Uit een vijfjarig onderzoek onder een half miljoen West-Europeanen, onder wie 40.000 Nederlanders, blijkt dat door het eten van ruim anderhalf ons rood vlees per dag het risico op het ontstaan van darmkanker met een derde toeneemt. Het eten van vis daarentegen heeft een risicoverlagende werking. Kip en ander gevogelte zijn darmkanker-neutraal, zo blijkt uit het onderzoek.

Vanuit Nederland hebben het Rijksinstituut Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het Universitair Medisch Centrum (UMC) Utrecht meegewerkt aan het onderzoek.

Een op de twintig inwoners van West-Europa ontwikkelt in de loop van zijn of haar leven darmkanker. Kennelijk wordt vooral in Nederland veel vlees gegeten, want bij de vrouwen komt Nederland voor wat betreft het aantal nieuwe gevallen van darmkanker na Denemarken op de tweede plaats. Veertig op de honderdduizend vrouwen per jaar krijgen de ziekte, waarmee het na borstkanker de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen is.

Bij mannen worden jaarlijks vijfduizend nieuwe gevallen vastgesteld, ofwel zestig per honderdduizend inwoners. Daarmee is darmkanker na long- en prostaatkanker de meest voorkomende vorm van kanker in ons land bij mannen. Kennelijk eten mannen uit Ierland, Oostenrijk en Duitsland nog meer rood vlees, want in die drie landen ligt het aantal nieuwe gevallen per jaar nog hoger.

EH

De onderzoeker uit het Hubrecht Laboratorium ontdekte dat het nieuwe Alzheimermiddel een remmende werking heeft op de zogeheten Notch-receptor. Dat eiwit zet in beginsel goedaardige darmpoliepen aan tot ongecontroleerde celdeling, waardoor zij uitgroeien tot kwaadaardige tumoren.

Bij muizen resulteerde toediening van het nieuwe geneesmiddel in een sterke remming van de celdeling in darmpoliepen. Clevers stelt nu voor om te onderzoeken of dat effect ook bij mensen optreedt.

Het grote belang van de ontdekking van Clevers is dat het geneesmiddel bij gebleken werkzaamheid waarschijnlijk snel beschikbaar kan zijn. Het normale traject van de ontwikkeling van een werkzame stof tot geneesmiddel kan in dit geval worden overgeslagen.

Wel moet nog een ander probleem worden opgelost, omdat de vorming van darmpoliepen het gevolg is van een verstoorde werking van een ander eiwit. Voor dit probleem is tot op heden nog geen oplossing gevonden.

EH

Ons huidige kantoor aan Heidelberglaan 6 wordt gesloopt. We maken plaats voor Casa Confetti, een nieuw wooncomplex voor studenten waarvan de bouw deze zomer begint. Zelf gaan we dus naar het onderkomen waar tot voor kort Bureau Buitenland zat. De telefoonnummers van de redactie zoals dat van ons secretariaat - 030-2531189 - blijven ongewijzigd.

De redactie is in verband met de zomervakantie en de verhuizing de gehele maand juli wel gesloten. Vanaf 1 augustus kunnen pas weer Ukjes worden aangeleverd en dat kan alleen per post (postbus 85.232, 3508 AE Utrecht) of op ons nieuwe adres.

In juli is onze website - met een speciale zomereditie - natuurlijk wel te bezoeken. Degenen die zelf faculteitsberichten op onze site kunnen zetten, kunnen dat in deze maand ook blijven doen.

De redactie is vanaf 1 augustus terug. Dan zal het nieuws op de website weer actueel en bij de tijd zijn. Natuurlijk zijn we ook aanwezig tijdens de introductieperiode. In september zal ook het eerste nummer van de nieuwe jaargang weer in de bakken liggen.

De SSH gaat na het incident in Lent strenge controle uitoefenen op de montage van de galerijen van de woningen aan de Opaalweg en de Baden Powellweg. Het ongeluk met de feestvierende buitenlandse studenten zou zijn veroorzaakt door het gebruik van verkeerde bouten, zo stelt een woordvoerster.

De 150 prefab eenheden die op dit moment worden geplaatst, zijn van hetzelfde type als de woningen in Nijmegen. Ze zijn afkomstig van het Centraal Orgaan Asielzoekers (CAO) dat ze door het teruglopende aantal asielaanvragen niet meer nodig had en ze aan de studentenhuisvesters verkocht. Na de zomer moeten er ook nog zeventig studenten worden gehuisvest in dergelijke asielzoekerswoningen op het IBB-complex. De SSH wacht daarvoor nog op een gemeentelijke vergunning.

