Het centrum voor Nucleaire Magnetische Resonantie (NMR) van het Utrechtse Bijvoet Centrum heeft de universiteit, de faculteit Scheikunde en onderzoeksorganisatie NWO om een overbruggingskrediet van twee ton gevraagd om zijn activiteiten de komende anderhalf jaar te kunnen voortzetten. Het geld is nodig om het mislopen van een belangrijke Europese subsidie te compenseren.

Op basis van de Brusselse erkenning toonden onderzoeksorganisatie NWO en de universiteit zich bereid om in Utrecht fors in huisvesting en nieuwe apparatuur voor het NMR-centrum te investeren. Recent kon daardoor een zeer geavanceerde, kostbare 900 MHz spectrometer worden aangeschaft die een plaats kreeg in het splinternieuwe Nicolaas Bloembergenlaboratorium in De Uithof. Omdat alle evaluaties tot nu toe positief waren geweest, gingen de partners er voetstoots vanuit dat hun aanvraag voor 19 miljoen euro uit het zesde Europese kaderprogramma, voor een aanzienlijk deel zou worden toegewezen. Omdat die verwachting werd gevoed door signalen uit Brussel, is volgens directeur De Bie van het Bijvoet Centrum wellicht onvoldoende aandacht besteed aan het overtuigen van de Brusselse beoordelaars. Gevolg was een afwijzend oordeel dat volgens een teleurgestelde De Bie overigens sterk is beïnvloed door de geringe expertise van de beoordelaars op het terrein van bio-NMR-onderzoek.

Hoewel de Utrechtse NMR-faciliteit door de afwijzing niet acuut in geldnood komt, voorziet De Bie voor de verdere toekomst wel degelijk problemen, omdat het voor de UU moeilijk zal zijn om de dure NMR-faciliteit zonder externe steun in stand te houden. Bovendien vreest hij dat de succesvolle samenwerking met de twee Europese partners en sinds kort ook Wageningen in het gedrang zal komen. Dat alles zal onvermijdelijk tot gevolg hebben dat Europa de concurrentieslag met Amerika gaat verliezen, vreest De Bie.

Voorlopig is hij echter nog optimistisch. Eind november 2004 gaat een nieuwe aanvraag richting Brussel de deur uit. Om de tussenliggende periode te overbruggen is de universiteit, de faculteit Scheikunde en NWO om een bijdrage gevraagd. De eerste twee hebben inmiddels steun toegezegd. Ook NWO heeft laten weten welwillend tegenover het verzoek uit Utrecht te staan.

'Goedgekeurd door de Nederlandse Vereniging van Huisvrouwen'. Zulke stempels hebben de consument nooit zoveel wijzer gemaakt over de kwaliteit. Met het keurmerk voor hbo- en wo-opleidingen dreigt het ook die kant op te gaan.

Binnenkort zijn hbo-elektrotechniek, wo-economie en de universitaire lerarenopleiding aan de beurt voor de eerste accreditatie-aanvragen. Aan de vooravond hiervan betoogt dr. Jo Box in hoger-onderwijstijdschrift Th&ma dat de kwaliteit van het hoger onderwijs nog niet duidelijk zal worden door het keurmerkensysteem. Hij promoveerde op de rol van informatie bij keuzegedrag en is tegenwoordig onderwijsconsulent.

De Nederlands-Vlaamse Accreditatie (NVAO) - voorheen de NAO - kent maar twee smaken: een hbo- of wo-opleiding is voldoende of onvoldoende. In het laatste geval dreigt de overheidsbekostiging binnen twee jaar weg te vallen. Daarmee leg je alleen een bodem in de markt, stelt Box. 'Niet goed' is een negatief koopadvies. Verder mag de student het zelf uitzoeken.

Er is een vergelijking te trekken met de keurmerken van consumentenorganisaties. 'Goedgekeurd door de Nederlandse Vereniging van Huisvrouwen' garandeerde niet meer dan een basiskwaliteit. De Consumentenbond gaat met zijn vergelijkende warenonderzoeken veel verder en differentieert het eindoordeel naar vijf categorieën van slecht tot zeer goed. Daar wordt de koper stukken wijzer van. Box vraagt zich af waarom de NVAO die koers niet kiest. Studenten en werkgevers hebben toch meer aan zo'n vergelijkend onderzoek van opleidingen?

