Nieuws

Kort nieuws

De tweede ronde van de zogeheten Vernieuwingsimpuls is voorUtrecht gunstig verlopen. Half juli werd bekend dat van de 53gehonoreerde voorstellen er zeven uit Utrecht afkomstig zijn. Debetreffende onderzoekers krijgen elk een bedrag van anderhalfmiljoen gulden, waarmee zij de komende vijf jaar hun onderzoekkunnen financieren. De zeven Utrechtse kandidaten, waaronder tweevrouwen, zijn afkomstig uit de faculteiten Geneeskunde (2),Diergeneeskunde, Letteren, Sociale Wetenschappen, Natuur- enSterrenkunde en Scheikunde.

Decaan

Henrik Rudolph, de huidige directeur van de faculteit Natuur- enSterrenkunde, is per 1 september benoemd tot decaan van diefaculteit. Rudolph, die op 1 juli werd benoemd tot hoogleraaratoom- en molecuulfysica, volgt Hans van Himbergen op. De laatsteis aangetreden als universitair 'dean' internationale betrekkingen.De faculteit Natuur- en Sterrenkunde is nog op zoek naar een nieuwedirecteur.

Computernetwerk

Een immens computernetwerk verenigt vijf universiteiten -waaronder de Utrechtse - in het zogenaamde "grid". Daarbij isgebruik gemaakt van de infrastructuur van 'Big Blue' IBM en eennieuw softwarepakket van Surfnet. Het project kost een slordigetwee miljoen gulden. Via dit meganetwerk is er een gigantischegroei van rekencapaciteit ontstaan. Verwacht wordt dat hetgrid-project binnen afzienbare tijd nog wordt uitgebreid.

Radio M

Op maandag 3 september start niet alleen het Academisch Jaar,maar ook een universitaire rubriek op de regionale zender Radio M(100.1 FM). Iedere werkdag, zo omstreeks 18.45 uur, besteedt RadioM vier minuten zendtijd aan de Universiteit Utrecht. Met dezerubriek wil de universiteit de luisteraars een blik gunnen in deuniversitaire wereld. Elke dag wordt een ander specifiek onderwerpbelicht. Op de woensdagen zijn voornamelijk studenten aan het woordover 'het' studentenleven. Ook voor wetenschappelijke onderwerpenis ruim aandacht.

Studente vermist

Esther de Vries, studente theaterwetenschappen aan deUniversiteit Utrecht, wordt sinds 25 mei vermist in Bangladesh. DeVries was in januari begonnen met een reis door Thailand, Laos,Vietnam. Daarna is ze naar Bangladesh gegaan waar ze haar pinpasnog heeft gebruikt. Sindsdien is er niets meer van har vernomen.Momenteel wordt er door familie en vrienden via allerlei wegen,zoals het internet, naar haar gezocht. Een oproep staat opwww.lonelyplanet.com. (bron UN)

(http://thorntree.lonelyplanet.com/thorn/repliesflat.pl?Cat=&Topic=385680)

Sportsucces voor Utrechtse studenten

Het brons van rechtenstudente Klinkers was een grotereverrassing dan het zilver van Cirkel. De dubbelvier bij de mannenstartte zondag in de finale als de grote favoriet, maar kwam ertegen de Duitsers niet aan te pas. Er was uiteindelijk een machtigeeindsprint nodig om voor Olympisch kampioen Italie nog de tweedeplaats op te kunnen opeisen. Waarschijnlijk een lichte deceptievoor de geneeskundestudent Cirkel.

De boot van Klinkers behaalde met de snelste eindprint van alleteams een derde plek achter Australi en de Verenigde Staten.Australi roeide een nieuw wereldrecord.

Peter van der Noort en stuurman Merijn van Oijen van Orca wistenopnieuw geen finaleplaats te behalen. Bij de Olympische Spelen inSydney maakten de twee samen met Geert Cirkel deel uit van deHolland Acht die roemloos ten onder ging. In Luzern zat er voor detwee in de nieuwe Acht niet meer in dan een tiende plek.

Geneeskundestudente Suze Valen zwom tijdens de wereldspelen voorstudenten in Peking een persoonlijk record. Goed voor plaats drie.Studente onderwijskunde Annemieke Griffioen miste in de kwartfinaletegen gastland China tijdens de beslissende penaltyreeks. Omdathaar teamgenoten wel goed mikten speelde Nederland gisteren(woensdag) toch de halve finale. Volgende week op deze pagina deuitslag van die wedstrijd en gesprekken met de Utrechtse deelnemersaan de Universiade.

