De U-raad wil alleen over het BBR praten als duidelijk is hoe dit samenhangt met andere nog te wijzigen universitaire regelingen. Maar in de commissie Procesondersteuning van de U-raad maakte collegevoorzitter Van Rooy deze week onomwonden duidelijk dat zij geen verder uitstel accepteert.

Ook voor de zomervakantie kregen college en raad het al met elkaar aan de stok over het nieuwe BBR. Dat document, waarin in hoofdlijnen staat beschreven hoe de UU wordt bestuurd en beheerd, is door het college in zijn nieuwe vorm fors afgeslankt. Volgens Van Rooy bevat het huidige document veel onnodige ballast. Aan de ene kant staan er zaken in, zoals de manier waarop de medezeggenschap gestalte krijgt, die in de wet geregeld worden en die wat Van Rooy betreft dus niet ook nog eens in het BBR hoeven te staan. Aan de andere kant bevat het huidige stuk naar de mening van de collegevoorzitter veel uitvoeringsregels en beschrijvingen van werkwijzen, die niet in het BBR thuishoren, maar in onderliggende regelingen. "In een reglement horen bevoegdheden te staan, geen werkwijzen", aldus Van Rooy in de commissie. "Het beschrijven van werkwijzen maakt een organisatie rigide."

Hoewel de raad geen bezwaar heeft tegen een verregaande afslanking van het BBR, wil zij wel graag duidelijkheid over de vraag waar in de toekomst zaken worden geregeld die nu nog in het BBR zelf staan. Het nieuwe studentraadslid Tekofsky vroeg in dat verband onder meer naar de manier waar in de toekomst de redactionele onafhankelijkheid van het Ublad wordt gegarandeerd. Ook was haar niet duidelijk waar het instemmingsrecht van de Universiteitsraad met het strategisch beleid van de universiteit in de nieuwe situatie een plaats krijgt. Dat punt knelt vooral, omdat het reglement van de Universiteitsraad uit 1998 dateert en tal van inmiddels verouderde begrippen bevat. Tekofsky, en met haar alle commissieleden, willen daarom pas over het nieuwe BBR praten als duidelijk is hoe andere reglementen eruit gaan zien. Pas dan kan volgens de raadsleden goed worden beoordeeld welke lacunes het nieuwe concept-BBR bevat.

Hoewel de discussie in een vriendelijke sfeer verliep, sprak Van Rooy haar teleurstelling uit over de in haar ogen weinig constructieve houding van de commissie. Zij begreep niet goed waarom de raad niet al op 4 oktober het BBR kan vaststellen om dan later naar andere reglementen te kijken. "Als we op andere reglementen moeten wachten, gaat dat maanden duren. Dat kunnen we ons niet permitteren." Na een korte schorsing hield de commissie echter voet bij stuk. Van Rooy kondigde daarop aan het BBR toch op 4 oktober aan de U-raad ter instemming voor te leggen. Als ook de volledige raad die weigert , zal zij niet aarzelen om dat besluit voor te leggen aan de landelijke geschillencommissie. "Die zal de U-raad alleen gelijk geven als wij dit BBR niet in redelijkheid aan U hadden mogen voorleggen", legde zij de commissieleden uit, om er vastberaden aan toe te voegen. "Maar dat zal niet gebeuren."

EH

De rechtbank in Almelo volgde daarmee de eis van het Openbaar Ministerie. In het oordeel noemde de rechter 'Van B.' een witte boorden crimineel, die ernstig misbruik heeft gemaakt van het in hem gestelde vertrouwen. De voormalige bestuurder declareerde onkosten die hij niet had gemaakt en gebruikte bovendien ook de creditcard van de hogeschool ten onrechte, zoals hij eerder al deed bij scholen in onder meer Amersfoort en Naaldwijk. In totaal zou de bestuurder op deze manier 350.000 euro achterover hebben gedrukt. Het is nog onduidelijk of de veroordeelde in beroep gaat.