Dat mag zo zijn, de Nederlandse hoger-onderwijsinstellingen hebben een hekel aan ranglijsten. Nu kiezen studenten vooral voor een universiteit dichtbij huis, als de kwaliteit zichtbaar wordt, valt de keus misschien op de concurrent in een andere regio. En dat vinden de instellingen gevaarlijk, betoogt Box.

In deze discussie heeft de NVAO de kant van de universiteiten en hogescholen gekozen. Vice-voorzitter Karl Dittrich van de NVAO verzekerde de instellingen dat vergelijkingen van oordelen aanzienlijk worden bemoeilijkt. Dat is niet verbazend, want de meeste NAO-bestuurders zijn afkomstig van hoger-onderwijsinstellingen, constateert Box. Het is een beetje alsof voormalig Philips-topman Cor Boonstra en enkele collega-captains of industry zouden zeggen: 'De koffiezetters die wij in orde hebben bevonden, kunt u allemaal gerust kopen. Maar vraag ons niet welk apparaat het beste is.'.

Collegegeld

Tijdelijk wonen

Oio's

'Een van de beste onderzoekinstituten van Europa', aldus het lovende oordeel dat een internationale visitatiecommissie uitsprak over Natuur- & Sterrenkunde in Utrecht. Het was de eerste keer dat zo'n onderzoeksbeoordeling werd verricht in opdracht van een college van bestuur en niet van universiteitskoepel VSNU.

Het onderzoek is outstanding en de faculteit herbergt vele wetenschapsbeoefenaren van wereldformaat. Het hoogst scoren theoretische fysica van Nobelprijswinnaar prof.dr. G. 't Hooft en het marien en atmosferisch onderzoek van Spinoza-laureaat prof.dr. H. Oerlemans. Vette pluim krijgt ook de onderzoeksondersteuning, onder meer geleverd door de werkplaats Fysica.

Hoewel van zeer goede kwaliteit, ziet de visitatiecommissie het minste perspectief voor het programma 'Human Perception' van prof.dr. J. Koenderink. Nadrukkelijke aanbeveling van de commissie, onder leiding van de Parijse hoogleraar E. Brézin, is om jonge onderzoekers een belangrijke rol te laten spelen bij het richtinggeven aan toekomstig onderzoek.

In deze visitatie is dus alleen het Utrechtse onderzoek beoordeeld, waarbij er niet alleen is gekeken naar past performances, maar vooral ook naar de toekomst: welk onderzoek kan beter afgebouwd worden, waar liggen nieuwe kansen? Van afbouwen hoeft in het Utrechtse, gelet op de kwaliteit, geen sprake te zijn, vindt de compleet uit buitenlandse peers bestaande commissie.

Internationale positionering, daar was het om te doen met deze nieuw vorm van visitaties, die VSNU, KNAW en NWO vlot hebben laten trekken door de zogeheten 'commissie Van Bemmel' — vernoemd naar rector magnificus van de Erasmus Universiteit Rotterdam. "Nederland is speler op het internationale vlak", aldus Van Bemmel. "In een top-20 van Europese universiteiten staan er zeven uit Nederland. We moeten dus beter op die internationale kaart zichtbaar worden en daar kunnen dit soort visitaties aan bijdragen."

Rector Gispen is blij met deze nieuwe vorm van beoordelen, omdat die "meer bestuurlijke mogelijkheden" biedt. Het college kan immers zelf aangeven welke discipline of welk thema het geëvalueerd wil zien, en krijgt bij het rapport een management letter. "Bovendien is dit minder gedoe voor de onderzoekers. Een onderzoek als dit vindt maar eens in de zes jaar plaats, en doet vervolgens ook dienst als instrument bij bijvoorbeeld subsidie-aanvragen."