XB

Pas op voor de busbaan

Festival UIT-dagen mag niet in De Uithof

"We waren heel teleurgesteld. Een jaar hadden we aan dit feestgewerkt en een maand voor de UIT-dagen hoorden we dat het feestjeniet doorging", zegt Annemarie van Bruinisse, voorzitter van de ICU(Introductie Commissie Utrecht) die de UIT-dagen van 13 tot en met16 augustus heeft georganiseerd. Het feest was gepland in DeUithof, op dezelfde plek waar vorig jaar september de hogeschoolhaar eerste lustrumfeest hield. De universiteit, eigenaar van hetterrein, gaf hiervoor meteen toestemming, maar op het laatstemoment bleek de gemeente dwars te liggen. Het hogeschoolfeest haddusdanig veel klachten van bewoners uit de wijk Rijnsweerdopgeleverd dat de gemeente geen groot feest op dit terrein meerwilde.

R. van Rossen van complexbeheer De Uithof zegt daar niet van opde hoogte te zijn geweest. Het is heel erg jammer dat ik niets vandeze evaluatie wist die de hogeschool met de gemeente heeft gehadover hun feest. Anders had ik de ICU kunnen waarschuwen of ietsproberen te regelen met de gemeente, want De Uithof is als locatiewel geschikt voor zon groot feest.

Vanwege de grootschaligheid van het feest had de ICU eenprofessioneel productiebureau ingeschakeld voor de organisatie. Datbureau zou de vergunning verzorgen. Omdat het lang kan duren vooreen vergunning wordt toegekend, zijn we het feest alvast gaanorganiseren. Bovendien waren er helemaal geen signalen dat devergunning problemen zouden opleveren", zegt Patty Wijnen vanBogers Productions. Van Bruinisse geeft het productiebureau dan ookniet de schuld. "We hebben het ons allebei totaal niet gerealiseerdomdat zon groot feest er al eerder was geweest.

Toen De Uithof als locatie verviel, moest deintroductiecommissie razendsnel een alternatief bedenken. VanBruinisse: Het was behoorlijke stress, want ons programmaboekjemoest naar de drukker. We hebben de samenwerking met hetproductiebureau in goed overleg beeindigd. De door hen geboekteartiesten mochten we meenemen naar een andere locatie. In tweedagen hebben we geregeld dat de dj's in de Winkel van Sinkel kondenoptreden en de bands in Tivoli. Het was vooral spannend of djTiesto nog wilde komen. Hij kan namelijk zo afzeggen als jecontractbreuk pleegt."

Omdat de bezoekerscapaciteit van de Winkel van Sinkel en Tivolide vijfduizend bij lange niet benadert, konden ouderejaars hetopeningsfeest niet bezoeken. "De eerstejaars hebben er niets vangemerkt en het was een mooi openingsfeest, maar het is natuurlijkjammer dat het oorspronkelijke idee om een beginfeest voor llestudenten te organiseren niet door kon gaan. Misschien volgendjaar."

Nu ook De Uithof is weggevallen, is het grote probleem hetvinden van een geschikte locatie in Utrecht voor een feest vandergelijke omvang. Locaties zijn of te duur, of te ver weg, of nietgeschikt vanwege omwonenden die gaan klagen over geluidsoverlast.Van Bruinisse: "We hebben goed contact met de gemeente en ik kangoed begrijpen dat zo'n feest veel overlast veroorzaakt. Het is watdat betreft jammer dat Utrecht geen festivalterrein of ietsdergelijks heeft."

Ondanks deze forse tegenvaller is Van Bruinisse tevreden over deafgelopen UIT-dagen. "Het deelnemersaantal was met ongeveer 2700eerstejaars even hoog als vorig jaar, we hebben mooi weer en verdergeen problemen gehad. Die vergunning was het enige, maar ik tekenervoor."

Christie Hofmeester


Introductie op de schop

De UIT-dagen hebben dit jaar, in tegenstelling tot voorgaandejaren, maar vier dagen geduurd. Hoewel verenigingen van tevorenvreesden dat hierdoor het aantal inschrijvingen fors terug zoulopen, bleek dat in de praktijk mee te vallen. Het aantaleerstejaars dat lid is geworden van een vereniging, is gelijk aanhet afgelopen jaar.

