Aldus een deel van de tekst die coördinator Jos van Galenvan het Ondersteuningsteam Trans 10 vorige week langs elektronischeweg in de faculteit Letteren verspreidde. De ergernis over debeperkte openingstijden van de kantine en over het feit dat voor250 medewerkers en tal van studenten maar éénkoffieautomaat beschikbaar is, bestaat al langer. Maar dat die enemachine in de drukke septembermaand binnen één week ooknog eens meerdere malen dienst weigerde, zodat in het hele gebouwvoor twaalf uur en na half drie geen druppel koffie meer was tekrijgen, deed bij veel Letterenmedewerkers de deur dicht.

Van Galen stelt voorop dat hij begrip heeft voor definanciële problemen van de restauratieve dienst, maar wijstop het feit dat het in de huidige situatie wel erg moeilijk is omhet groeiende aantal externe partners van de faculteit Letteren opeen fatsoenlijke manier aan de Trans te ontvangen. "Ik hoordecollegevoorzitter Veldhuis deze week nog op de radio pleiten voormeer decorum, bijvoorbeeld als studenten afstuderen. Een mooiverhaal hoor, maar als ik de manier waarop wij onze gastenontvangen vergelijk met hoe ikzelf bij bedrijven wordt onthaald,dan is het verschil wel heel groot."

Hoofd A. Raterink van de Restauratieve Dienst bevestigt dat hetvorig jaar genomen besluit om de openingstijden in Trans 10 tebeperken, is ingegeven door financiële overwegingen. "Deopbrengsten wogen niet op tegen de kosten, en mede omdat er steedsmeer wordt geknepen op ons budget, kunnen wij het ons nietpermitteren om ruimere openingstijden te hanteren."

De klachten over de koffieautomaat zijn hem pas onlangs ter oregekomen en na overleg met vertegenwoordigers van de faculteit is nubesloten om het huidige apparaat op korte termijn te vervangen dooreen moderner en sneller apparaat. Ook over uitbreiding van deopeningstijden valt wat hem betreft te praten, zij het dat defaculteit Letteren dan wel financieel over de brug zal moetenkomen.

Van Galen kan geen uitsluitsel geven over die mogelijkheid, maarhoopt wel dat er op de een of andere manier wat aan deopeningstijden kanworden gedaan, zeker omdat de tegenstellingen inde binnenstad anders wel erg groot worden. "Terwijl hier de kantineongeveer in elkaar dondert, wordt op vijftig meter afstand voorveel geld een Faculty Club uit de grond gestampt. Dat is niet echtmakkelijk meer aan onze medewerkers uit te leggen."

EH

Beide FNV-bonden die in het hoger onderwijs actief zijn, vindendat de lonen flink omhoog moeten. Volgens de Algemene Onderwijsbond(AOb) moet de nieuwe CAO een 'poencontract' worden. "Het is loon,loon, loon - en daarna werk. We willen gewoon geld zien", zegtAOb-medewerker Martin Knoop over de eis dat de salarissen in totaalvier procent moeten stijgen. De AbvaKabo zingt hetzelfde lied. "Nade magere jaren is een salarisstijging van 4,25 procent nu onzeabsolute voorwaarde. Plus de verlaging van de werkdruk, net als deAOb", somt Peter Wiechmann de belangrijkste eisen op.

Ook de andere bonden eisen meer loon. "Er moet zeker vierprocent bij", claimen de CMHF/VAWO, een van de kleine bonden vooruniversitair personeel, en de christelijke ambtenarenbond CFO. Hetis een bescheiden eis, vindt CFO-onderhandelaar Eric van Boven."Zelfs als we dit realiseren, blijft het onderwijs achter op deoverige overheidssectoren. Om maar niet te spreken van hetbedrijfsleven."

Bij de onderhandelingen over de CAO's is de rol van de ministervoor het eerst beperkt. Hij bepaalt alleen hoeveel geld deuniversiteiten en hogescholen krijgen voor hun nieuwe CAO's. En datis ook meteen de moeilijkheid: minister Hermans heeft nauwelijksgeld voor nieuwe afspraken. "Toch is het zonneklaar dat er geld bijmoet. Anders komen we er niet uit", zegt Van Boven van het CFO."Dan wordt het oorlog", kondigt hij meteen maar aan.

Ook Martin Knoop van de AOb verwacht een hete herfst. Maar hijtwijfelt of hij de werkgevers het vuur na aan de schenen moetleggen. Misschien is het beter als de bonden samen met dewerkgevers bij het kabinet pleiten voor meer geld, oppert hij. Inde gezondheidszorg is dat tijdens de verkiezingen ook gebeurd. Hetkabinet komt nu met bijna 200 miljoen gulden extra over de brug."Dat werkt dus", zegt Knoop.