Weliswaar heeft de faculteit een imposante zelfstudie geleverd ter voorbereiding van de visitatie maar, zegt voormalig decaan B. de Wit: "We hebben dan ook niet alleen een beoordeling, maar tevens een instrument waarmee we richting kunnen geven aan toekomstig onderzoek." Biologie en farmacie zijn genoemd als volgende Utrechtse onderdelen voor een dergelijke visitatie.

De stichting Onderwijs Evaluatie Rapport (OER) krijgt vanaf het nieuwe academisch jaar geen subsidie meer van de universiteit. De studentenorganisatie voegt niets extra's toe aan de bestaande onderwijsevaluaties, vindt het college van bestuur. Het bestuur van OER spreekt van “een volslagen verrassing”.

De geconstateerde dubbeling van activiteiten is voor het college van bestuur de belangrijkste aanleiding om de subsidie voor de stichting stop te zetten. In een commissievergadering van de universiteitsraad stelde rector Gispen deze week dat OER er trots op mag zijn zichzelf overbodig te hebben gemaakt. Na dit academisch jaar komt de subsidie van een ton te vervallen.

Stichting OER evalueert al sinds 1989 op onafhankelijke wijze het onderwijs aan de Universiteit Utrecht. Er zijn binnen zo’n twintig opleidingen OER-redacties actief. De resultaten van deze onderzoeken worden drie maal per jaar gepubliceerd in een eigen katern dat zit ingevouwen in het U-blad. Het eerste OER-katern van dit jaar verschijnt op 4 december.

Het bestuur van stichting OER is overvallen door de maatregel. Voorzitter Sjors Apeldoorn: “Dit is een hele vreemde en onverwachte gang van zaken.” Volgens Apeldoorn wordt onterecht de indruk gewekt, dat de redacties zich slechts bezighouden met vakevaluaties. Volgens hem is er de afgelopen jaren veel aandacht voor de studentopvattingen over zaken die breder binnen de universiteit spelen. Apeldoorn: “Dat zijn juist de opleidingsoverstijgende zaken waar de respondenten in het rapport om vragen. Wij zagen geen reden de stekker eruit te trekken.”

Volgens het college van bestuur voorzien de nieuwe universitaire instrumenten van kwaliteitszorg, zoals studentenquêtes, ook al in de behoefte voor universiteitsbrede onderwerpen zoals bachelor-master en Osiris.

USF Studentenbelangen en de Landelijke Studenten Vakbond betuigden deze week steun aan stichting OER. Het stopzetten van de subsidie is volgens de twee organisaties rechtstreeks te herleiden tot de bezuinigingen die de universiteit momenteel doorvoert. De UU betaalt jaarlijks inclusief bestuursbeurzen zo’n 100.000 euro voor OER.

De studentorganisaties zullen later deze week bespreken of er na dit academisch jaar in Utrecht nog een toekomst is voor OER. Naar aanleiding van vragen van universiteitsraadsleden over de kwestie, nodigde rector Gispen de studenten deze week uit om met een alternatieve invulling te komen voor OER, indien zij daar behoefte aan hebben.

OER is geschiedenis

Stichting OER wordt in 1989 opgericht als een onafhankelijke organisatie die het onderwijs aan de Universiteit Utrecht evalueert. Redacties georganiseerd naar opleiding of faculteit voerden vanaf dat moment vakevaluaties en andere onderwijsgerelateerde onderzoeken uit bij de eigen studie. Aanvankelijk kent de stichting enkele betaalde krachten. Vanaf 1995/1996 wordt de stichting financieel gesteund door middel van een jaarlijkse subsidie. De organisatie steunt sindsdien geheel op studenten die een bestuursbeurs ontvangen. Halverwege de jaren negentig beginnen opleidingen, faculteiten en de universiteit zelf onderwijsevaluaties te ontwikkelen. De rol van het OER verschuift naar het onderzoeken van meer universiteitsbrede aspecten. Vervolgens worden ook de jaarlijkse OER-boeken vervangen door OER-katernen in het U-blad. In 1999 worden de subsidievoorwaarden met het Studenten Service Centrum afgesproken met de belofte dat deze na drie jaar geëvalueerd zullen worden. Die evaluatie uitgevoerd door het CMCO leidt nu tot het opheffen van de subsidie voor de stichting.