Floris van Zonneveld van de FUG (Federatie UtrechtseGezelligheidsverenigingen): "De verenigingen zijn tevreden over hetaantal inschrijvingen, maar op de donderdag tijdens de UIT-dagenwaren op de verenigingen eigenlijk alleen nog maar eigen leden. Delaatste dag is toch altijd een leegloopdag. Wij zijn er dan ooktegen dat de UIT-dagen nog korter zouden worden.

Hij reageert hiermee op de geruchten dat de UIT-dagenteruggebracht zouden worden tot drie dagen. F. Peters van hetStudenten Service Centrum wil deze geruchten niet bevestigen. Hetis inderdaad zo dat een werkgroep bezig is om de hele periode vanstads-, verenigings- en faculteitsintroductie te bekijken. Nugebeurt het nog vaak dat faculteits- en verenigingsintroductiessamenvallen en dat is niet ideaal. Maar eerst moet dezeintroductieperiode geevalueerd worden om daarna een goed plan temaken. Het experiment van vier UIT-dagen is volgens mij goedbevallen. Die laatste dag hing er toch altijd maar wat bij.

ICU-voorzitter Annemarie van Bruinisse deelt die mening. "Invier dagen kun je een heel mooi programma maken en alles latenzien. Mensen blijven dan tot het hoogtepunt op donderdagavond. Maarvier dagen is wel het absolute minimum, korter moet het nietworden."

Faculteiten willen betere introductie

De opleidingsintroducties kwamen afgelopen jaren niet bij allefaculteiten goed uit de verf, terwijl de universiteit juist streeftnaar een 'hartelijk welkom' voor de nieuwe studenten. Daarom werdbesloten dat drie opleidingen hun introductie dit jaar onder deloep gaan nemen. Ruimtelijke Wetenschappen, Bestuurs- enOrganisatiewetenschap (B&O) en Rechtsgeleerdheid doen aan deze'pilot' mee.

De start van de pilot in mei was voor Rechten laat. De juristenhebben dan ook alleen een introductiedag op maandag 3 september."Het is een eerste stap", zegt Dionne Puyman van Rechten. "Vorigjaar was de informatiedag op vrijdag voor de start van hetstudiejaar. Maar toen kwamen er erg weinig mensen opdagen, demeeste waren door de ontgroeningen te vermoeid." Zij beaamt dat deintroductie bij Rechten veel verbetering nodig heeft. "Helaashadden we dit jaar weinig tijd, maar volgend jaar willen het nogmeer uitbreiden."

De nieuwe Rechtenstudenten kunnen nu op hun introductiedagkennismaken met onder andere hun tutor en er is een speurtochtlangs de gebouwen van de faculteit met als afsluiting een borrel.Klinkt niet bijzonder spannend. "Het hoeft ook niet spectaculair tezijn" legt Annie Tummers uit, leider van de pilot en verbonden aanB&O. "We willen de studenten informatie geven die voorheen vaakwerd gemist. Zoals welke vakken ga je volgen en hoe zit het met detoetsingsregeling. Ik vlij mezelf niet met de gedachte dat ze alleszullen onthouden, zolang ze maar snel hun weg weten te vinden op deopleiding en weten welke docent ze voor de neus krijgen."

De andere twee opleidingen uit de pilot, B&O en RuimtelijkeWetenschappen, hadden al een goede introductie en moesten naareigen zeggen enkel kleine verbeteringen aanbrengen. Leo Paul vanRuimtelijke Wetenschappen, de faculteit die de kennismaking al dezeweek aanbiedt: "Dit jaar betrekken we de docenten meer bij deintroductie door hen op woensdag 29 augustus een rondleiding doorUtrecht te geven. Het is goed om, ondanks de tevredenheid bij onzeopleiding, alles toch weer even tegen het licht te houden."

Niet iedereen is blij met de pilot. Vooral het plan van hetcollege van bestuur om volgend jaar de introductie voor allefaculteiten naar september te laten verschuiven, roept weerstandop. Deze verplaatsing heeft te maken met de invoering van deBachelor/Masters-structuur volgend jaar en omdat degezelligheidsverenigingen en de faculteitsverenigingen die meedoenaan de introductie in augustus vaak in elkaars vaarwater zitten.Bij een aantal faculteiten en hun verenigingen is het traditie omde introductieweek te laten plaatsvinden in laatste week vanaugustus. Ramon Ellenbroek zit in de studievereniging vanRuimtelijke wetenschappen (VUGS): "Ik vind het vreemd dat ze deintroductie misschien gaan verschuiven naar september omdat het danten koste gaat van de colleges. Bovendien zijn er op onze faculteitniet veel studenten die lid willen worden van eengezelligheidsvereniging en zij kunnen dus prima in de laatste weekvan augustus aan de opleidingsintroductie mee doen."

