Tien vragen over wat de oorlog in Oekraïne betekent voor de Universiteit Utrecht

Vorige week in de nacht van woensdag op donderdag viel Rusland Oekraïne binnen en brak de oorlog uit. De universiteit zette dinsdag 1 maart een verklaring op haar website waarin ze zegt “geschokt” te zijn. Het UU-bestuur betuigt steun aan studenten en medewerkers uit Oekraïne en Russische academische gemeenschappen die zich uitspreken tegen de oorlog. “Laten wij ons samen inzetten voor vrede, respect, dialoog en open samenwerking."

Maar om hoeveel studenten gaat het? Wat wordt er voor hen gedaan? En wat doen UU-medewerkers en -studenten om tenminste het gevoel te hebben dat ze niet machteloos zijn? We zetten een aantal vragen op een rij.

Hoeveel studenten en wetenschappers uit Oekraïne studeren en werken aan de Universiteit Utrecht? En hoeveel uit Rusland en Wit-Rusland?
Er studeren in totaal twaalf studenten uit Oekraïne aan de UU en er werken hier ongeveer tien Oekraïense wetenschappers. Daarnaast zijn er tientallen studenten en medewerkers uit Rusland en Wit-Rusland.

De UU zegt in contact te staan met hen. Zij hebben allen een mail gekregen waarin onder meer staat welke ondersteuning de universiteit kan bieden. De UU zoekt naar mogelijkheden voor verdere hulp en ondersteuning “in geval van nood, financieel of anderszins”, staat in de verklaring van de UU.

In hoeverre raken de opgelegde sancties aan Rusland en Wit-Rusland hun studenten en medewerkers aan de UU?
“Op dit moment hebben de sancties – zover wij weten en hebben gehoord - nog geen gevolgen voor hen”, zegt de persvoorlichter van de UU. “We sluiten niet uit dat de sancties op bijvoorbeeld betalingsgebied, dit wel zullen hebben.”

Hoeveel UU-studenten zitten in Oekraïne, Rusland of Wit-Rusland?
Op dit moment zitten daar geen studenten van de UU. Dit komt doordat er tot voor kort een negatief reisadvies gold vanwege corona. De universiteit heeft ook geen exchange-overeenkomst met universiteiten in Oekraïne of Wit-Rusland. Wel met twee universiteiten in het Russische Sint Petersburg.

Heeft de UU samenwerkingsverbanden met universiteiten uit Rusland, Wit-Rusland en Oekraïne? Wat gaat daarmee gebeuren?
De UU is betrokken bij enkele EU-projecten waarbij wordt samengewerkt met Russische en/of Oekraïense partners. Op dit moment is de UU nog aan het inventariseren om hoeveel verbanden het gaat. De universiteit wacht op nadere besluiten van het kabinet als het gaat om maatregelen of sancties.

Neemt de UU in relatie tot de situatie in Oekraïne nog andere maatregelen, zijn er bijvoorbeeld nieuwe afspraken gemaakt met landen die grenzen aan Oekraïne zoals Polen of de Baltische staten?
Op dit moment nog niet, ook hiervoor wacht de UU op nadere besluiten van het kabinet die mogelijk donderdag verwacht worden.

Wie houdt de situatie voor de UU in de gaten?
Een groep medewerkers van verschillende afdelingen van de universiteit volgen de laatste ontwikkelingen en kijken of de UU actie moet ondernemen. Er komt een mailadres waar alle vragen over de oorlog in relatie tot de universiteit naartoe gestuurd kunnen worden.

Wat doen UU-studenten?
Studenten van Utrecht Inc begonnen deze week een inzamelingsactie in het Kruytgebouw in De Uithof. Die is inmiddels beëindigd.

Ook economiestudent Ema Vrînceanu uit Roemenië is met andere expats een inzamelingsactie begonnen. Er is vooral grote behoefte aan medicijnen voor kinderen en volwassenen, zegt Ema. Daarnaast zijn producten voor baby’s zoals babymelk, flesjes en kleding erg welkom. Ook slaapspullen als slaapzakken en slaapmatjes zijn nodig.

