Rebo-hoogleraar haalt kunstwerk 'de walvis' uit Brugge naar Utrecht

De walvis of, zoals het kunstwerk officieel heet De Wolkenkrabber, is een kunstproject bedacht door architectenbureau Studio KCA uit New York voor de Triënnale in Brugge. In het kunstwerk is 5 ton plastic afval verwerkt dat was aangespoeld op stranden van Hawaii. Het steekt elf meter boven het water uit. “Een indrukkend gezicht”, zegt Marleen van Rijswick die de Walvis in een gracht in Brugge kon zien vanuit haar hotelkamer. “Het is enorm groot en ik vind het een heel positieve uitstraling hebben.”

Het is haar gelukt de walvis als eerste te lenen van het museum van Brugge. Begin volgend jaar is het kunstwerk het middelpunt van vele activiteiten rondom duurzaamheid van zowel de universiteit als van partners die zich hebben aangesloten bij het kunstproject dat het plastic in ons water verbeeldt. Eén van de activiteiten die bij de walvis past is het Sustainability Congres van de Universiteit Utrecht op 24 januari en de Impact Night van de faculteit Recht, Economie, Bestuur & Organisatie rond de VN Wereldwaterdag op 22 maart 2019. Ook zullen studenten debatsessies organiseren met de walvispartners en wetenschappers. Voor de walvis is ook een rol weggelegd tijdens Meet the Professor op 29 maart waar hoogleraren van de UU les geven op een basisschool in Utrecht.

Kunst van plastic afval
Hoogleraar Europees en Nationaal Waterrecht Van Rijswick houdt zich bezig met de vraag hoe het recht kan bijdragen aan een duurzaam waterbeheer. Ze heeft de leiding over het Utrecht Centre for Water, Oceans and Sustainability Law. In die hoedanigheid bezocht ze deze zomer een congres over duurzaamheid in Brugge. De walvis prikkelde haar nieuwsgierigheid. “Het bleek dus een kunstwerk te zijn. Van dichtbij kun je zien dat het gemaakt is van plastic wasmanden, jerrycans, kratten en ander afval. Het lag er om de vervuiling van de oceaan door plastic onder de aandacht te brengen.”

Ze wilde het kunstwerk meteen wel meenemen naar Utrecht. “De walvis is een echte eye catcher. Met dit kunstwerk in één van onze grachten kun je op een mooie manier de discussie voeren over afval, over de plastic soep in de oceanen, de plastic bolletjes in ons drinkwater, maar vooral hoe je voorkomt dat plastic daarin komt. Dat is een verantwoordelijkheid van ons allemaal.” Maar haar ideeën wat je allemaal kan organiseren rondom de walvis als publiektrekker gaan veel verder. “Uiteindelijk kom je uit op het vraagstuk hoe je de transitie maakt naar een duurzame maatschappij, een vraagstuk waar vele wetenschappers in Utrecht zich mee bezighouden. Ik hoop dat we hierbij ook veel jongeren kunnen betrekken. Ik zou van hen graag willen weten hoe zij denken de transitie voor elkaar te krijgen. Wat triggert jonge mensen om duurzamer te leven of bewuster met afval om te gaan? Waardoor gaan zij het anders doen?”

Enthousiast
Terug in Utrecht viel haar idee in goede aarde. De faculteit Rebo en de Universiteit Utrecht omarmden het. "Wij werken als faculteit aan de maatschappelijke impact van onderwijs en onderzoek. Met dit project kunnen we letterlijk iets laten zien op het gebied van duurzaamheid. En dat zal uiteindelijk ook van alles opleveren voor onderzoek en onderwijs", aldus Mirko Noordegraaf, vice-decaan maatschappelijke impact van de faculteit. 

Collega Rebecca van Musscher werd als programmamanager aangesteld en zij ging op zoek naar partners buiten de universiteit die ook interesse hebben om een activiteit te organiseren in de tijd dat de walvis in Utrecht is. Een belangrijke partner is bijvoorbeeld TivoliVredenburg. Hier komt de walvis in het water te liggen. “Een plek waar dagelijks zo’n 38.000 mensen langkomen”, weet Rebo-decaan Janneke Plantenga die zeer enthousiast is over het initiatief van haar hoogleraar. “We laten ons sustainability congres hier ook bij aanhaken .”

Ook andere partners sloten zich aan zoals de gemeente en de provincie Utrecht, het Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden , RIWA, Renewi, Sweco en ASR Verzekeringen. “Ieder neemt iets voor zijn rekening zoals het afgeven van de vergunningen, de verzekering van het kunstwerk of het vervoer”, zegt Van Rijswick. Hoewel het kunstwerk gratis wordt uitgeleend, zijn er wel kosten aan verbonden die door de verschillende partners worden betaald. “Wat ik extra mooi vind, is dat we als universiteit heel Utrecht bij dit project proberen te betrekken. We geven als universiteit iets terug aan de stad. Dan kan iedereen zien wat er met het belastinggeld waar de universiteit van afhankelijk is, wordt gedaan. De walvis is van ons allemaal.”

Op de Facebookpagina van de faculteitsraad Geestesweteschappen werd de vraag geopperd of de universiteit wel 'tienduizenden euro's' aan zo'n project zou moeten besteden. Mirko Noordegraaf vindt de suggestie vervelend  . "Wij hebben als faculteit bewust gekozen om vaker de maatschappelijke impact van ons onderwijs en onderzoek te laten zien. Dat is een investering die ook weer wat oplevert. Zo koppelen we het project aan diverse publieksactiviteiten waarbij we informatie over het thema duurzaamheid geven. Daarnaast werken we samen met veel partners. Dit zal leiden tot nieuwe onderzoeksopdrachten of cursussen op het gebied van een Leven Lang Leren. Daarbij gaat het om een investering van een relatief klein bedrag. Met het vervoer en de verzekeringen zijn enkele tienduizenden euro's  gemoeid, waarvan het merendeel mede door de partners zal worden gefinancierd."

De walvis wordt in december opgebouwd en op 17 januari 2019 is de offciële opening. De walvis blijft een half jaar liggen. Na Brugge is Utrecht de eerste stop van de wereldtournee van het kunstwerk. Marleen van Rijswick: “Ik was de eerste inderdaad die er naar vroeg. De walvis bleek in het bezit te zijn van het museum van Brugge en zij lenen het kunstwerk de komende jaren uit aan verschillende landen waaronder Frankrijk en Japan.”