"Wij voelen ons belazerd door het UMC." Dat stelde zakenman L. Geeris dinsdag onomwonden tijdens een kort geding bij de rechtbank in Utrecht. Geeris dacht eigenaar te zijn geworden van de inmiddels roemruchte onderzoeksresultaten van het inmiddels stopgezette leveronderzoek van de Utrechtse hoogleraar J. van Hattum, maar hij ontdekte dat het Universitair Medisch Centrum zaken bleef doen met de vorige financier.

L2BH voelt zich als contractspartner genegeerd door het UMC. Het ziekenhuis voert volgens raadsman B. Tomlow tegen alle afspraken in besprekingen met het Amerikaanse bedrijf. En L2BH lijdt grote schade omdat het UMC "na een subjectief en vooringenomen onderzoek de reputatie van professor Van Hattum te grabbel heeft gegooid en het onderzoek zonder overleg heeft stopgezet".

L2BH eiste in kort geding een overzicht van alle contacten die er zijn geweest tussen de oorspronkelijke financier FCM en het UMC. Maar eigenlijk draaide het geding om het eigendom van de onderzoeksresultaten van Van Hattum. L2BH heeft groot vertrouwen in die experimentele methode om hepatitis-C te behandelen en wil er wereldwijd mee aan de slag.

"Er komt echter geen vervolgonderzoek", vertelde raadsman H. Knijff van het UMC. Knijff benadrukte dat het ziekenhuis in een sideletter bij het contract een voorbehoud heeft gemaakt, omdat niet duidelijk was of het Amerikaanse bedrijf, intellectueel eigenaar was gebleven van de onderzoeksresultaten. Volgens raadsman H. Knijff heeft het UMC dan ook het volste recht om dat in overleg uit te zoeken. Het UMC bood aan om de betalingen van L2BH terug te storten. Maar daar had dat bedrijf geen trek in.

De uitspraak is op 2 december.

@Auteur:Jurgen Swart

Toch weg

Stufi-motie

LSVb naar rechter

In de concurrentieslag om buitenlandse studenten en kenniswerkers moet Nederland de leges voor verblijfsvergunningen fors omlaag brengen en de procedures eenvoudiger en korter maken.

De universiteiten vinden dat Nederland buitenlands talent afschrikt, door de ellenlange procedures voor verblijfs- en werkvergunningen. Bovendien steeg de prijs voor tijdelijke verblijfsvergunningen in één jaar tijd van 56 euro naar 430 euro. Het zo broodnodige academisch talent zou daardoor op het idee kunnen komen om in plaats van Nederland 'dan maar Denemarken' te doen.

"Het Innovatieplatform pleit voor een drastische verlaging van de leges", zegt Douwe Breimer, rector van de Leidse universiteit en mede-opsteller van het advies. Hij denkt daarbij aan 'hooguit vijftig euro' voor een tijdelijke verblijfsvergunning. Met zo'n bedrag loopt Nederland weer in de pas met omringende landen.

Ook zou er één loket moeten komen voor alle documenten: visum (indien nodig), verblijfs- en werkvergunning. Breimer denkt aan een procedure van 'een maand'. Om onnodige vertraging te voorkomen, wil het Innovatieplatform een website waarop precies staat welke papieren de aanvrager moet inleveren.

De kennislobby, onderwijsminister Maria van der Hoeven incluis, streed bij opeenvolgende bewindspersonen van Vreemdelingenzaken vergeefs tegen de hoge leges. Ideeën voor snellere procedures via één loket voor kenniswerkers zijn al door diverse departementen gepresenteerd, zonder tastbaar resultaat. Kamervragen over trage visaverstrekking aan buitenlandse studenten mochten evenmin baten.

