Cisplatina, een verbinding van het edelmetaal platina en enkeleandere stoffen, is een van de meest gebruikte kankermedicijnenwereldwijd. Het is zeer effectief in de behandeling van met nameovarium- en testiskanker. De sneldelende tumorcellen worden doorhet medicijn gedood. Maar cisplatina heeft ook een aantal narebijwerkingen. Afgezien van het veroorzaken van misselijkheid -zoals dat bij de meeste vormen van chemotherapie voorkomt - iscisplatina giftig voor de nieren, beschadigt het 't perifeerzenuwstelsel en kan het gehoorverlies veroorzaken. Dezebijwerkingen dwingen artsen cisplatina met mate toe te passen. Omcisplatina van zijn bijwerkingen te ontdoen, proberen onderzoekersin de hele wereld de verbinding in te pakken in een coating vanvetmoleculen, zegt prof. dr. de Kruijff, hoogleraar moleculairebiologie van biomembranen.
"Op deze afdeling hadden we al eerder een verbinding van eennegatief geladen vetmolecuul en cisplatina ontdekt. De vondst werdgepatenteerd omdat we dachten dat de verbinding ervoor zou zorgendat de cisplatina langzaam in het lichaam vrij zou komen, een slowrelease-systeem." Het voordeel daarvan zou zijn dat het medicijndan minder vaak en in lagere doses toegediend hoeft te worden.
Helaas werkte het systeem niet. De gepatenteerde verbindingbleek nauwelijks kankercellen te doden. Tot biochemicus KoertBurger na de laatste experimenten iets vreemds opviel in eengrafiek waarin alle data was verwerkt. Wat bleek: Burger had eenmethode ontdekt die het cisplatina duizend keer dodelijker maaktevoor tumorcellen dan de onverpakte standaard cisplatina. Laterbleek dat kleine klompjes cisplatina omgeven waren door een dunvetlaagje.
De procedure om de cisplatina te verpakken, blijkt zeereenvoudig. Los het cisplatina op in water en voeg negatief geladenvetmoleculen toe, bevries en ontdooi de oplossing verschillendekeren. Tijdens het invriezen zal de cisplatina samenklonteren totklompjes van ongeveer honderd nanometer (een miljoenstemillimeter). De negatief geladen vetmoleculen plakken vervolgensaan de positief geladen cisplatina-klompjes en vormen eenafsluitende laag.
De onderzoekers beschrijven hun resultaten deze maand in desectie New Technology van het zeer hoog aangeschreven tijdschriftNature Medicine. Nanopillen tegen kanker lijken geboren. Het isechter nog een lange weg van de nanopillen uit het laboratorium inhet Kruyt-gebouw naar een kankermedicijn dat artsen kunnengebruiken. Aan de Vrije Universiteit in Amsterdam wordt het middelinmiddels getest op muizen. Als die experimenten gunstig verlopen,is het de bedoeling de nanocapsules geschikt te maken voortoepassing bij de mens.
Burger en de Kruijff hebben er vertrouwen in dat het zover komt.Samen met analist Rutger Staffhorst, medeontdekker van denanopillen, is er opnieuw een patent op de methode aangevraagd, enzijn er plannen om een bedrijf op te richten. Het patent is nietbeperkt tot cisplatina, maar gaat om het inpakken van alle slechtin water oplosbare stoffen. "We hebben het algemene principegepatenteerd omdat we hopen dat het ook toepasbaar is opbijvoorbeeld goud, dat als medicijn tegen reuma wordt gebruikt. Ofop taxol, een ander kankermedicijn."
De onderhandelingen met de faculteit Scheikunde over het startenvan een bedrijf zijn nu in volle gang, maar aan de nanocapsuleswordt ook nog gesleuteld. Inmiddels zijn de nanopillen naast devetcoating ook voorzien van een laag zachte polymeren, een bepaaldtype moleculen. Deze zouden bescherming kunnen bieden tegeneiwitten en cellen van het immuunsysteem die de nanopil daardoorniet meer herkent waardoor de pil ongehinderd zijn doel kanbereiken. De capsule is dan als het ware in stealth-mode.
Rinze Benedictus
Utrecht tegen kanker
De Universiteit Utrecht bindt op verschillende fronten de strijdaan met kanker. Vorige week kwam medisch oncoloog prof. dr. E.Voest van het UMC uitgebreid in het nieuws met eenbestrijdingsmethode van kanker via angiostatine. Dit eiwit remt devorming van bloedvaten, een proces dat onontbeerlijk is voor degroei van gezwellen. Bij patienten die tweemaal daags angiostatineinspoten, stopte de tumorgroei enkele maanden.
Deze wijze van behandelen verschilt van chemotherapie. Bij diebehandeling doden medicijnen alle delende cellen. Groeiende tumorenhebben daar vooral van te lijden, maar ook darmcellen sterven af.Vandaar de beruchte misselijkheid.
De Utrechtse geneeskunde-hoogleraren Hans Bos en Hans Cleversrichten hun pijlen weer op een ander deel van het kankermechanisme.Door eiwitten te remmen die in actie komen als beschadigde genen deceldeling niet langer in toom houden, hopen de onderzoekers heelspecifiek kankermechanismen aan te pakken. Eind vorig jaar werdbekend dat hun bedrijf Semaia Pharmaceuticals van het ministerievan Economische Zaken twee miljoen euro krijgt voor de ontwikkelingvan een therapie tegen kanker op basis van die methode. (RB)