HOP

Staatssecretaris Rutte ontvouwt zijn onderwijsplannen

HOP, Hein Cuppen en Thijs den Otter

Natuurlijk kent staatssecretaris Rutte het argument dat de door hem aangekondigde bezuinigingen haaks staan op de hoge ambities met de kenniseconomie. Maar hij is er niet van onder de indruk. Zoals bekend wil hij studenten die na hun 29ste aan een studie beginnen een veel hoger collegegeld laten betalen. Dat levert de schatkist vijftig miljoen euro op. Ook studenten die van buiten de Europese Unie afkomstig zijn, worden niet langer automatisch bekostigd. Opbrengst: twintig miljoen. Harde maatregelen, beseft Rutte. "Maar toch denk ik niet dat het hoger onderwijs instort van een bezuiniging van 70 miljoen op een budget van 2,7 miljard."

Rutte is politicus genoeg om te beseffen dat met name de voorgenomen bezuiniging op dertigplussers de Kamer wel eens te ver zou kunnen gaan. Toch zou hij dat jammer vinden. "Ik zie bijvoorbeeld niet in waarom het Rijk moet opdraaien voor de opleiding van werknemers van Philips of Unilever. En voor mbo'ers kan de maatregel een goede prikkel zijn om meteen door te stromen naar het hbo in plaats van te wachten tot ze dertig zijn."

Dertigplussers die bij leraren- of zorgopleidingen studeren, worden bovendien gespaard want aan deze afgestudeerden bestaat een tekort. De grootste pijn van de maatregel ligt volgens Rutte bij tweedekansers. "Wat doe je als overheid voor - laten we zeggen - een allochtone vrouw van boven de dertig die een bijstandsuitkering heeft en die alsnog een studie in het hoger onderwijs wil volgen? Ik vind dat gemeenten hier een verantwoordelijkheid hebben, maar ik kan me desondanks voorstellen dat de dertigplusmaatregel om dit soort redenen op politieke weerstand stuit."

De bezuiniging op studenten van buiten de EU zal het naar zijn verwachting wel halen. Rutte vindt de bezwaren van de instellingen niet overtuigend. "Het is niet meer dan logisch dat we via een beurzenstelsel op zoek gaan naar de betere studenten. Als je de huidige vanzelfsprekende bekostiging in het extreme doortrekt, zou je straks een half miljard Chinezen moeten financieren, en dat lijkt me niet op te brengen."

Garanties dat het nu uit is met bezuinigen op hoger onderwijs, geeft de bewindsman niet. "Als ik nu stoer ga roepen dat hier niet meer wordt bezuinigd, dan denk ik dat de minister van financiën het geld juist bij mij komt weghalen. Daarmee verzwak ik alleen maar mijn eigen onderhandelingspositie."

Leerrechtenmodel

Eind volgende maand stuurt Rutte zijn plannen voor de studiefinanciering en de bekostiging van het hoger onderwijs naar de Kamer. Niet alle details liggen al vast, maar de richting die het opgaat, is duidelijk. Rutte: "Met het halfjaarlijkse leerrechtenmodel dat we beogen, gaat de financiering van het hoger onderwijs grondig op de schop. Aan overheidsbekostiging zullen de hogescholen en universiteiten nog maar een klein vast deel krijgen. Het geld dat ze aan elk verleend diploma verdienen, verlagen we bovendien naar ongeveer een kwart van de totale bekostiging. En voor de rest worden de instellingen financieel afhankelijk van de hoeveelheid studenten die zich elk half jaar bij hen inschrijft. Hun leerrechten zijn direct gekoppeld aan de bekostiging voor de instellingen. Zij brengen bovendien nog collegegeld mee. Op die manier is het onderwijs veel meer vraaggestuurd dan vroeger en hebben de opleidingen er direct belang bij om kwaliteit te leveren."

Maar ook het vaste bekostigingsdeel van de instellingen is niet heilig voor de staatssecretaris. Hij is niet doof voor de klacht van jonge universiteiten als Tilburg, Maastricht en Rotterdam dat ze er in vergelijking met de klassieke universiteiten bekaaid afkomen in de huidige systematiek. Vorig jaar is al besloten dat er prestatiebekostiging voor wetenschappelijk onderzoek komt. Rutte: "Maar je kunt natuurlijk overwegen om ook een deel van de vaste subsidie voor onderwijs afhankelijk te maken van de geleverde kwaliteit. Dan wordt het stelsel nog meer vraaggestuurd."