Projectleider Tummers weet dat er hier gevoeligheden liggen enbeklemtoont dat het gaat om wat de studenten willen. "Na de drieopleidingsintroducties gaan we de pilot evalueren en dan kunnen wepas een advies uitbrengen voor volgend jaar. Dat advies isuiteraard afhankelijk van de meningen van de studenten. Maar ik hebmijn twijfels of we het zullen redden om met alle opleidingenvolgend jaar een vernieuwde introductie te organiseren", besluitTummers.

MF

Met 10 miljoen aantrekkelijker vergaderen in de U-raad

GK

Twee Spinozapremies naar Utrecht

Volgens het woensdag bekend gemaakte juryrapport krijgt Cleversde prijs voor zijn baanbrekende werk op het gebied van hetkankeronderzoek. Zijn Utrechtse collega Oerlemans is volgens NWOeen van de wetenschappelijke kopstukken als het gaat omklimatologische ontwikkelingen.

Naast Clevers en Oerlemans vielen dit jaar ook biologischpsychologe Dorret Boomsma (Vrije Universiteit) en chemicus BertMeyer (Twente) met hun neus in de boter. Erstgenoemde krijgt deSpinozapremie wegens haar onderzoek op het gebied van de menselijkegedragsgenetica. Meyer wordt beloond voor zijn baanbrekendechemische

onderzoekingen. Met de huidige vier winnaars is het totaal aanlaureaten van de in 1995 ingestelde Spinoza-premie op 24 gekomen.Eerdere Utrechtse winnaars waren fysicus Gerard 't Hooft, geneticusRonald Plasterk (toen nog Universiteit van Amsterdam) enmateriaalonderzoeker Daan Frenkel.

In een eerste reactie toonde Oerlemans zich blij verrast metzijn uitverkiezing uit zo'n dertig kandidaten. Hij kon nog nietzeggen wat hij met het geld gaat doen. "Ik heb het nieuws pas eenweek geleden gehoord. Dat is wel heel erg kort om te bedenken watje met zo'n enorm bedrag allemaal kunt doen." Clevers was vanwegeverblijf in het buitenland niet voor commentaar bereikbaar.

EH

Zie ook het nieuwsbericht 'Twee UtrechtseSpinozaprijswinnaars'

Utrecht heeft beste geografen

In de sociale kant van de aardrijkskunde is Nederland op veelterreinen toonaangevend. Met name onderzoek naar segregatie,volkshuisvesting en stedelijke netwerken is van hoog niveau. Datgeldt ook voor het onderzoek naar beleid en planning, waarinNederland van oudsher sterk is.

Dat de stadsgeografen goed uit de bus komen is niet verbazend.De twee voornaamste onderzoeksprogramma's op dit terrein, het UrbanResearch centre Utrecht (URU) en het Amsterdam Study Centre for theMetropolitan Environment (AME) aan de UvA, zijn goed voor meer dande helft van de totale onderzoekscapaciteit bij socialegeografie.

Hoe groter, hoe beter dus. De dreiging van fragmentatie,waarvoor in de vorige onderzoeksevaluatie werd gewaarschuwd, is bijde meeste programma's afgewend door combinatie van kleinereonderzoeken en nauwere samenwerking. Dat geldt duidelijk ook voorhet onderzoek naar planning, dat vooral in Nijmegen en Amsterdamvan hoog niveau is. De twee omvangrijke programma's doen hetduidelijk beter dan de kleinere onderzoeken in Wageningen, die hetdringend advies krijgen de krachten te bundelen.

De internationale zichtbaarheid van de geografen was in devisitatie van 1995 het zwakste punt van de geografen. Vooronderzoekers in een klein land met een eigen taal ligt het gevaarvan isolatie voortdurend op de loer, waarschuwde de commissie.Inmiddels is het aantal publicaties in internationale vakbladenechter enorm toegenomen. Alleen bij ontwikkelingsstudies blijft deinternationale zichtbaarheid achter. Daarbij moet wel wordenaangetekend dat veel relevante artikelen verschijnen inontwikkelingslanden zelf, in de lokale taal.

HOP, Wieland van Dijk

Twee Utrechtse Spinozaprijswinnaars

Hans Oerlemans: IJs en klimaat

Wie de web-site van Hans Oerlemans (http://www.phys.uu.nl/~oerlemns)aanklikt, weet meteen hoe laat het is. Op een fraaie foto staat deonderzoeker van het Utrechtse Instituut voor Marien en AtmosferischOnderzoek (IMAU) afgebeeld als een donker silhouet in een evenimposant als ijzig berglandschap. Hoogst toepasselijk, wantgletschers en eeuwenoude ijslagen vormen al ruim vijftien jaar hetwerkterrein van de nu vijftigjarige hoogleraar meteorologie.

