De lucht om ons heen bestaat voor bijna twintig procent uitzuurstof. Zuurstof speelt een sleutelrol in de scheikunde van deatmosfeer. Allerlei door menselijke activiteiten geproduceerdestoffen zoals methaan en koolstofmonoxide worden door zuurstofafgebroken. Dat wil zeggen, niet door zuurstofmoleculen zelf, maardoor een afgeleide daarvan: de hydroxylradicalen. Dezehydroxylmoleculen worden ook wel de 'cleansing agent' of hetschoonmaakmiddel van de atmosfeer genoemd.

Om accurate berekeningen te kunnen doen aan bijvoorbeeld hetbroeikaseffect of om goede schattingen te maken van de hoeveelheiddoor de mens uitgestoten luchtvervuiling is het van groot belang teweten hoeveel er van deze schoonmaak-moleculen voorkomen. Want hoemeer schoonmaakmiddel er is, hoe sneller menselijkeverontreinigingen

'wegreageren'. Om te kunnen inschatten hoeveel verontreinigingde mensen de

atmosfeer in pompen, is het nodig om te weten hoe snel het wordtomgezet in andere stoffen.

"Het probleem is dat de schoonmaakmoleculen extreem lastig temeten zijn", legt Olaf Tuinder uit. Hij promoveerde afgelopenwoensdag op het proefschrift 'Global distribution of OH radicalproduction in the troposphere based on satellite data'. "Eenhydroxyl-molecuul dat ontstaat, is binnen een halve tot vierseconden later alweer verdwenen, dan heeft het al gereageerd meteen ander molecuul. Omdat het zo snel reageert, kun je deconcentratie moeilijk bepalen door het met een apparaat op tezuigen. Tegen de tijd dat je het hebt opgezogen, is het namelijk alweg; het heeft misschien wel met de wand van het apparaatgereageerd. Foetsie!"

Als bijkomend probleem wisselt de productie van dehydroxylmoleculen heel erg van plaats tot plaats. "Als ik deconcentratie hier weet, dan is het in het centrum van Utrecht alweer anders." Overigens gaat het Tuinder om een 'globale indruk'van de productie van hydroxylmoleculen. Zijn meetvakken beslaan 40bij 320 kilometer. "Ik heb zeven pixels voor heel Nederland."

Om wereldwijd de productie van de hydroxylmoleculen te kunnenberekenen nam Tuinder zijn toevlucht tot het GOME-instrument(Global Ozone Monitoring Experiment) op de ERS-2 satelliet. Dezesatelliet bekijkt in drie dagen het verlichte deel van de aarde.Het bijzondere aan het apparaat is dat hij drie - voor Tuindersonderzoek cruciale - waarden tegelijk meet. De totale hoeveelheidozon, de hoeveelheid waterdamp en de mate van bewolking.Hydroxylmoleculen worden namelijk gevormd door een reactie van ozonmet water onder invloed van UV-licht van de zon. De gegevens overde bewolking zijn nodig om de hoeveelheid UV-licht te kunneninschatten. Door de drie metingen in een model te stoppen, kanTuinder berekenen hoeveel hydroxylmoleculen wereldwijd gevormdworden. "Andere satellieten kunnen deze waarden ook meten, maarniet tegelijk op dezelfde plaats. Dat is belangrijk, want stel dater een wolk zit in het eerste meetvak. Als een noord-zuidwind dewolk naar het volgende meetvak 40 kilometer verderop blaast tussenmetingen van de verschillende waarden door, wat meet je dan? Diemetingen kun je niet vergelijken." Tuinder: "Mijn onderzoek leverteen bijdrage aan de algemene kennis over de chemie van deatmosfeer. Het nieuwe is dat ik de satellietgegevens gebruikt hebom de hydroxyl-productie te berekenen. Dat was nog niet gedaan. Totnu toe bestonden er alleen chemische transportmodellen waar dehydroxyl-productie uit rolde. Mijn onderzoek is een check daarvan.Het betekent dat de transportmodellen, die aan de basis staan vanveel klimaatonderzoek, in de goede richting zitten."