Ook de studiefinanciering wordt aangepast, zij het niet zo drastisch als de bekostiging. De aflossingsregels veranderen het sterkst. "Hoeveel je moet terugbetalen wordt meer dan nu gerelateerd aan wat je verdient." Onduidelijk is nog of de aflossingstermijn van vijftien jaar wordt aangepast.

Lenen

Goed nieuws heeft Rutte voor hbo-studenten. Net als universitaire studenten krijgen zij, als het aan de staatssecretaris ligt, voortaan een bachelor- èn een masteropleiding aan hogeschool of universiteit bekostigd. In tegenstelling tot eerdere berichten geldt dit niet alleen voor supersnelle hbo-studenten die hun bachelordiploma in drie jaar behalen. Of ze tegen normaal collegegeld ook een tweejarige master mogen volgen, wil hij nu nog niet zeggen. Overigens geldt het voorstel alleen voor publiekelijk gefinancierde masteropleidingen.

Een andere noviteit is dat studenten hun collegegeld voortaan mogen lenen en deze lening pas na afstuderen hoeven terug te betalen. Het scheelt studenten die het collegegeld in termijnen betalen 130 euro per maand. "Studenten hoeven zodoende minder bij te verdienen en kunnen sneller klaar zijn", denkt Rutte. "Wie langer studeert dan de cursusduur plus een jaar moet een hoger collegegeld betalen, omdat ik niet wil dat het beperkte geld voor hoger onderwijs opgaat aan treuzelaars. Ik weet nog niet hoe hoog het instellingscollegegeld maximaal mag worden, maar de gemiddelde kostprijs van een studie is 6500 euro per jaar. Mijn inschatting is dat de Tweede Kamer een lager plafond wil van hooguit twee à drie keer het normale collegegeld."

Voor de veelbesproken leenaversie is de staatssecretaris niet bang. "Die berust voor een goed deel op borrelpraat. Leg mij anders maar eens uit waarom veel jongeren wel gemakkelijk geld lenen om op vakantie te gaan of een scooter te kopen en zij niet in hun eigen toekomst zouden willen investeren."

Rutte's VVD kondigde via fractievoorzitter Van Aartsen aan "op het hele front met alternatieven te komen. Als je het onderwijs goed overeind wilt houden, moet er nu worden geïnvesteerd." Hiermee volgt de VVD het voetspoor van coalitiegenoot D66. Deze partij stapte in 2003 in het kabinet met de eis dat op onderwijs niet bezuinigd zou worden. D66-voorman Dittrich zegt de maatregelen daarom ook niet te accepteren.

Het CDA wil iedere Nederlander een aantal jaren leerrechten op hoger onderwijs geven die niet allemaal voor het dertigste levensjaar gebruikt hoven te zijn. Dertigplussers houden echter maar maximaal twee jaar aan rechten over.

De PvdA heeft een tegenbegroting gepresenteerd waarin zij 1,4 miljard euro extra aan onderwijs uitgeven.

De koepelorganisaties en studentenbonden reageren vooral afwijzend en teleurgesteld. Volgens 'het veld' neemt de regering haar eigen ambities met de kenniseconomie niet serieus. Kabinet Balkenende II zou namelijk 700 miljoen euro extra investeren in de kenniseconomie. Maar het hoger onderwijs wordt toch getroffen nu de economische tegenwind aanhoudt. "De zwaluw die we vorig jaar langs zagen vliegen, bleek de voorbode van een barre winter", zegt voorzitter Ed d'Hondt van de vereniging van universiteiten.

Het schrappen van de bekostiging voor dertigplussers en niet-EU-studenten is de universiteitenkoepel en de HBO-raad een doorn in het oog. In het hoger technisch onderwijs studeren op dit moment 4000 studenten die ouder zijn dan dertig jaar of afkomstig zijn uit niet-EU-landen.

ISO-voorzitter Madelein Hofmijster vindt afschaffing van de bekostiging voor beide groepen absurd. Volgens haar staan de plannen haaks op de bevordering van het 'leven lang leren' en de internationale ambities waarover het kabinet zo'n 'grote mond' heeft. De LSVb sluit zich hierbij aan en zegt dat de 100 euro extra collegegeld lijnrecht tegenover de doelstelling staat om zoveel mogelijk mensen het hoger onderwijs in te krijgen.

