangstelling is mede daardoor ongekend.
"Dat vrouwen in de doelgroep hier ongemakkelijke gevoelens van krijgen, begrijp ik wel. Ik moest mijn linkshandige dochter ook uitleggen hoe het zit. Tegelijkertijd fronsten sommige collega's de wenkbrauwen. En ook journalisten waren kritisch. Dan kun je alles wel met alles correleren, zo vonden zij."
Ligt het anders dan?
"Dit is stevig gefundeerd onderzoek. De vraag naar handvoorkeur hebben we in onze onderzoeken opgenomen nadat de neuroloog Norman Geschwind twintig jaar geleden de blootstelling aan hoge hormoonniveau's tijdens de zwangerschap als oorzaak van linkshandigheid noemde. Verder baseren wij ons op een hypothese over vroege oorzaken van borstkanker, waaronder hormonale oorzaken door bijvoorbeeld stress, die professor Trichopoulos, een autoriteit op het gebied van de epidemiologie van kanker, jaren terug al in de Lancet publiceerde.
"Het enige wat wij hebben gedaan is die hypothese testen door linkshandigheid als marker te gebruiken voor iets wat mogelijk is misgegaan in de baarmoeder. Niets meer en niets minder. In feite is dit niet zoveel anders dan bijvoorbeeld te zoeken naar verbanden tussen ziekten en een bepaalde vorm van een gen. Dat baart vrijwel nooit zoveel opzien als dit onderzoek.
"Of we mensen weer rechts moeten laten schrijven, is er gegrapt, met als onderliggende vraag 'wat moeten we ermee?' Het antwoord op die vraag moet bij wetenschappelijk onderzoek later volgen. Onze bevindingen moeten eerst worden beproefd. Misschien heeft het verband dat we vonden wel helemaal niets met hormonen, maar alleen met genetische erfelijkheid te maken. Hoe het ook zij, de mogelijke praktische implicaties liggen ver in de toekomst."
Vanwaar dan die heftige reacties op linkshandigheid?
"Klaarblijkelijk spreekt het onderwerp aan. Mensen herkennen het. Iedereen heeft zich wel eens afgevraagd waarom iemand zijn linker en niet zijn rechterhand gebruikt. In onderzoeken is in het verleden daarom gezocht naar de meest uiteenlopende verbanden. Linkshandigen zouden eerder sterven, intelligenter zijn, creatiever, sportiever en vaker trans- of homoseksueel zijn, gevoeliger voor verslaving zijn en ga zo maar even door. Bekendste relatie die wordt gelegd is wellicht die met schizofrenie.
"Bij die onderzoeken, waarvan je moet vaststellen dat in veel gevallen de resultaten de conclusie niet dekken, gaat het toch vooral om hersenlateralisatie: welk deel van de hersenen zorgt voor welke lichaamsfunctie. Het blijft lastig om dat soort onderzoek te doen. Het is moeilijk te bepalen wanneer iemand precies links is. En in veel culturen is linkshandigheid nog steeds sociaal niet geaccepteerd. Daar is linkshandigheid onrein of wordt het nog steeds geassocieerd met duistere krachten. Zo was het overigens ook in onze cultuur. Het Latijnse woord voor 'links' is niet voor niets sinister."
xb