Volgens de hogescholen en de universiteiten is het te vroeg omna te denken over zulke scenario's. "We hebben nog geen zicht op definanciële ruimte die Hermans heeft", sust Theo Peperkamp vande VSNU. Hij is ook betrokken bij de CAO-voorbereidingen van dehogescholen. Hoewel de beide CAO's op 1 januari 1999 moeten ingaan,maant hij tot kalmte. "Dan duurt het allemaal maar wat langer."

HOP, MtW

[Bijschrift bij een foto]

[Bijschrift bij een foto]

De droom van een vertaalmachine dateert niet van vandaag ofgisteren. Al in de zeventiende eeuw speculeerden de filosofenLeibniz en Descartes over de mogelijkheden van een soort mechanischwoordenboek. Maar de eigenlijke impuls voor de speurtocht naar goedwerkende vertaalautomaten vormde toch de komst van de computer. Metname de koude oorlog in de jaren vijftig zorgde voor veelwetenschappelijke activiteit op dit terrein, waarbij debelangstelling overigens met name uitging naar vertalingen uit hetRussisch in het Engels.

Al snel bleek echter dat met de technologie van die tijd zelfseen simpele machinale vertaling onevenredig duur was vergeleken methet werk van menselijke vertalers, reden waarom het onderzoek alredelijk snel weer op een laag pitje werd gezet. Pas in de jarentachtig kwam onder invloed van de groeiende betekenis van deEuropese Economische Gemeenschap het thema 'machinaal vertalen',onder meer in Nederland, terug in de wetenschappelijkebelangstelling met als resultaat de ontwikkeling van een aantalsystemen die, zij het op beperkte schaal, redelijkfunctioneren.

Een groot probleem bleef echter dat ook die systemen, zoals bijvoorbeeld het door Philips ontwikkelde Rosetta-systeem, op de meestonverwachte momenten het spoor bijster raakten. Reden voorpromovendus Willem-Olaf Huijsen om zich in 1993 te buigen over devraag onder welke voorwaarden een systeem kon worden ontwikkeld datgegarandeerd correcte vertalingen zou kunnen leveren. Het antwoordop die vraag ligt besloten in het proefschrift waarop Huijsenvrijdag 25 september promoveert.

De Utrechtse promovendus koos als uitgangspunt de vertaling van'gecontroleerde talen'. Dat zijn talen, zoals wetenschappelijke oftechnische talen, met een beperkte woordenschat en met tot indetail vastgelegde grammaticale regels. Maar in plaats van hetRosetta-systeem te gebruiken, ontwierp hij een nieuwalgebraïsch systeem dat veel breder toepasbaar is.

Huijsen: "Die algebraïsche aanpak bleek een gouden greep tezijn. Met de door mij ontwikkelde regels kan ik garanderen dat ereen volledig correcte vertaling kan worden gemaakt van elkewillekeurige taal naareen andere, mits het uiteraard gaat om twee'gecontroleerde talen', waarvan de regels correct zijngeprogrammeerd. Bij mijn weten is dit de eerste keer dat eendergelijke garantie kan worden gegeven. In wetenschappelijk opzichtkun je dus zeker spreken van een doorbraak."

Dat zijn vinding snel tot praktische resultaten zal leidenbetwijfelt Huijsen overigens zeer. "Mijn resultaten zouden primabruikbaar zijn geweest voor het Rosetta-project. Maar helaas heeftPhilips dat project vorig jaar vanwege geldgebrek stop gezet. En inveel praktische toepassingen van vertaalmachines wordt op ditmoment nog gewerkt met volstrekt verouderde methoden. Ik ben dusbang dat dit proefschrift voorlopig in de kast zal blijvenliggen.

Er gaapt echt een enorme kloof tussen de praktijk en de theorie.Ons onderzoek loopt jaren voor op de praktische ontwikkelingen. Endan te bedenken dat het hier alleen nog maar gaat om de vertalingvan heel simpele talen. Ik ben bang dat de ontwikkeling vanmachines die spreektaal goed kunnen vertalen wel altijd een illusiezal blijven. Taal is zo'n gecompliceerd fenomeen dat hetgemakkelijker is om iemand op de maan te zetten dan om een machinete construeren die een zin correct kan vertalen."

De in Nieuwegein gevestigde SIHO streeft naar een door deoverheid erkende universiteit, die kan bijdragen tot "hetontwikkelen van een eigen identiteit van de moslimgemeenschap inNederland". SIHO wordt in dat streven gesteund door onder meer deRaad van Moskeeën, de Islamitische Scholen BesturenOrganisatie, het Islamitisch Pedagogisch Centrum en de StudentenUnie Nederland.

