Oorlog in Oekraïne leidt voorlopig niet tot oproepen dienstplichtige studenten

Studenten vragen zich af wat het voor hen zal betekenen als er echt een oorlog uitbreekt tussen Rusland en de NAVO- landen waar Nederland toe behoort. Wordt de dienstplicht weer ingevoerd? En moeten vrouwen dan ook het leger in?

De dienstplicht bestaat nog steeds en geldt voor alle mannen tussen de 18 en 45 jaar en voor vrouwen die na 2003 geboren zijn. Op dit moment is de dienstplicht in Nederland slechts iets wat op papier bestaat. Dit komt omdat de opkomstplicht in 1997 is opgeschort. Iedereen krijgt voor zijn 18de verjaardag een brief van het Ministerie van Defensie waarin staat dat zij vanaf hun 18debuitengewoon dienstplichtig zijn. Maar ze kunnen feitelijk niet worden opgeroepen om het leger in te gaan, zegt Klaas Meijer, woordvoerder van het Ministerie van Defensie.

Dat verandert pas als het parlement besluit om de opkomstplicht opnieuw in te voeren. Dat is een proces dat maanden kan duren, zegt hij. Daarna duurt het ook nog eens maanden om de nieuwe soldaten te trainen.

Vrijwilllige basis
Volgens Meijer volgt Nederland net als de andere NAVO-landen de verslechterde veiligheidssituatie in het oosten van Europa op de voet. “Verschillende van onze eenheden zijn bijvoorbeeld op een snellere reactietijd gezet.” Het activeren van de opkomstplicht is echter niet aan de orde. “Nederland heeft een beroepsleger dat in staat is om in NAVO-verband de veiligheid van ons grondgebied te bewerkstelligen. Indien ooit overwogen zou worden om weer over te gaan tot een dienstplichtigenleger dan kost zoiets vele jaren om dat voor te bereiden. Denk hierbij aan het verwerven van materieel, gebouwen en het aanstellen van extra instructeurs.”

En zelfs dan kunnen studenten niet verplicht naar Oekraïne gestuurd worden. Dienstplichtige soldaten kunnen namelijk in tegenstelling tot beroepssoldaten alleen maar op vrijwillige basis worden uitgezonden naar het buitenland. Zo’n dienstplichtigenleger kan dus alleen worden ingezet als Rusland Nederland zou binnenvallen. En als je dan nog stééds niet wil vechten, kun je militaire dienst weigeren op grond van gewetensbezwaren. Dan moet je maatschappelijk werk doen ter compensatie, bijvoorbeeld in een verpleeghuis.

Reservisten
Voor studenten die reservist zijn, zit het iets anders in elkaar. Nederland heeft ongeveer 6000 reservisten, bijvoorbeeld ingenieurs, economen, analisten, tolken en informatici die kennis uit hun burgerberoepen met Defensie delen. Zij zijn reservist geworden na een sollicitatie bij Defensie en zijn verplicht om in actie te komen wanneer zij worden opgeroepen. Als dienstweigeraar kunnen ze strengere repercussies dan maatschappelijk werk verwachten. Nederland zal echter alleen van de reservisten gebruik maken wanneer het beroepsleger niet meer toereikend is. Bovendien kunnen ook zij alleen op vrijwillige basis naar het buitenland worden gezonden.

Stephan Verhulst, rechtenstudent aan de UU, is reservist omdat hij een drang voelt om het verschil te kunnen maken in intense nationale situaties. “Denk daarbij aan dijkdoorbraken of het bewaken van belangrijke objecten. Op zo’n moment wil ik mensen kunnen helpen en zorgen voor veiligheid in ons Koninkrijk.” Hij vertelt dat reservisten een aantal uur per week trainen en dat ze een vergoeding krijgen. “Dat is niet veel geld, maar toch een belangrijke inkomstenbron voor een student als ik,” vertelt Stephan. Reservisten kunnen daarnaast gratis gebruik maken van allerlei faciliteiten zoals de sportschool op kazernes. 

Oekraïense studenten
Er bestaat wel een mogelijkheid dat Oekraïense studenten en werknemers terug moeten om te vechten voor hun vaderland. In Oekraïne geldt sinds 2014, toen de Krim werd bezet door Rusland, wel weer een opkomstplicht waarbij jongens tussen de 20 en 27 jaar een jaar lang de legeropleiding moeten volgen. Dit kan betekenen dat een deel van de Oekraïense studenten in Nederland al militaire training heeft gehad. Bovendien wordt op dit moment door de Oekraïense regering iedereen "die een wapen kan dragen" opgeroepen zich aan te sluiten bij de strijdkrachten. Toch denkt een woordvoerder van de Oekraïense ambassade in Den Haag niet dat dit op korte termijn gevolgen heeft voor Oekraïense studenten in Nederland. “Onze studenten moeten gewoon doorgaan met studeren.”

Momenteel studeren er 12 Oekraïners aan de UU. Zij hebben van het universiteitsbestuur een mail gekregen waarin het bestuur hen een hart onder de riem steekt. Ook vertelt de UU bij wie ze terecht kunnen binnen de universiteit voor mentale steun of praktische hulp.