Rinze Benedictus

De Tweede Kamer wil de bezuiniging van bijna 36miljoen euro op het hoger onderwijs in 2003 ongedaan maken.Minister Van der Hoeven verzet zich daar vooralsnog tegen. Dit iswoensdag in de Kamer besproken.

Het kabinet wil de komende jaren fors bezuinigen opuniversiteiten en hogescholen. De jaarlijkse 'efficiencykorting'loopt op tot 143 miljoen euro in 2006. Een kamermeerderheid vraagtonderwijsminister Van der Hoeven de korting van bijna 36 miljoeneuro in 2003 te compenseren. Het geld dat daarvoor nodig is zoubeschikbaar zijn in het zogenoemde kennisinfrastructuurfondsICES-KIS.

Dat fonds van ruim 800 miljoen euro dat is bedoeld vooronderzoek en van Economische Zaken is, is de laatste twee jaarweinig gebruikt. Daardoor zijn er hoge renteopbrengsten bijgeboekt,die normaliter worden teruggestort naar de rekening van hetministerie van Financien.

Van der Hoevens eigen CDA roept de minister in een motie op hetgeld dat overschiet uit het fonds te investeren in hoger onderwijsen onderzoek. Minister Van der Hoeven ziet niets in het plan, datin strijd zou zijn met het strategisch akkoord van CDA, VVD en LPF.Ze ontraadt de motie, die op een kamermeerderheid kan rekenen, enwil eerst overleggen met de rest van het kabinet.

De HBO-raad en universiteitenvereniging VSNU drongen er bij deKamer al eerder op aan ICES-KIS-geld voor het hoger onderwijs tegebruiken. De VSNU is dan ook 'heel erg blij' met het bericht datde korting vermoedelijk wordt gecompenseerd.

Ook de studentenbonden ISO en LSVb reageren aangenaam verrast.Vorige week demonstreerden naar schatting tienduizend studenten enpersoneelsleden van universiteiten en hogescholen op hetAmsterdamse Museumplein tegen de bezuinigingen. "Ik hoop dat hetCDA dat signaal van de werkvloer nu oppikt, en begrijpt dat ergeinvesteerd moet worden in het hoger onderwijs", zegtISO-voorzitter Linda van Beek. "Dit is natuurlijk fantastisch."

De structurele bezuinigingen voor de volgende jaren staanvooralsnog niet ter discussie. Die lopen op tot 146 miljoen perjaar in 2006.

In een eerste voorlopige reactie toonde ook rector-magnificusGispen zich verheugd over het CDA-initiatief. Wel zei de rectorzijn hart vast te houden voor de toekomst van het ICES-KIS fonds.Vorige week kon een sterke universitaire lobby maar op hetnippertje voorkomen dat een deel van dit fonds zou worden gebruiktvoor de aanleg van de Hanzespoorlijn en voor de ondertunneling vande A2 in Maastricht.

HOP, Wieland van Dijk en Thijs denOtter

Dat ondervonden zo'n honderd buitenlandse studenten van deRijksuniversiteit Groningen begin dit jaar. Hun huisvesting waszelfs zo beroerd, dat de economiefaculteit bang werd voor haarimago in het buitenland. Haar buitenlandse studenten kregen daaromtweehonderd euro ter verzachting van de pijn.

"Als zich door dat geld volgend jaar drie of vier studentenextra aanmelden, hebben we het er weer uit", aldus bestuurder J.Kamp. In totaal zijn de economen ongeveer negenduizend eurokwijt.

Een RUG-woordvoerder relativeert: "Ik weet niet of u zelf weleens iets heeft verbouwd? Je hebt altijd wel wat problemen. Dewoonruimtes moesten ook wel erg snel gebouwd worden." Maar toen deStudentenorganisatie Groningen in de universiteitsraad in eennotitie alle klachten opsomde, is de rector persoonlijk poolshoogtegaan nemen.