Dat draagvlak is belangrijk omdat eind vorig jaar een discussielosbarstte over de haalbaarheid van een Nederlandse, hogereimam-opleiding. De Utrechtse islamoloog dr N. Landman van devakgroep Oosterse Talen bracht in opdracht van het ministerie vanOnderwijs daarover een rapport uit, waarin hij concludeerde dat devele moslimorganisaties in Nederland nog te weinig met elkaarsamenwerken om een dergelijk initiatief te doen slagen.

Anders dan de onlangs geopende Islamitische Universiteit inRotterdam - die Landman vorig jaar een "doodgeboren kindje" noemde- is er bij de Utrechtse pendant geen sprake van een particulierinitiatief. SIHO, die ook contacten heeft gehad met de VrijeUniversiteit Amsterdam en de lerarenopleiding 'Islam-godsdienst'van de Hogeschool Holland, heeft van begin af aan naar brede steungezocht onder de moslimgemeenschap.

Overheidserkenning en -subsidie is voorwaarde wil de UU met deIslamitische theologische universiteit in zee gaan. De UU zal indat geval infrastructuur (van het Studenten Service Centrum enBureau Buitenland bijvoorbeeld) ter beschikking stellen, evenalsonderwijskundige en wetenschappelijke ondersteuning. SIHO heeftminister Hermans inmiddels gevraagd een voorstudie naar demogelijkheden van een vestiging van een Nederlandse imam-opleidingte financieren.

Er is behoefte aan zo'n opleiding omdat de geestelijkevoorgangers die nu in de 380 Nederlandse moskeeën werkenafkomstig zijn van het Marokkaans of Turks platteland. Ze sprekenamper Nederlands en slagen er nauwelijks is contacten te leggen metde in Nederland geboren en getogen generatie jonge moslims.

AH

[Bijschrift bij een foto]

"Eh, nee, we zullen er deze week wel niet helemaal uitkomen.Maar de discussies zijn enorm leuk en we hebben de mensen vanTrespa wel al een aantal nieuwe ideeën voor metingen aan dehand gedaan."

Het is dinsdagmiddag vier uur en Christian van Enckevort heefter zojuist de tweede dag opzitten van de 33e 'European Study Groupwith Industry', de eerste op Nederlandse bodem. Doel van debijeenkomst in Leiden is het brainstormen over een zeventalproblemen die door bedrijven en maatschappelijke organisaties zijnaangedragen. Zo wil de Daniël den Hoed Kliniek meer weten overde wiskunde die nodig is om CT-scanners zelfstandig longtumoren telaten 'herkennen', en vraagt KPN zich af wat de optimale snelheidis voor een bepaald type modems om informatie over het internet teversturen.

Voor Van Enckevort, die zich met collega's uit Utrecht, Leidenen Oxford heeft gestort op de geheimen van het geïmpregneerdepapier, vormt de industrieweek een uitstapje uit zijn dagelijkswerk. "Ik doe zelf vooral theoretisch onderzoek en dan is hetinteressant om ook eens te zien, en te laten zien, hoe wiskundigemodellen in de praktijk werken. En ik ben hier natuurlijk ook eenbeetje om de Utrechtse universiteit te promoten."

In de stukken die de organisatie op het net heeft gezet, wordterkend dat de hoop op lucratieve onderzoekscontracten voor veelwiskundigen een niet onbelangrijk motief vormt voor hun (gratis)deelname aan het uit Engeland overgewaaide fenomeen. Maar voor VanEnckevort speelt dat motief geen rol. "Ik doe puur mee uitinteresse in wiskundige problemen en voor mijn gevoel is dat bijalle deelnemers het geval. Ik merk althans niets van onderlingewedijver of iets dergelijks.

Dat het niet alleen een nuttige, maar ook een gezellige weekmoet worden, blijkt uit de informele bijeenkomsten die hetprogramma omlijsten. Helaas gooide de regen hier enig roet in heteten. De voor dinsdag geplande interland Nederland-Engeland voorwiskundigen (verwachte uitslag x2 - y2) moest wegens de slechtegesteldheid van het veld worden afgelast.

EH

Ook hogescholen en universiteiten kampen straks met een tekort,voorspelt de AOb. Verder blaast de bond een plan van oud-ministerRitzen nieuw leven in. De AOb wil de lerarenopleidingen inkorten omwerkloze academici en hbo'ers snel klaar te stomen voor hetonderwijs.