Het kon niet uitblijven. De universitaire bezuiniging treft nu ook de studentorganisaties. In totaal wordt er drie ton weggehaald bij de studenten. Zo komt de vergoeding voor het collegegeld uit de bestuursbeurzen van de studentenorganisaties te vervallen. Hierdoor daalt het inkomen van een bstuurslid met 87 euro per maand.

De U-raad heeft zich deze week in de commissie onderwijs gebogen over de maatregelen. Rector Gispen zei dat SSC 'de tering naar de nering moet zetten'. Verder stelde hij dat de Utrechtse bestuursbeurs riant is, omdat Utrecht als enige Nederlandse universiteit daarin een vergoeding voor het collegegeld heeft zitten. De U-raad heeft begrip voor de bezuiniging, maar vindt de keuze voor de maatregel weinig onderbouwd. De raad vroeg zich af of de alternatieven voldoende onderzocht zijn.

Kuijpers legt uit waarom haar dienst op deze manier snoeit in de bestuursbeurs. "Op een aantal uitgaven was niet te bezuinigen, zoals de afstudeersteun voor zieke studenten, want die is wettelijk verplicht. Wel vervalt ook bij deze studenten de vergoeding van het collegegeld. Verder was het snijden in de universitaire bijdrage aan de sportvoorzieningen van USS Mesa Cosa ondenkbaar. Die zitten op het minimum." Een andere optie zou het snijden in het aantal maanden bestuursbeurs kunnen zijn, maar volgens Kuijpers is het voor de studentenverenigingen dan lastig om bestuursfuncties te vervullen. De gekozen methode van bezuinigen schaadt het studentenactivisme het minst, verwacht Kuijpers.

De faculteit Biologie wil niet langer opdraaien voor de kosten van het Utrechtse herbarium. De faculteit zegt de museale taak van de Utrechtse plantencollectie in tijden van bezuinigingen niet te kunnen verdedigen. De medewerkers zijn geschrokken. Zij zeggen dat de consequenties voor het evolutiebiologisch onderzoek en onderwijs niet te overzien zijn.

"Een bom", noemt universitair docent dr. L. Chatrou het facultaire plan. De leerstoelgroep ziet zichzelf als slachtoffer van het arbritraire uitgangspunt dat vrijkomende leerstoelen kunnen worden aangegrepen om bezuinigingen door te voeren. De consequenties voor het evolutiebiologisch onderzoek en onderwijs zijn volgens de medewerkers niet te overzien. Bovendien kan de groep het herbarium niet los zien van onderwijs- en onderzoekstaken. "Ontkoppelen is taboe", stelt Chatrou.

Het besluit van de faculteit komt op het moment dat het samenwerkingsverband van drie universitaire herbaria in het Nationaal Herbarium Nederland wordt geëvalueerd. Minister Ritzen besloot in 1999 de bedreigde herbaria jaarlijks samen twee miljoen gulden toe te wijzen. De ironie wil dat juist Utrecht destijds fel gekant was tegen het samenvoegen van de herbaria op één plek.

De bezuiniging op het herbarium die volgens vice-decaan Goos enkele tonnen kan opleveren, wordt overigens pas over twee jaar effectief. De samenwerkende universiteiten hebben zich verplicht nog een ruime periode de plantencollectie te blijven financieren. "Die periode zullen we ook wel nodig hebben", stelt Goos. "We willen er immers alles aan doen een goed alternatief te vinden voor het herbarium."

Volgens Chatrou stuurt het facultaire standpunt een geheel verkeerd signaal naar het Rijk over een samenwerkingsverband dat zijns inziens uitermate succesvol is. Het Nederlandse onderzoek naar de plantensystematiek werd onlangs door een internationale visitatiecommissie nog als uitmuntend betiteld. "Kennelijk wordt in Utrecht niet begrepen dat het einde van het nationaal herbarium het einde van een vakgebied in Nederland betekent."

In Kanaleneiland staan drie woontorens gepland, die goed zijn voor 1000 huizen voor jongeren. Woningbouwcorporatie SSH koopt 350 van deze eenheden voor studenten. Het complex zal verrijzen op de hoek van de Europa- en Beneluxlaan, vrijwel grenzend aan de tippelzone. Het plan moet nog door de gemeenteraad worden goedgekeurd.