De buitenlanders die geen economie studeren, krijgen ook eendouceurtje. De andere faculteiten volgen namelijk het voorbeeld vaneconomie.

Inmiddels zijn de meeste problemen verholpen. Dat was ooknoodzakelijk, want de woningen zullen de komende vijf jaar nog ingebruik zijn. Aan de geluidsoverlast, veroorzaakt door de dunnewanden, verandert dat echter niets. En als de wasmachine aanstaat,schudt het complex door elkaar alsof er een aardbeving is.

HOP, Bas Belleman

De wens van het Informatica-bestuur is vervat in een brief aanhet bestuur van de faculteit Wiskunde en Informatica. In hun briefzeggen de informatici te vrezen voor hun positie als zij in denieuwe federatie geen vertegenwoordiger hebben met evenveel gezagals de andere decanen. Om dat te bereiken wil Informatica de statusvan faculteit of subfaculteit krijgen, net als de overigedeelnemers aan de federatie, zoals bijvoorbeeld Biologie enScheikunde. Op dit moment vormt Informatica samen met Wiskunde enhet Freudenthal Instituut een faculteit.

De zorg van de informatici is mede ingegeven door het plan vande beta-decanen om vijf procent van het onderzoeksgeld van elkefaculteit af te zonderen voor gezamenlijk beleid. Zij zijn bang dathet toch al niet ruim bedeelde informatica-onderzoek er in datgezamenlijk beleid bekaaid vanaf komt, omdat deonderzoekssamenwerking van Informatica en informatiekundewaarschijnlijk vooral buiten het cluster plaats zal vinden.

Voorzitter Swierstra van Informatica en Informatiekunde noemthet opmerkelijk dat men in Utrecht volledig voorbij gaat aan deadviezen van de onlangs gehouden onderwijsvisitatie Informatica."Die commissie stelt expliciet dat die opleidingen die niet diepweggestopt zitten in een gelaagde organisatie, en niet medebestuurd worden door niet-informatici, het beste floreren."

Gegeven de overlap tussen het onderwijs van Informatica enCognistieve Kunstmatige Intelligentie, zou bestuurlijkesamenwerking in een apart ICT-cluster met bijvoorbeeld Wijsbegeerte(CKI, Logica) en Bedrijfskunde volgens Swierstra dan ook meer voorde hand hebben gelegen. "Als het college van bestuur echt beleidhad willen maken, had men het in die richting moeten zoeken. Nu menechter voor een beta-cluster kiest, zie ik geen reden om het nogalkunstmatige samengaan van Wiskunde en Informatica in een faculteitvoort te laten duren."

In de faculteitsraad van Wiskunde en Informatica bleek ook bijde

wiskundigen de nodige scepsis te bestaan over defederatie-plannen.

Hoogleraar toegepaste wiskunde Van der Vorst vroeg zich af watnu eigenlijk de winst van de operatie was. "We krijgen een extrabureau en in de tijd waarin we onderzoek zouden kunnen doen, moetenwe voor die vijf procent onderzoeksgeld projectaanvragen gaanzitten schrijven. Ik ben bang dat er alleen maar meer bureaucratiebijkomt."

EH

De actie van de hoogleraren volgt op de publicatie van hetvisitatierapport dat na een uitstel van enkele weken dinsdagverscheen. De kwaliteit van het chemie-onderzoek aan de Nederlandseuniversiteiten is prima, concludeert de commissie ondervoorzitterschap van professor Friedrich Bickelhaupt. Deonderzoeksgroepen leggen echter teveel nadruk op modieuze thema'sals 'nano' en 'bio' en de meerwaarde van de zogeheten topinstitutenis niet altijd duidelijk.