A. Lammeretz van Abvakabo-FNV noemt de onderwijsbegroting gênant. Nog meer bezuinigen op het hoger onderwijs kan volgens hem desastreus zijn voor de werkgelegenheid. Lammeretz vindt het fijn dat ook koepelorganisaties VSNU en HBO-raad zich zo fel tegen een nieuwe bezuinigingsronde afzetten, maar volgende maand moet hij alweer onderhandelen met de VSNU over een nieuwe CAO. De gewenste nullijn kan de regering wat Lammeretz betreft vergeten. De vakbonden zullen desnoods actievoeren om de eisen kracht bij te zetten.

HOP, Thijs den Otter

In Ruttes hoger onderwijs gaan studenten sneller studeren. Studentenbonden die beweren dat een collegegeld van duizenden euro's geen invloed heeft op het studietempo, weten dat dit een leugen om bestwil is. De gemiddelde studieduur zal met ongeveer een half jaar omlaag moeten, wat een enorme krachtsinspanning zal vergen. En een foute studiekeuze kan niemand zich meer permitteren.

Ook voor de instellingen wordt het spitsroeden lopen. Studenten die uitvallen of voor een andere instelling kiezen, brengen door de nieuwe halfjaarlijkse bekostiging vrijwel direct geen geld meer in het laatje. Wie zijn zaakjes organisatorisch niet op orde heeft, geen prikkelend onderwijs biedt en zijn studenten slecht begeleidt, kan onmiddellijk grote financiële problemen verwachten.

Studenten die buiten hun schuld studievertraging oplopen zullen bovendien niet aarzelen om hun opleiding aansprakelijk te stellen voor de financiële schade die ze lijden. Veel geld om hun onderwijskwaliteit te verbeteren hebben de instellingen niet, want de rijksbijdrage per student loopt nog altijd terug. Er zit weinig anders op dan nog harder te gaan werken.

Ruttes voorstel past prima in de heersende 'afrekencultuur' en zijn argument dat het weinige beschikbare geld voor hoger onderwijs niet moet opgaan aan trage studenten en slechte onderwijsinstellingen klinkt fris. Maar in zijn hardste consequentie kan dit deel van zijn plannen wel eens de grootste bedreiging voor de kenniseconomie vormen. Scholieren die nu al moeite hebben met hun studiekeuze denken voortaan wel honderd keer na voor ze aan een dure studie beginnen. En van dertigplussers wil de staatssecretaris juist af.

HOP, Hein Cuppen

Uitgesproken negatief is de dienstraad, die in een extra nieuwsbrief een groot aantal bezwaren tegen het plan opsomt. Ondanks haar regelmatig geuite klacht dat het grote aantal leidinggevenden in de huidige UBD een heldere besluitvorming in de weg staat, kent de nieuwe organisatie opnieuw een groot aantal directeuren, constateert zij verbaasd. Die directeuren hebben niet alleen relaties met elkaar, maar rapporteren ook allemaal rechtstreeks aan het college van bestuur. Dat maakt de overlegstructuur in het Bestuursgebouw er niet helderder op, vreest de dienstraad.

Volgens haar zou een structuur met één algemeen directeur en een aantal hoofden de voorkeur verdienen. Dat zou ook de medezeggenschap in de dienstencentra ten goede komen. In het organisatieplan krijgen de nieuwe dienstencentra één gezamenlijke dienstraad met als gesprekspartner een van de directeuren, een constructie, waarvan het verleden afdoende heeft aangetoond dat die niet werkbaar is, aldus de nieuwsbrief.

Een ander kritiekpunt van de dienstraad betreft het opsplitsen van de UBD in vier beleidsvoorbereidende directies en een aantal dienstencentra. Hoewel dat model ook nu al wordt gehanteerd, vreest zij dat het uivoerend niveau op een aantal terreinen wel eens te ver van het beleid zou kunnen komen af te staan.

Directeur Torenbeek van het huidige Servicecentrum Buitenland onderschrijft dit standpunt. "Het succes van het Utrcchtse buitenlandbeleid is voor mijn gevoel juist mede te danken aan het feit dat beleid men uitvoering binnen één centrum waren verenigd. Ook elders is geëxperimenteerd met een opzet, zoals nu in Utrecht wordt voorgesteld. Maar in de meeste gevallen is men daar snel van teruggekomen. In Leiden wordt nu bijvoorbeeld juist een heel stevig Bureau Buitenland opgezet waarin alle aspecten van internationalisering worden ondergebracht."