Overigens heeft de SSH ook veiligheidsmaatregelen van een geheel andere aard genomen. Het bouwterrein in Tolsteeg wordt sinds enkele weken in de weekeinden en in de avonduren bewaakt door een surveillancedienst. De SSH spreekt van een preventieve maatregel. De plaatsing van de studentenwoningen op een groenstrook ligt al maanden erg gevoelig in de buurt. "Wij hadden geruchten vernomen dat er iets zou kunnen gebeuren."

Op een site van de buurtbewoners wordt het incident in Nijmegen en de beveiliging van het bouwcomplex breed uitgemeten. Op dezelfde plek wordt gemeld dat de SSH aangifte heeft gedaan tegen de site wegens 'opruiing'. Volgens de SSH is hiervan geen sprake.

U schrijft de opkomst van Laskar Jihad toe aan de val van het regime Soeharto in 1998?

"Dat klopt. Er was toen opeens ruimte voor politiek debat, die door een grote verscheidenheid aan bewegingen werd benut. Ook Laskar Jihad, een paramilitaire groepering die openlijk opriep tot de heilige oorlog in de Molukken, kon toen haar stem laten horen. Paradoxaal genoeg kregen echter ook de voormalige machthebbers - met name de legerleiding - die de oude status quo wilden herstellen, meer manoeuvreerruimte. Zij zagen in militante groepen zoals Laskar Jihad een perfect middel om chaos te creëren, waarin zij hun verloren machtsposities dachten te kunnen herwinnen."

Zou Laskar Jihad zonder steun van het leger niet zo sterk zijn geweest?

"Daar ben ik van overtuigd. Commandant Ja'far Umar Thalib van Laskar Jihad heeft zelf toegegeven dat hij in 2000 met hoge militaire leiders heeft vergaderd en in een persbericht van 2 mei van dat jaar schept hij erover op dat hij met een aantal militaire commandanten en de gouverneur van Centraal Java heeft afgesproken om zijn strijders naar de Molukken te sturen. In Ambon konden hun schepen zonder problemen afmeren, terwijl het leger dat gemakkelijk had kunnen verhinderen. Maar de strijders werden, naar wordt verteld, juist hartelijk welkom geheten en kregen zelfs wapens uitgereikt"

Veel Laskar-Jihadstrijders waren studenten, onder meer aan de Gadja Mada Universiteit. Hoe verklaart u hun bereidheid om hun leven te wagen?

"Laskar Jihad is voortgekomen uit de religieuze Salafi da'wa beweging, die van de leden complete gehoorzaamheid verlangde. In zekere zin kun je het een sekte noemen. Maar de opkomst van die sekte kan alleen worden begrepen tegen de achtergrond van de snelle modernisering en de toenemende westerse invloed op het openbare leven in het Indonesië van de jaren negentig. Aan diegenen die buiten de boot vielen en zich gemarginaliseerd voelden, boden bewegingen zoals Salafi da'wa en later de heilige oorlog tegen de ongelovigen de kans om hun frustraties te overwinnen en hun zelfrespect terug te vinden."

Hoe groot was de invloed van Al Qaeda op Laskar Jihad?

"Dat is moeilijk te zeggen. De commandant van Laskar Jihad had in Afghanistan gevochten en zegt daar contact te hebben gehad met Osama bin Laden. Tegelijkertijd heeft de Salafi da'wa beweging Bin Laden bekritiseerd omdat zijn revolutionaire politiek de aandacht zou afleiden van het ware geloof. Zeker is dat Laskar Jihad, net als Al Qaeda, werd gemotiveerd door de overtuiging van een wereldwijde Amerikaanse samenzwering om de Islam te ondermijnen. Die anti-Amerika retoriek vind je in alle uitingen van de beweging terug."

U heeft met een groot aantal strijders gesproken. Hoe kijken zij op hun daden terug?

"Spijt hebben zij niet. Zij zijn er nog steeds in meerderheid van overtuigd dat hun Molukse broeders hun hulp in de strijd tegen de ongelovigen hard nodig hadden. Wel zijn veel veteranen teleurgesteld over het feit dat hun beweging door hun leiders niet voor religieuze, maar voor politieke doeleinden is gebruikt. In die zin beschouwen zij de jihad als mislukt en zien zij hun deelname eraan als een zwarte bladzijde in hun leven."

U concludeert dat de blijvende invloed van Laskar Jihad en vergelijkbare bewegingen op het Indonesische openbare leven verwaarloosbaar is geweest. U gelooft niet in een mogelijke opmars van het fundamentalisme in Indonesië?

"Nee. De twee grootste moslimorganisaties op dit moment zijn er eerder door versterkt in hun roep om meer democratie en een tolerante islam. Er zijn nog steeds radicale Islamitische groeperingen, maar hun invloed is marginaal."

Hoe groot is de kans op nieuwe religieuze of etnische spanningen?