De bouw van de drie woontorens is een particulier initiatief van een vastgoedontwikkelaar die nog onbekend wil blijven en een pensioenfonds. De SSH koopt 350 eenheden in het complexaf. Het gaat om zelfstandige woonruimten van ongeveer 28 vierkante meter. De huur zal rond de 250 euro liggen, met de mogelijkheid huursubsidie te krijgen. "Het is voor het eerst dat de SSH zo werkt", zegt Jochems. Normaal bouwt de SSH zelf, maar nu is de bouw in handen van de ontwikkelaar. De overige ongeveer 700 woningen zijn bedoeld voor jonge starters.

De 350 SSH-flatwoningen komen extra naast de 1800 eenheden die de SSH zelf al gaat bouwen - zoals in De Uithof. Omdat de SSH deze extra kamers niet uit eigen zak kan betalen, is de corporatie naarstig op zoek naar geldschieters voor Kanaleneiland. Jochems hoopt het geld te vinden bij collega-woningbouwcorporaties. Dit sluit naadloos aan bij het voornemen van minister S. Dekker van Volkshuisvesting om de elf rijkste corporaties van Nederland aan te sporen enkele duizenden studentenkamers mee te financieren.

Met de medewerking van deze mogelijke geldschieters en met de steun van de Utrechtse gemeenteraad kan de bouw eind 2004 van start gaan. Inmiddels blijkt wel dat Stichting HAP (Huiskameraanloop Prostituees) fel gekant is tegen de woontorens.

Kameroverschot

Laat rijke corporaties betalen voor nieuwe kamers. Plaats studenten in asielzoekerscentra of boven winkels. Laat ze de kamer vrijmaken na de studie. En vertel particulieren dat ze de eerste negen maanden van een vervelende huurder afkunnen - dat helpt ze over de streep. Minister S. Dekker van volkshuisvesting.(VROM) wil zo de woningnood onder studenten te lijf gaan.

Het departement ziet een urgent tekort van ongeveer 15.000 eenheden. Ongeveer negentig corporaties in 18 studentensteden willen samen 12.000 eenheden realiseren. Voor de kosten - 200 miljoen euro - zijn bijdragen nodig van de rijke huisvesters. Die zullen daarop worden aangesproken door de minister. Verder verwacht Dekker dat tot 2005 zo'n 800 mobiele appartementen van asielzoekers vrijkomen, samen goed voor ruim 3000 studentenkamers.

Overigens ziet Dekker geen kamertekort. Er is een 'overschot van 4.000 onzelfstandige eenheden'. Alleen worden 35.000 kamers bezet gehouden door (ex-)studenten die vergeefs zoeken naar zelfstandige woonruimte. En dáár zit het echte tekort, zegt ze

Kences, een koepel van acht studentenhuisvesters, laat geen spaan heel van de notitie. "Geen huursubsidie voor kamerbewoners, terwijl de Tweede Kamer zich daar in december vorig jaar unaniem voor heeft uitgesproken. Geen actie van de minister om de ombouw van kantoren tot kamers te stimuleren", aldus directeur Gijsbert Mul. "Wat de minister nu presenteert, is gewoon bestaand beleid."

Uitzondering is het idee om de mobiele prefabwoningen van asielzoekers te gebruiken. "Maar die moeten we transporteren en na vijf jaar verplicht slopen. Zelfs als we ze gratis krijgen, lijden we er verlies op. En de CAO vraagt 75 euro per vierkante meter", aldus Mul.

De tekorten bij de universitaire bestuursdienst (UBD) zijn van dien aard dat een reorganisatie onvermijdelijk is. Gedwongen ontslagen zijn daarbij volgens coördinerend directeur Schelleman niet uit te sluiten. De dienstraad verwijt de leiding van de UBD 'falend beleid'.

In de mededeling aan het personeel spreekt Schelleman van een onvermijdelijke bezinning op en aanpassing van de organisatie, omdat er taken zullen moeten worden geschrapt. Gedwongen ontslagen zijn daarbij waarschijnlijk niet te vermijden, aldus de directeur. Behalve voor het oplossen van de financiële problemen zal de reorganisatie ook worden aangegrepen voor een herbezinning op de manier waarop het grote aantal onderdelen van de UBD het best kan worden georganiseerd. In afwachting van meer duidelijkheid over de toekomst van de bestuursdienst hebben de directeuren van de UBD-onderdelen afgesproken om met onmiddellijke ingang een vacaturestop in acht te nemen.