ICT-directeur Schelleman daarentegen is vol lof over de nu gekozen opzet. "In het nieuwe dienstencentrum ICT-applicaties worden alle uitvoerende aspecten op ICT-gebied samengebracht. Daardoor verwacht ik dat we onze klanten een veel betere service kunnen gaan bieden. Ook mijn medewerkers zijn enthousiast over de nieuwe opzet."

Voor andere servicecentra verandert er minder. "Ook in de huidige situatie is in ons geval al sprake van scheiding tussen beleid en uitvoering", aldus directeur Jipping van het Communicatie Service Centrum. "In het nieuwe dienstencentrum Communicatie wordt een aantal diensten samengevoegd en er zullen dus goede afspraken moeten worden gemaakt over de gang van zaken, maar in de kern verwacht ik geen grote verandering in onze werkwijze."

In dat nieuwe dienstencentrum is tot verbazing van hoofdredacteur Heijnen ook een plaats ingeruimd voor het Ublad, dat tot nu toe als onafhankelijke dienst door het leven gaat en rechtsreeks onder het college van bestuur valt. "Op zich vind ik het niet zo interessant waar we organisatorisch worden ondergebracht, mits onze onafhankelijke berichtgeving gegarandeerd is", stelt Heijnen. "Het punt is echter dat wij onze huidige positie als aparte dienst nu juist hebben gekregen om onze journalistieke onafhankelijkheid te waarborgen. Men zal ons en de universitaire gemeenschap toch eerst moeten overtuigen van het feit dat de nieuwe structuur ons in dat opzicht een zelfde, zo niet betere garantie biedt, voordat wij ermee kunnen instemmen."

Een opmerkelijk aspect in het plan is het voorstel om De Uitwijk en Parnassos onder te brengen in het dienstencentrum Studenten. Lange tijd was er in Utrecht sprake van de vorming van één aparte organisatie voor alle universitaire onderdelen op het gebied van de cultuur. Directeur De Haan van het Universiteitsmuseum, die dat plan voorbereidde, vindt het jammer dat het college van bestuur een andere weg is ingeslagen. "Wat je ziet, is dat alle onderdelen op cultureel gebied succesvol zijn, maar dat ze nog vaak langs elkaar heen werken. De bedoeling was om dat te verhelpen door al die onderdelen onder te brengen in één centrum. Bovendien had dat een mooie bijdrage kunnen leveren aan de profilering van de UU op cultureel gebied, maar kennelijk heeft men op bestuurlijk vlak een andere keuze gemaakt."

Ook directeur Lagrange van de Uitwijk is teleurgesteld. "We hebben nu een unieke kans om iets van de cultuur in De Uithof te maken. Over een paar jaar komt het Langeveldgebouw vrij. Samen met de Hogeschool van Utrecht zouden we dat kunnen ombouwen tot een prachtig cultureel centrum met Parnassos, de Uitwijk, Studium Generale, een kunstuitleen en noem maar op. Met de nieuwe bibliotheek erbij komt er dan tenminste ook s' avonds en in het weekend wat leven in de brouwerij."

Maar een verhuizing naar De Uithof is voor waarnemend directeur Adriaanse van Parnassos geen optie. "Natuurlijk moet ook De Uithof goede culturele voorzieningen hebben, maar de charme van Parnassos zit hem toch mede in de plek in de stad. Ik vind het trouwens niet zo vreemd dat wij bij het dienstencentrum Studenten worden ondergebracht. Je kunt niet ontdekken dat wij er voor studenten zijn, maar daar komt bij dat het huidige Studenten Servicecentrum veel ervaring heeft met bijvoorbeeld inschrijfprocedures, Daar kunnen wij in de nieuwe opzet van gaan meeprofiteren."