"Dat is moeilijk te zeggen. De strijd op de Molukken heeft veel Indonesiërs het belang laten inzien van de lange traditie van tolerantie tussen de verschillende etnische en religieuze groeperingen. Zo lang het huidige politieke evenwicht blijft bestaan, ben ik niet bang voor het ontstaan van nieuwe conflicten. Maar sociale spanningen, economische problemen en politieke rivaliteiten vormen nu eenmaal een rode draad door de Indonesische geschiedenis. Het risico op nieuwe uitbarstingen van geweld is daarom nooit helemaal uit te sluiten."

In de prestatieagenda van het ministerie en de HBO-raad, die een maand geleden verscheen, staat dat er meer hbo-docenten moeten promoveren op praktijkgericht onderzoek en dat er voor hen 'geschikte promotietrajecten' ontwikkeld moeten worden: professional doctorates. En daar moet het hbo nauw bij betrokken zijn. Tel daar de provocatie van Fontys bij op, dat luidruchtig promovendi werft en zijn lectoren via een Britse universiteit tot professor wil benoemen en het wordt duidelijk waarom de universiteiten zo snel handelen.

Het voorstel van de VSNU sluit aan bij de tweejarige, praktijkgerichte ontwerpersopleidingen van de technische universiteiten. Die zijn elf jaar geleden van start gegaan en hebben wisselend succes gehad. Alleen in Eindhoven staat de opleiding nog overeind en daar reikt men sinds vorig jaar het professional doctorate uit. Ontwerpers kunnen wel 'PD in engineering' achter hun naam zetten, maar ze mogen niet de doctorstitel voeren.

Dat moet vooral zo blijven, vinden de universiteiten. Ze willen van het praktijkgerichte PD geen officiële doctorstitel maken, want dat zou een devaluatie van het traditionele promotietraject betekenen. Maar die houding plaatst hen voor een dilemma. Want tegelijkertijd willen ze dat het hbo met zijn gretige vingers van het professional doctorate afblijft - en hoe krijgen ze dat voor elkaar?

De 'derde cyclus' moet wetenschappelijk blijven, zegt de VSNU, ook al is die derde cyclus soms praktijkgericht. Het PD moet daarom een beschermde titel worden die alleen de universiteiten mogen verlenen. De hogescholen wijzen echter op hun erudiete lectoren en hun kennis van het werkveld. "Het hele idee zal mislukken als ze ons er niet bij betrekken", zei Fontys-voorzitter Norbert Verbraak vorig jaar.

De universiteitenvereniging heeft met haar advies twee vliegen in één klap willen slaan: gelijktijdig de doctorstitel tegen devaluatie beschermen en het professional doctorate claimen. Het is de vraag of het allebei lukt.

HOP, Bas Belleman

Al langer dan een jaar is een discussie over wetenschapsbeleid niet meer denkbaar zonder de begrippen 'focus' en 'massa'. In tijden van krapte moet elke universiteit kiezen voor terreinen waarop men zich gaat 'focussen', is de gedachte, want alleen onderzoeksgroepen van voldoende omvang ('massa') zullen de moordende internationale concurrentie kunnen volhouden. Ook Utrecht is sinds enige tijd in de ban van 'focus' en 'massa'. Zowel het college van bestuur als de Universiteitsraad pleiten - gegeven de druk van de bezuinigingen - voor een concentratie van het Utrechtse onderzoek op 'gebieden waar we goed in zijn'.

Volgens het college van bestuur moet dat 'bottom-up' gebeuren. Elke faculteit moet eerst zelf bepalen wat zijn zwaartepunten zijn en welk onderzoek noodgedwongen moet worden beëindigd. Begin volgend jaar wordt dan op basis van die selectie door de zeven decanen een voorstel gedaan voor de vorming van tien tot vijftien Utrechtse focusgebieden, die het college van bestuur na raadpleging van in- en externe adviseurs, in de zomer van 2006 vaststelt. Het bezwaar van de universiteitsraad tegen deze aanpak is het ontbreken van een sturende hand. Dat bleek deze week nog weer eens tijdens een woordenwisseling in de commissie Onderwijs en Onderzoek tussen rector-magnificus Gispen en de hoogleraren Leijnse en Haagsman.

De twee raadsleden vinden dat het college het lef moet hebben om vooraf te bepalen wat het onderzoeksprofiel van Utrecht moet worden en pas daarna de faculteiten aan zet laten. De decanen zullen echt wel in staat zijn om binnen hun eigen faculteit verantwoorde keuzes te maken, denken Leijnse en Haagsman, maar even duidelijk is dat zij niet bereid zullen zijn om omwille van het sparen van goed onderzoek in andere faculteiten, zelf meer 'weg te geven' dan strikt nodig is. Met name in bètadepartmenten zoals Wiskunde en Scheikunde zal daardoor waarschijnlijk ook excellent onderzoek het loodje leggen, terwijl dat uit het oogpunt van focus en massa binnen de UU als geheel wel eens zeer onwenselijk kan zijn.