De aankondiging van Schelleman heeft bij de dienstraad voor grote onrust gezorgd. In een gepeperde reactie toont hij zich met name verontwaardigd over het feit dat naar zijn mening met een eerdere vacaturestop de hand is gelicht. Op 26 november 2002 kondigde het college van bestuur die vacaturestop af, maar een half jaar later verzocht hetzelfde college de directeur om het absolute verbod om vast personeel aan te stellen te vervangen door een zogeheten selectieve vacaturevervulling.

Hoewel een speciaal daartoe in het leven geroepen commissie zou toezien op een zo spaarzaam mogelijk gebruik van de mogelijkheid om nieuw personeel aan te stellen, zijn volgens de dienstraad in het afgelopen half jaar toch tal van nieuwe medewerkers aangesteld. Hoewel officiële cijfers niet beschikbaar zijn, stelt de dienstraad dat volgens zijn berekening sinds januari van dit jaar liefst 35 vacatures zijn vervuld. Directeur Schelleman bestrijdt deze zienswijze. Volgens hem gaat het in het leeuwendeel van de gevallen om tijdelijke functies of om functies waarvoor de procedure al voor het ingaan van de vacaturestop in gang was gezet. Slechts in twee gevallen is er volgens Schelleman sprake geweest van een besluit van het college van bestuur om een nieuwe vaste medewerker aan te stellen. Desondanks geeft hij toe dat de selectieve vacaturevervulling niet aan zijn doel heeft beantwoord.

In december zal Schelleman het voornemen tot reorganisatie aan de dienstraad voorleggen. Voordat hij daarmee zal instemmen, wil de raad blijkens zijn reactie in de nieuwsbrief echter eerst duidelijkheid over de tot nu toe gevolgde gang van zaken.

Hoe verder

Uit de nieuwsbrief van de dienstraad van de Universitaire Bestuursdienst (UBD):

'De Dienstraad zit met een heleboel vragen en onduidelijkheden waarbij de kernvraag is: hoe moet de Dienstraad overleggen over de begroting en met wie?

De Dienstraad heeft in het verleden herhaaldelijk gewezen op de dubbelzinnige positie van de directeuren en coördinerend directeur voor wat betreft hun bevoegdheden en verantwoordelijkheden onderling. De zeer directe bemoeienis van het college met de uitvoering van taken binnen de UBD maakt het nog onduidelijker.

'De Dienstraad maakt zich ernstig zorgen en vindt de onheldere topstructuur mede debet aan de zorgelijke financiële situatie zoals die nu ontstaan is. De gevolgen zijn inmiddels voor een ieder zichtbaar. Verder is een personeelsbeleid dat in deze tijden een sleutelrol zou moeten spelen ver te zoeken en coördinatie in dit opzicht blijkt onuitvoerbaar.'

Het college van bestuur en de vijf bètadecanen zijn het nog steeds niet eens over de vorming van een federatie van bètafaculteiten. Het college wil dat de opgestelde gemeenschappelijke regeling die dit najaar door de decanen werd opgesteld, op een aantal punten wordt gewijzigd. De decanen voelen daar weinig voor.

Het college van bestuur vindt dit wel een erg minimalistische interpretatie van de uitgangspunten van Bestuurlijke Vernieuwing. In een in oktober verstuurde brief aan de vijf decanen, wijst het college op het nieuwe Bestuurs- en Beheersreglement dat juist stelt dat de faculteiten in beginsel als collectief moeten optreden. Van dit uitgangspunt mag slechts worden afgeweken als het een onderwerp betreft dat enkel een afzonderlijke faculteit aangaat. Het college vraagt de decanen dan ook hun regeling in deze zin bij te stellen.

Ook op tal van andere punten vindt het college dat de afzonderlijke decanen te veel macht aan zich proberen te houden. Zo blijft personeel dat voor het federatiebestuur werkt, in de door de bèta’s opgestelde gemeenschappelijke regeling in dienst van een faculteit. Het college eist echter dat de federatie een eigen bestuursdienst krijgt, waarin het personeel van de federatie wordt ondergebracht. Ook ten aanzien van het inrichten van onderwijsprogramma’s en het doen van benoemingsvoorstellen van hoogleraren moet het bestuur onder leiding van voorzitter Van Koten meer zeggenschap krijgen.