<ParaStyle:auteur>EH

Vorig jaar was het hoger onderwijs nog hoopvol gestemd. Kabinet Balkenende II had grootse plannen met de kenniseconomie. Zevenhonderd miljoen euro extra zou er worden geïnvesteerd, en het hoger onderwijs zou als 'onmisbare schakel' niet worden overgeslagen. Een jaar later is alles anders. Wegens aanhoudende economische tegenwind moet er een extra ronde worden bezuinigd en wordt het hoger onderwijs alsnog getroffen. "De zwaluw die we vorig jaar langs zagen vliegen, bleek de voorbode van een barre winter", laat voorzitter Ed d'Hondt in een reactie weten.

Het schrappen van de bekostiging voor dertigplussers en niet-EU-studenten is de universiteitenkoepel een doorn in het oog. Ook de HBO-raad is slecht te spreken over de kortingen. De hogescholen wijzen er op dat vooral in de techniekopleidingen klappen zullen vallen. "In het hoger technisch onderwijs studeren op dit moment 4000 studenten die ouder zijn dan dertig jaar of afkomstig zijn uit niet-EU-landen."

ISO-voorzitter Madelein Hofmijster vindt afschaffing van de bekostiging voor beide groepen absurd. Volgens haar staan de plannen haaks op de bevordering van de 'leven lang leren'-strategie en de internationale ambities waarover het kabinet zo'n 'grote mond' heeft. Ook de LSVb heeft geen goed woord over voor de voornemens van Rutte. Ook de honderd euro extra collegegeld staat volgens de bond lijnrecht tegenover de doelstelling om zoveel mogelijk mensen het hoger onderwijs in te krijgen.

Vakbondsman Arno Lammeretz (Abvakabo-FNV) noemt de onderwijsbegroting gênant. Nog meer bezuinigen op het hoger onderwijs kan volgens hem desastreus zijn voor de werkgelegenheid. Lammeretz vindt het fijn dat ook koepelorganisaties VSNU en HBO-raad zich zo fel tegen een nieuwe bezuinigingsronde afzetten, maar volgende maand betreedt hij alweer de ring met de VSNU om te onderhandelen over een nieuwe CAO. De gewenste nullijn kan de regering wat Lammeretz betreft vergeten, al is het maar omdat een werknemer in de marktsector gemiddeld vijftien procent meer verdient. "Het zou de ellende in het hoger onderwijs alleen maar vergroten." Abvakabo-FNV zal desnoods actievoeren om de eisen kracht bij te zetten.

HOP, Thijs den Otter

Dat zei Cisca Wijmenga vorige week in haar oratie aan de faculteit geneeskunde van de Universiteit Utrecht. Zij is nu hoogleraar humane genetica.

Als voorbeeld geeft Wijmenga het longkankermedicijn Igressa. Onlangs is ontdekt dat Igressa alleen werkt bij patiënten met een bepaald afwijkend gen. Wie dat gen heeft, kan genezen. De effectiviteit van het medicijn blijkt nu volkomen voorspelbaar.

Artsen met voldoende kennis van genetica kunnen bruggenbouwers zijn, denkt Wijmenga. Zij kunnen niet alleen kennis van de genetica vertalen naar de dagelijkse praktijk, maar ook de DNA-onderzoekers voorzien van goed gediagnosticeerde patiënten.

HOP

Dat blijkt uit een onderzoek van het Leids onderzoeksbureau Choice. Van alle 20000 geënquêteerden zegt 5,5 procent een beperking te hebben. Bijna de helft van hen lijdt aan dyslexie: 48 procent. Anderen maken melding van psychische of lichamelijke handicaps.

De respondenten beoordeelden de universiteiten op de voorlichting, de intake, de begeleiding en de faciliteiten. Utrecht zit met een 6.18 maar net boven de onvoldoende-streep. Net als bij veel andere universiteiten worden vooral de intake en de voorlichting door de 40 Utrechtse respondenten negatief beoordeeld.

Het Studenten Service Centrum verwijst naar een project waarvoor de UU in het kader van het OC&W-programma IMPULS onlangs meer dan 60.000 euro subsidie kreeg. De bedoeling daarvan is om te kijken hoe het formele beleid in de praktijk uitpakt. Het onderzoek start volgende maand en moet ertoe leiden dat studenten efficiënter geholpen worden. Verder wordt gestreefd naar een nieuw management informatiesysteem en een klankbordgroep van studenten.

HOP, Bas Belleman/xb

Zie voor gehele onderzoek: www.choi.nl/publicaties.html