Cao-verhoging leidt tot onrust faculteiten

En ineens was niet iedereen meer blij met de loonsverhoging van 9 procent die de universiteiten en vakbonden per augustus hadden afgesproken. De forse salarisverhoging zorgt voor financiële stress bij faculteiten. “De loonsverhoging wordt door het ministerie van OCW vergoed, maar niet voor degenen die een NWO-beurs hebben uit de tweede geldstroom of op projectbasis onderzoek doen uit de zogeheten derde geldstroom. De salarisverhoging voor die twee groepen werknemers, moeten universiteiten zelf bijleggen.” Voor de Universiteit Utrecht gaat dit om een derde van alle medewerkers, legt Van der Starre uit. “Een ruwe schatting van de faculteiten zegt dat het om 10 miljoen gaat.”

De loonsverhoging heeft nog een tweede negatief aspect voor de facultaire begroting van 2023. “Er is een groot stuwmeer aan vrije dagen.” Dit zijn vrije dagen die niet zijn opgenomen. Een dag vertegenwoordigt een bepaald bedrag. Werknemers die met pensioen gaan of van wie het dienstverband afloopt, kunnen de vrije dagen die ze nog tegoed hebben, laten uitbetalen. “Door de loonsverhoging wordt een niet opgenomen vrije dag ook 9 procent duurder.”

Ook op de begroting van volgend jaar heeft de loonsverhoging gevolgen. De universiteit moet de salarisverhoging voor een aantal maanden van 2024 voorschieten. “Want die middelen krijgt de universiteit pas in de loop van 2024.” Grote financiële zorgen voor de komende jaren, heeft ze niet. “Maar we denken wel dat we wat minder geld krijgen van het ministerie van OCW en we hebben een grote vastgoedopgave, dus we gaan wel wat scherper aan de wind varen.”

Leed verzachten
De Universiteit Utrecht is niet de enige waar onrust is ontstaan. De universiteiten trekken nu via de Universiteiten van Nederland (UNL) gezamenlijk op om onderzoeksfinanciering NWO te vragen een bijdrage te leveren, zegt Van der Starre. “Projecten via NWO zijn niet ruim begroot, daar houden onderzoekers geen extra geld aan over. In projecten van de private markt zit meestal wel een beetje ruimte, dus het wringt vooral bij de NWO-gefinancierde onderzoeken.”

Binnen de universiteit overlegt het universiteitsbestuur met directeuren en decanen. In principe moeten faculteiten de loonsverhoging voor tweede- en derdegeldstromers zelf betalen. “Het geld dat wij als universiteit binnen krijgen, verdelen wij direct over de faculteiten volgens het Universitair Verdeelmodel. Daar zit ook het geld van de salarissen bij.” Ook wil het College van Bestuur de universitaire reserves niet aanspreken om de tegenvaller te betalen, zegt Van de Starre. “Dat geld hebben we hard nodig voor alle huisvestingsplannen.

Op een begroting van 1,2 miljard is 10 miljoen ook relatief weinig, zegt ze. “Faculteiten zouden zo’n tegenvaller moeten kunnen opvangen.” Maar dat die leidt tot onrust, snapt ze. Daarom denkt het CvB na over wat het bestuur kan betekenen voor de faculteiten om het leed iets te verzachten. Van der Starre denkt wel dat het bedrag van 10 miljoen te hoog is ingeschat. “Faculteiten zijn daarom  nu een meer realistische berekening aan het maken.” “

Waar de faculteiten bang voor zijn, is dat deze financiële tegenvaller betekent dat er bezuinigd moet gaan worden, verwoordt de Universiteitsraad de zorgen. Bezuinigingen kunnen leiden tot reorganisaties en ontslagen. Volgens Van der Starre loopt het zo’n vaart niet, hoewel het per departement kan verschillen.

Personeelsplanning
Opvallend is dat het de universiteit jarenlang financieel voor de wind ging. Aan het eind van elk jaar bleef er geld over door financiële meevallers en een begroting waarin meer geld werd uitgegeven dan gedacht. Al jaren probeert het universiteitsbestuur de faculteiten meer realistisch te laten begroten en meer financieel vertrouwen te geven. De laatste jaren werd door toenemende werkdruk en groeiende studentaantallen ingezet op het aannemen van met name meer universitair docenten (UD’s) die onderwijs met onderzoek combineren. Zij krijgen een vast contract. Door de vaste staf uit te breiden, kan het aantal tijdelijke docenten – die geen onderzoekstijd hebben en een contract voor maximaal 4 jaar krijgen – worden teruggedrongen.

Maar faculteiten stonden hier huiverig tegenover, want wat als het financieel tegenzit? Dan moeten er mensen ontslagen worden. En net nu het aantal UD’s toeneemt door verschillende stimuleringsmaatregelen van het CvB, komt deze vervelende boodschap dat de cao-verhoging van een deel van het personeel uit eigen zak betaald moet worden. Toch zegt Van der Starre dat er geen reden tot paniek is. “Om faculteiten vertrouwen te geven, hebben we ze gevraagd  een personeelsplanning te maken.”

Dit houdt in dat faculteiten vijf jaar vooruit moeten kijken en beredeneren hoe het personeelsbestand er dan uit ziet: hoeveel mensen gaan in die tijd met pensioen, wat is ongeveer het te verwachten verloop, hoeveel docenten zijn nodig? Op die manier, zegt Van de Starre, kunnen faculteiten beter inschatten welke financiële risico’s ze nemen als ze nieuwe collega’s in vaste dienst nemen. “Ik denk dat faculteiten daardoor ook kunnen zien dat de financiële tegenvaller te betalen is zonder grote gevolgen.”

Vakantiedagen
Het stuwmeer aan vakantiedagen is ook een jaarlijks terugkerend onderwerp als de begroting wordt besproken. Universitaire medewerkers nemen in een jaar lang niet al de dagen op waar ze recht op hebben. Dit zorgt ervoor dat ze elk jaar ‘oude’ dagen meenemen naar het nieuwe jaar waardoor het vakantietegoed oploopt. Al die dagen vertegenwoordigen een bepaald bedrag wat op de begroting drukt. “Dat geld moet je achter de hand houden voor het geval dat de dagen uitbetaald moeten worden wanneer iemand met pensioen gaat of wanneer het einde dienstverband is”, zegt Van de Starre.

Hoewel het niet realistisch is dat iedereen tegelijkertijd met pensioen gaat bijvoorbeeld, moet het hele bedrag toch beschikbaar zijn. Door de salarisverhoging zijn die dagen duurder geworden en moet op de begroting van de faculteiten het ‘vakantiedagenbedrag’ verhoogd worden. Maar dat gaat ten koste van andere plannen van faculteiten die geld kosten. “Dat is jammer”, zegt Van der Starre. “De universiteit probeert er al jaren voor te zorgen dat iedereen zijn vakantiedagen opneemt, want als iedereen dat doet, hoef je niet zoveel geld te reserveren voor dit doel. Misschien dat dit nu een stimulans is om werknemers ervan te doordringen hun dagen op te nemen, niet in de laatste plaats omdat het ook goed voor ze is om vrij te nemen.”