De verschillen in onderzoekskwaliteit zijn volgens de commissieklein. Aan kop gaat de Katholieke Universiteit Nijmegen met eenscore van 4,5, waar 5 het maximum is. Leiden, Groningen en Utrechtdelen de tweede plaats in het rijtje van tien faculteiten met eenscore van 4,3. De Nederlandse universiteiten blijven belangrijkebijdragen leveren aan de wereldwijde vooruitgang in hetchemie-onderzoek, aldus het rapport. De meerderheid van deprogramma's scoort boven het gemiddelde wereldniveau en een fiksaantal is zelfs 'excellent'. Elke onderzochte universiteit herbergtminimaal n programma dat de maximale score haalt op alle vier deonderdelen: kwaliteit, productiviteit, relevantie enlevensvatbaarheid.

Ondanks deze mooie resultaten zijn zowel de Groningse als deUtrechtse faculteit verontwaardigd over de bekaaide manier waarophet onderzoek in de biochemie er in het rapport vanaf komt. InGroningen kreeg een hoogleraar zelfs een 2 voor productiviteit. Aande twee faculteiten is men vooral verbaasd over het feit dat decommissie een zo stellig en zo kritisch oordeel over biochemischegroepen heeft uitgesproken, terwijl voorzitter Bickelhaupt metzoveel woorden heeft erkend dat de expertise in zijn commissie opdat gebied beperkt was. De faculteiten zelf hebben besloten niettegen het oordeel in beroep te gaan, maar de door de Utrechtsehoogleraar De Kruijff ontketende handtekeningenactie kan op bredebijval rekenen; ook van de kant van hoogleraren uit anderechemische disciplines.

EH /HOP, Peter Hanff

Woensdagochtend om acht uur brak er brand uit in het drieverdiepingen tellende TW/RC-gebouw op de campus van de UniversiteitTwente (UT). In de vleugel zit de automatiseringsdienst waar decomputer- en netwerkvoorzieningen zijn ondergebracht en een deelvan de faculteit Bestuurskunde. Verder zitten de faculteitenToegepaste Wiskunde en Wijsbegeerte en MaatschappelijkeWetenschappen in het pand. De brandweer probeert de tweede vleugelte behouden, maar of dat is gelukt was bij het ter perse gaan vandit U-blad niet bekend.

Naast het in vlammen opgaan van de centrale server, waardooronder meer de gemeente Enschede ook is gedupeerd doordat zij opdeze server draaien, zijn ook diverse kamers van medewerkers enonderzoekers verloren gegaan. Bij de brand stonden onderzoekers tekijken die zich zorgen maakten over hun onderzoeksgegevens, aldusredacteur Menno van Duuren van UT-Nieuws.

Kristel Broekkamp is tweedejaars toegepaste communicatiewetenschappen. Haar opleiding bevindt zich ook in het getroffendeel van het gebouw. Broekkamp weet dat een deel vanstudentengegevens en cijfers nog niet geautomatiseerd waren. "Ikben heel blij dat ik al mijn gegevens van mijn tentamens hebbewaard. De vraag is of de gegevens in de computers de brandoverleven. Het zal je maar gebeuren dat je tentamens opnieuw moetmaken, omdat de gegevens kwijt zijn!"

Volgens de UT zijn wel back-upbestanden aanwezig vanonderwijs-en onderzoeksgegevens. Deze backups dateren grotendeelsvan afgelopen weekend. Het is nog onduidelijk of er dinsdagavondook nog backups gemaakt zijn. Op dit moment wordt gewerkt aanherstel van de netwerkvoorzieningen. Het complete herstel zalenkele dagen duren.

CN/KE

Met de opstelling van het CDA werd nog maar eens duidelijk datde christendemocraten het strategisch akkoord van het demissionairekabinet Balkenende op dit punt met tegenzin hebben ondertekend.Waren de christendemocraten aanvankelijk voor de topcollegegelden,nu zijn ze tegen.