In zijn brief zegt het college verheugd te zijn over het feit dat de federatie feitelijk al van start is gegaan, en spreekt het de verwachting uit dat dat na het aanbrengen van de genoemde wijzigingen nog voor 1 januari ook formeel het geval zal zijn. De vraag is echter of die datum gehaald wordt, want de decanen lijken niet bereid het college zonder slag of stoot tegemoet te komen. Volgens prof.dr. W. de Ruijter, decaan van Natuur- en Sterrenkunde, zijn hij en zijn collega’s niet blij met de 'vrij wezenlijke' veranderingen die het college voorstelt. Eind november zullen de decanen de verschillen van inzicht met het college bespreken.

Rentemaatregel verzacht

Hbo geld over

Harde techniek

De informatievoorziening over masteropleidingen schiet zwaar tekort. Er is nauwelijks informatie beschikbaar over de inhoudelijke programma's van de opleidingen, laat staan over instroommomenten en -eisen. Dit concludeert de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) in een onderzoek naar voorlichting over masters.

Deze bevindingen sluiten goed aan bij die van de recente bachelor-masterevaluatie van de Onderwijsinspectie. Daaruit bleek al dat studenten de voorlichting over masters als grootste knelpunt ervaren. Het programma is vaak nog niet bekend, de instroomeisen zijn onduidelijk of de student weet niet waar hij terecht kan voor aanvullende informatie. LSVb-voorzitter Merijn de Jong noemt het onbegrijpelijk dat instellingen niet meer prioriteit leggen bij de informatievoorziening over masters. "Hoe kan een student ooit een gedegen keuze maken, als er geen informatie beschikbaar is?"

November wordt vaak gezien als de voorlichtingsmaand, aangezien veel studenten vanaf november hun volgende studie kiezen. Vanaf deze maand moet het informatiemateriaal dus beschikbaar zijn. Komend studiejaar is het tweede jaar dat masterprogramma's aangeboden kunnen worden.

Bachelorscripties van opvallend hoge kwaliteit, een bijna beangstigend enthousiasme voor buitenlandse stages, en een studievereniging Mebiose om trots op te zijn. Voorzitter Sixma van de visitatiecommissie biomedische wetenschappen kwam vorige week in zijn mondelinge rapportage superlatieven tekort.

Dat positieve oordeel was des te opmerkelijker omdat de commissie met andere verwachtingen naar Utrecht was gekomen, erkende Sixma. "Wij waren vooraf nogal sceptisch over de ABC-aanpak, die inhoudt dat het biomedisch onderwijs wordt verzorgd door docenten uit vijf verschillende faculteiten. Maar in deze twee dagen zijn wij onder de indruk geraakt van de saamhorigheid die hier heerst."

Ook over de opvang van de ruim 220 eerstejaars die Utrecht na het loslaten van de numerus fixus hebben overspoeld, was de commissie vooraf niet optimistisch geweest. "Wij hadden eerlijk gezegd een chaos verwacht en dat hadden we nog logisch gevonden ook, maar die hebben we hier absoluut niet aangetroffen", aldus emeritus Sixma.

Geen visitatiecommissie of zij heeft wel iets op en aan te merken, maar Sixma en de zijnen hadden zichtbaar moeite gehad om serieuze punten van kritiek te vinden. De meeste pijlen werden gericht op de stand van zaken rond de masteropleidingen, waarvan er volgens Sixma in Utrecht zowel heel veel als heel weinig zijn. "Wij snappen het nu eindelijk", zei hij, doelend op het verschil tussen opleidingen, programma's en profielen, "maar u in de zaal waarschijnlijk nog niet."

Vertrouwd voor Utrechtse oren was de kritiek op het portfolio ("dat wordt op verschillende plaatsen door docenten en studenten nogal verschillend beleefd, en dat is dan nog een eufemisme") en op het studievoortgangssysteem Osiris. De problemen met Osiris heeft biomedische wetenschappen echter aan zichzelf te wijten, vond Sixma, die tegenwoordig in Utrecht geschiedenis studeert. "Bij geschiedenis kan ik mij met Osiris heel goed inschrijven. Dat kan hier niet en dat moet u zelf zover zien te krijgen. Maar desondanks waren Sixma en de zijnen dik tevreden. "Ik zou mijn kleinkinderen best willen aanraden om in Utrecht te gaan studeren. Dit is een opleiding waar jullie trots op kunnen zijn."