Kernthema in het onderzoek van Oerlemans vormt de invloed vanklimaatveranderingen op grote massas landijs op aarde, zowel in hethooggebergte als in de Poolgebieden. Omdat de hoeveelheid ijs opzijn beurt een belangrijke rol speelt in de ontwikkeling van hetklimaat en daarmee ook grote invloed heeft op de stijging of dalingvan de zeespiegel, zijn de door Oerlemans verzamelde gegevens vanonschatbare waarde voor het verfijnen van de op dit momentgebruikte klimaatmodellen.

Om de ontwikkelingen van grote ijsmassas te kunnen volgenbeheert de groep van Oerlemans onder meer een eigen meetstation opde Morteratschgletscher in Zuid-Oost Zwitserland. Daarnaast leverende Utrechtse meteorologen een belangrijke bijdrage aan hetNederlandse onderzoekprogramma naar de ontwikkeling van ijs opAntarctica. In Dronning Maud Land werden voor dat doel onlangsnegen meetstations geinstalleerd.

Veel werk werd de afgelopen jaren verricht aan het verfijnen vanmethoden om de reflectie van het ijs vanuit de lucht te meten metbehulp van remote-sensing apparatuur. Die gegevens geven eennauwkeurige indicatie over de absorptie van zonlicht en daarmeeover de hoeveelheid ijs die wegsmelt.

De geschiedenis van het klimaat vormt een tweede onderzoeksthemavan de Utrechtse groep, die de afgelopen jaren meewerkte aan eenEuropees project op Antarctica. Door een analyse van luchtbelletjesin ijsmonsters van verschillende diepten proberen de Europeseonderzoekers zowel de samenstelling van de atmosfeer als degemiddelde temperatuur op aarde in de afgelopen 200.000 jaar tereconstrueren.

Hans Clevers: TCF en darmkanker

"Het lijkt me heerlijk om af te zijn van het voortdurende gezeurover geld." Dat was de kop boven het interview met HansClevers in het U-blad van 2 november 2000. Deze week kreeg de44-jarige Utrechtse kanker-onderzoeker zijn zin. Met eenSpinoza-prijs van ruim drie miljoen gulden kan Clevers de komendejaren ongestoord verder zoeken naar een geneesmiddel tegendarmkanker.

TCF heet het eiwit dat de reputatie van Clevers vier jaargeleden vestigde. Toen ontdekte hij dat het gen dat aan dat eiwitgekoppeld is een cruciale rol speelt bij het ontstaan vandarmkanker, een ziekte waardoor vijf procent van de wereldbevolkingwordt getroffen.

"Onlangs is in het laboratorium gebleken dat als dekankerverwekkende mutatie van het TCF-gen wordt rechtgezet, detumorvorming stopt en de kankercel weer een normale cel wordt", zeihij vorig jaar. "De grote vraag is nu dus of we een geneesmiddelkunnen ontwikkelen dat deze werking bij mensen heeft. Samen metmijn collega Hans Bos en met drie Duitse onderzoekers heb ik voordat doel een bedrijf opgericht en de vooruitzichten lijkenveelbelovend. Over een jaar of zes zal blijken of we succesvol zijngeweest in het ontwikkelen van een geneesmiddel tegendarmkanker."

De ontdekking was mede te danken aan zijn eigenzinnige aanpak,aldus de succesvolle immunoloog, die samen met zijn collega RonaldPlasterk (Spinoza-winnaar in 1999) trekker is van het Utrechtseonderzoek in genomics. In hetzelfde interview: "Toen ik hierbenoemd werd, werd verwacht dat ik aan auto-immuunziekten zoalsreuma en multiple sclerose zou gaan werken, maar ik heb meteengezegd: 'Ik heb geen idee hoe ik dat moet doen. Laat mij nou maargewoon mijn gang gaan, dan kom ik vast wel met iets op de proppendat van belang is voor de gezondheidszorg. Ik wist dat TCF te makenhad met het soort processen dat ook in kanker een rol speelt. Hetviel dus te verwachten dat we vroeg of laat op een vorm van kankerzouden stuiten. Maar zeker was dat niet."

EH

Ontgroenen met ontgroenen Oudegracht