Rector Gispen maakte maandag duidelijk er niet over te peinzen de faculteiten keuzes op te leggen. Naar zijn mening zijn de Utrechtse decanen mans genoeg om zelf in goed onderling overleg te komen tot het door iedereen gewenste scherpe UU-profiel. Gezien de moeizame manier waarop landelijke discussies over het verdelen van taken en het opheffen van onderzoeksgebieden plegen te verlopen, getuigt die opvatting van veel optimisme over de Utrechtse bereidheid om in eigen vlees te snijden. Het hoeft niet te verbazen dat de U-raad daar sceptisch over is. Het is nu aan de decanen om die scepsis te logenstraffen en volgend jaar met een UU-profiel voor de dag te komen dat wetenschappelijk Nederland paf doet staan. De rector heeft hen opgezadeld met een zware verantwoordelijkheid.

Waarom een U.I.L.?

"Het Innovatieplatform heeft de universiteiten opgeroepen om meer te doen aan het 'vertalen' van wetenschappelijk onderzoek in bedrijvigheid. Gezien de terreinen waarop in Utrecht in de 'material sciences' onderzoek wordt gedaan, vonden wij dat hier voor de bètafaculteit zeker ook een taak was weggelegd."

Voor wie is het U.I.L. bedoeld?

"Wij denken vooral aan pas gepromoveerden en postdocs die onderzoek doen in de 'material sciences' en die een idee hebben voor een economische toepassing van hun vinding. Het zal met name gaan om onderzoek op het gebied van de nanowetenschappen. Te denken valt aan nieuwe katalysatoren, processen op basis van colloïdchemie voor de zuivel- en de verf industrie, zonnecellen of milieuvriendelijke en efficiënte fosforen voor beeldschermen en verlichting."

Wat biedt het U.I.L. jonge starters?

"in de eerste plaats kunnen ze gebruik maken van het enorme arsenaal aan geavanceerde apparatuur dat in de verschillende departementen staat. Daarnaast gaan we hen in samenwerking met de Holdings van de universiteit en het ziekenhuis ook logistiek ondersteunen met bijvoorbeeld het aanvragen van octrooien."

Is er geld beschikbaar?

"Wij mikken op financiering door onderzoeksorganisatie NWO en door de Universiteit Utrecht op dezelfde manier zoals dat ook gebeurt met starters in de bio-medische hoek. Maar we hopen ook op bijdragen uit het bedrijfsleven. De komende maanden gaan we proberen voldoende fondsen te werven, zodat we begin volgend jaar daadwerkelijk van start kunnen gaan."

Prof. dr. R.H.A. (Ronald) Plasterk (1957) is directeur van het Hubrecht Laboratorium voor Ontwikkelingsbiologie van de KNAW in Utrecht en hoogleraar ontwikkelingsgenetica aan de Universiteit Utrecht. In 1999 won hij de Spinozapremie van NWO. In brede kring is hij bekend als columnist van de Volkskrant en als medewerker van de televisieprogramma’s Buitenhof en Nieuwslicht.

Plasterk doet onderzoek naar de vraag hoe het genoom zich beschermt tegen mutaties zodat het voortbestaan van de soort niet in gevaar komt. In 1998 ontdekte hij bij het wormpje C. elegans het mechanisme waarmee het genoom zich tegen onder meer virussen beschermt. In zijn huidige onderzoek houdt Plasterk zich onder meer bezig met de manier waarop microRNAs de ontwikkeling van dierlijke embryo's sturen.

Voor dit laatste onderzoek krijgt hij de Louis D-prijs. Plasterk zal het prijzengeld inzetten voor de verdere studie in zijn onderzoeksgroep naar de functie van microRNAs.

AH

Dat staat in het advies 'Geven voor Weten', dat vandaag door het Innovatieplatform is gepresenteerd. De wetenschap in de VS en sommige Europese landen worden flink gespekt door particuliere giften en via sponsoring. Nederland steekt daar schril bij af.

Het Innovatieplatform wil een fonds in het leven roepen dat wordt ondergebracht bij het Prins Bernhard Cultuurfonds, dat wetenschapsbevordering tot haar doelstellingen rekent. Het eventueel
extra geworven geld is niet bedoeld om gaten in de financiering van onderzoek te dichten. Bovenal moet worden voorkomen dat de overheid zich financieel uit onderzoek terugtrekt op het moment dat de particuliere financiering - bijvoorbeeld door alumni - toeneemt. Giften uit erfenissen moeten volgens het Innovatieplatform worden vrijgesteld van afdracht van successierechten en ook voor bedrijven moet sponsoring fiscaal aantrekkelijker worden.

Een task force gaat in kaart brengen aan welke (internationale) regels de vierde financieringsroute moet voldoen. Deze werkgroep valt onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van OCW.

HOP