"Maastricht, dat gun je jezelf" en "Beleef het mee in Rotterdam". Utrecht kon niet achter blijven, dus vanaf deze week doen 'wij' ook aan stadspromotie met de slogan: 'Je vindt 't pas echt in Utrecht'. De toerist moet 'ons' zo kunnen vinden. Studenten hadden de slogan niet nodig, want die weten al jaren de weg naar de Domstad te vinden.

De enige spreker die daar vanaf week was 'onze' rector Gispen, die namens de onderwijsinstellingen sprak. Want, zo stelde hij: "Zeker zeventig procent van de eerstejaars komt hier studeren vanwege de leuke en gezellige stad. En niet omdat je bij ons nobelprijswinnaar Gerard 't Hooft een hand kunt geven." Gispen deed aan extra stadspromotie door hieraan toe te voegen, 'dat de Universiteit van Leiden dit niet kan zeggen.' "Voor een nobelprijswinnaar moeten ze daar naar een graf."

Of de stadspromotie een ware ego-boost voor de stad Utrecht wordt, moet nog blijken. Want de handen worden nu voor het eerst ineen geslagen. Alle aanwezigen bevestigen niet zonder elkaar te kunnen: de ondernemers kunnen niet zonder de studenten, de universiteit niet zonder de stad, en de stad niet zonder de ondernemers, hoogopgeleiden én toeristen. Niet alle aanwezigen geloven op voorhand in de goede afloop. Cees van Leeuwen, de nachtburgemeester van Utrecht, doet wel zijn best: "Utrecht moet meer swingen, maar als ik al die koppen hier zie en al die grijze pakken, weet ik niet of dat gaat lukken."

De Landelijke Studentenvakbond wil de Informatie Beheergroep voor de rechter slepen om de onaangekondigde uitwonendencontroles te stoppen. 'Groningen' geeft geen krimp: er worden alleen orders van het ministerie van Onderwijs uitgevoerd.

De mogelijke consequenties liegen er niet om. Als de stukken niet op tafel komen, zet 'Groningen' de uitwonendenbeurs over het afgelopen jaar om in een toelage voor thuiswonenden. Dan zitten de studenten met een strop van minimaal 1800 euro bij alleen een basisbeurs. Dat bedrag kan nog hoger uitvallen als de student ook een aanvullende beurs ontvangt.

'Schandalig', vindt de LSVb de 'onaangekondigde' controles. Studenten konden niet weten dat ze bewijsstukken moesten bewaren, aldus de bond. Volgens IBG-woordvoerder Daniël Blok is de aanscherping van het controlebeleid echter wel degelijk aangekondigd. "We hebben het er vorig jaar al met LSVb en ISO over gehad. Maar het kan zijn dat dit door de bestuurswisselingen een beetje is weggezakt."

Ook de studenten zijn volgens Blok niet geheel onkundig gehouden van het nieuwe beleid. In mei vorig jaar heeft de beurzenverstrekker via verschillende hogeschool- en universiteitsbladen gerichte controles aangekondigd op gevallen 'waarbij misbruik aannemelijk is'. Blok noemt het "niet gebruikelijk" om die doelgroep te vertellen dat er een controle aankomt.

Volgens Blok is de aanscherping doorgevoerd op verzoek van de accountantsdienst van het ministerie van Onderwijs. Die wordt op haar beurt weer achter de vodden gezeten door de Algemene Rekenkamer. Dat college vond de financiële controle vanuit Zoetermeer te vrijblijvend, zoals ook de fraude-affaire in het hbo duidelijk heeft gemaakt.

De controleactie heeft tienduizenden studenten ten onrechte in de problemen gebracht, stelt de LSVb. Door de woningnood hebben ze domicilie gekozen bij bijvoorbeeld hospita's die hun inkomsten willen verzwijgen en alleen contante betaling accepteren. Krakers staan er ook niet om bekend dat ze naam en adres keurig bij de gemeente doorgeven.