Of de Kamer op dit punt haar zin krijgt, is te betwijfelen. Opde motie werd door Staatssecretaris Nijs en Minister van der Hoevennegatief gereageerd. Zij willen over de kwestie pas een knoopdoorhakken na onderzoek van een speciaal daarvoor ingesteldecommissie.

Van een harde opstelling van het CDA was in dit begrotingsdebatevenwel geen sprake. De partij was relatief mild voorstaatssecretaris Nijs. De oppositie nam haar wel stevig in de tang.Nijs' optreden werd door PvdA bestempeld als 'idioot'. Desociaaldemocraten beweerden zelfs een motie van wantrouwen teoverwegen.

De bezwaren van de oppositie spitsten zich vooral toe op debezuinigingsplannen. Staatssecretaris Nijs schermde de afgelopenmaanden voortdurend met kortingsplannen voor het hoger onderwijs -oplopend tot 143 miljoen euro in 2006. Zo zou ze tweede- en derdestudies niet meer willen bekostigen of het aantal opleidingenwillen terugdringen.

HOP, Thijs den Otter

Wetboeken

De nieuwe hoofdregel van rechten is door het faculteitsbestuuringetrokken. De regel hield in dat het bijschrijven van arresten inwetboeken niet meer toegestaan was, tenzij de desbetreffendevakgroep toestemming gaf. De nieuwe regel veroorzaakte de nodigeverwarring en discussie. Het faculteitsbestuur heeft om die redenbesloten de regel per direct af te schaffen en de oude regelgevingnog een jaar te handhaven. Er mogen in de wetboeken dus arrestenworden bijgeschreven. In de tussentijd wordt er aan een nieuwe,duidelijke hoofdregel gewerkt.

Bedreiging

De studente, van wie de broer een maand geleden een docent in defaculteit Rechten bedreigde, heeft de zaak in een gesprek met defaculteitsleiding uitgepraat. Uit het gesprek bleek dat zij zicherg ongelukkig met de gang van zaken voelde, en dat zij bovendienernstig twijfelde aan de juistheid van haar studiekeuze. Inmiddelsheeft zij besloten met de rechtenstudie te stoppen.

Adres

Studenten krijgen tot 1 april de tijd om te zorgen dat hunwoonadres bij de gemeente overeenkomt met dat bij de InformatieBeheer Groep. Veel studenten zijn weliswaar uitwonend, maar hebbenhun feitelijke woonadres niet opgegeven bij het bevolkingsregister.Kamerverhuurders vinden dat vaak niet goed. Zij proberen dehuuropbrengst te verzwijgen voor de belastingen of de socialedienst. In oktober kondigde staatssecretaris Nijs van Onderwijs aande gegevens te gaan controleren. Studenten die niet officieelkunnen aantonen dat ze uitwonend zijn, hebben ook geen recht op eenbeurs voor uitwonenden en zullen deze moeten terug betalen aan deIBG. Studentenorganisatie ISO is niettemin boos op Nijs. Destaatssecretaris zou de studentenbonden eerder hebben beloofd decontrole tenminste een jaar uit te zullen stellen.

Maar zelfs als dit of een volgend kabinet zou besluiten om devolledige efficiencykorting 2003-2006 ongedaan te maken, zal de aande Utrechtse onderdelen opgelegde bezuiniging hoogstens voor eendeel worden teruggedraaid, waarschuwt het collegelid. Zoals hijelders in dit nummer duidelijk maakt, brengt het in stand houdenvan het universitaire gebouwenbezit zulke hoge kosten met zich meedat al voor het aantreden van het kabinet Balkenende was beslotentot een korting op de faculteiten en de diensten. Het is ondenkbaardat de universitaire begroting zonder een dergelijke ingreep inevenwicht kan worden gebracht. Wel acht Kardux het denkbaar dat hetkortingspercentage in dat geval lager uit kan vallen.

EH