De gevolgen zijn ook Breimer bekend. Zo hebben tientallen studenten van de Rijksuniversiteit Groningen niet met hun studie kunnen beginnen omdat ze hun visum niet op tijd in bezit hadden. Aan de Technische Universiteit Delft is de start van enkele internationale masters vertraagd door de stroperige procedures.

De Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU) gaat onderdeel uitmaken van de Universiteit Utrecht. Dat staat in een intentieverklaring die de twee instellingen in december ondertekenen. De universiteit hoopt hierdoor uit te groeien tot een creatief en wetenschappelijk centrum voor het kunstenonderwijs.

Studenten hebben volgens HKU en UU weinig boodschap aan de strikte scheiding tussen wetenschap en kunstbeoefening. Ook in de beroepspraktijk wordt dat onderscheid tussen theorie en praktijk volgens beide partijen niet benadrukt. In tegendeel, een combinatie van beide zaken wordt vaak als zeer vruchtbaar ervaren.

Dit jaar werd besloten tot de vorming van een Professional School of the Arts, een samenwerkingsverband waarbinnen gemeenschappelijke masteropleidingen zijn ondergebracht. In september start de eerste gedeelde master: theaterdramaturgie.

Deze professional school vormt naar de hoop van de instellingen de opmaat naar een werkelijke opname van de HKU binnen de universiteit. Daarmee denken de twee partijen de samenwerking op het gebied van onderwijs en ook onderzoek te kunnen intensiveren. Ook de samenwerking op het gebied van diensten en voorzieningen moet winst opleveren.

Een commissie onder leiding van hoogleraar Van den Hoven onderzoekt onder welke organisatorische en juridische voorwaarden een Utrecht School of the Arts binnen de UU gerealiseerd kan worden. In de intentieverklaring is sprake van de HKU als 'eigenstandig onderdeel' van de universiteit. De commissie zal onder meer aan de hand van ervaringen bij eerdere initiatieven op het gebied van het kunstonderwijs in Leiden en Amsterdam een vorm moeten vinden waarbinnen de samenwerking tussen hoger onderwijs en wetenschappelijk onderwijs mogelijk is.

Rector Gispen ontkende deze week in een commissievergadering van de universiteitsraad dat de universiteit met dit initiatief de Utrechtse gehechtheid aan een scheiding tussen de twee typen onderwijs opgaf. "Hiermee wordt niet het binaire stelsel om zeep geholpen. Het gaat om dit specifieke gebied. En de HKU heeft ons enorm veel te bieden."

Op 1 september 2004 gaat in Utrecht de Nederlandstalige bacheloropleiding 'liberal arts and sciences' (LAS) van start. In de begroting 2004 heeft het college van bestuur voor dit doel een half miljoen euro uitgetrokken.

Het voornaamste verschil met het University College is dat studenten 'liberal arts and sciences' voor een groot deel zullen aanschuiven bij bestaand Utrechts onderwijs. Dat houdt in dat de opleiding Nederlandstalig zal zijn en een curriculum krijgt van veertig weken. De studenten zullen worden ingeschreven bij Wijsbegeerte. Een overeenkomst met het UCU is dat LAS een academische kern krijgt. Binnen dit 'intellectuele hart' van de opleiding, waaraan ook de drie Utrechtse universiteitshoogleraren gaan meewerken, zal onder meer aandacht worden besteed aan de ontwikkeling van academische vaardigheden en een wetenschappelijke attitude.

Hoewel de opleiding formeel geen instroombeperking kent, moeten belangstellende studenten een motivatiebrief schrijven, waarna zij worden uitgenodigd voor een gesprek. Daarin zal worden gewezen op het feit dat LAS een grote mate van zelfstandigheid van studenten vergt.

Met de komst van een 'liberal arts and sciences'opleiding komt een einde aan de uitzonderingspositie die het University College tot nu toe binnen het Utrechtse opleidingenaanbod innam. Vanaf 2004 zal de opleiding in de Kromhoutkazerne door het leven gaan als de Engelstalige variant van de Utrechtse LAS-opleiding. Nog onduidelijk is of de in het verleden bedachte naam Belle van Zuylen College voor 'liberal arts and sciences' wordt gehandhaafd.