De spullen gaan naar de grensplaats Sighetu Marmației waar ze worden afgegeven aan het Rode Kruis om verder te vervoeren naar Oekraïne. Via deze facebookpagina is meer informatie te krijgen, onder meer over het inleverpunt. De pagina is besloten, maar wie spullen wil komen brengen, mag lid worden, zegt Ema. Ze legt uit dat op deze manier kwaadwillenden worden uitgesloten. Het eerste transport staat gepland op 8 maart. 

Welke hulp bieden Utrechtse wetenschappers?
Wetenschappers vanuit de hele wereld stellen promotie-, postdoc- en onderzoeksplekken beschikbaar. Via sociale media gaat een google doc rond. Hierop staan ook twee UU’ers. Het gaat om sociaal wetenschapper Willem Frankenhuis en aardwetenschapper Oliver Plümper.

Plümper geeft in het document aan plaats te hebben voor gastwetenschappers. Mogelijk heeft hij ook een postdoc-positie beschikbaar. Hij laat aan DUB weten vooral te willen aangeven dat hij zijn best wil doen om waar mogelijk mensen te helpen die de oorlog moeten ontvluchten. Het is niet zo dat hij op dit moment al echt een positie te vergeven heeft en hij ondersteunt ook andere goede doelen, bijvoorbeeld door geld te geven aan hulporganisaties.

“Het is een heel kleine bijdrage en het zou fantastisch zijn als ik op de een of andere manier een verschil kan maken. Ik heb net als heel veel anderen het gevoel dat de oorlog dichterbij is dan ooit en de aanval op Oekraïne is een aanval op de vrije wereld.”

Via het twitteraccount #ScienceforUkraine, een Lets initiatief, zijn er nog meer UU-wetenschappers die zich melden. Zo bieden hoogleraar Translationele Regeneratieve Geneeskunde Jos Malda en collega-groepsleider in het UMC Utrecht Riccardo Levato ‘internships’ aan.

“We kunnen hier vanuit Nederland niet veel doen om de oorlog te stoppen”, zegt Malda, die verrast is voor de aandacht voor zijn geste en het enthousiasme op social media. “Maar dit is dan iets klein dat wel mogelijk is.”

Mede geïnspireerd door de verhalen van een medewerker met vrienden in Oekraïne heeft Malda budget vrijgemaakt om onderzoekers uit dat land de mogelijkheid te bieden hun onderzoek enige tijd in zijn lab voort te zetten. Ook kunnen ze dan ondersteuning krijgen bij het vinden van huisvesting.

De hoogleraar verwacht niet dat al op heel korte termijn mensen zich zullen melden, ook omdat mannelijke onderzoekers Oekraïne voorlopig niet uit kunnen komen. “Maar als we op de een of andere manier iets kunnen betekenen, nu of op de iets langere termijn, dan regelen we dat gewoon.”

Waar komt het gas vandaan waarmee de Universiteit Utrecht haar panden verwarmt?
Fossiel Vrij Hoger Onderwijs Utrecht vraagt zich op Twitter af waar de Universiteit Utrecht haar gas afneemt. Veel gas dat in Nederland wordt gebruikt, is afkomstig van het Russische bedrijf Gazprom. Zo heeft de gemeente Utrecht gas van dit bedrijf.

De universiteit heeft echter een contract bij Greenchoice. Verschillende panden van de UU buiten het Utrecht Science Park worden daarnaast verwarmd via het warmtenet. Die betrekt haar gas van Eneco. Dit bedrijf laat weten dat de warmte in het warmtenet deels afkomstig is van biomassa en deels uit gas.

Een woordvoerder zegt: “Het overgrote deel, zo’n 85 tot 90 procent van het gas van Eneco wordt gekocht van andere gasleveranciers dan Russische. Wij hebben daarnaast een klein aantal contracten met Gazprom-dochterondernemingen. Onze positie is helder: wij dienen onze bestaande contracten uit, maar gaan geen nieuwe contracten aan met Russische gasproducenten onder deze omstandigheden.”

Wil je meer weten over de achtergronden van de oorlog tussen Oekraïne en Rusland?
Op donderdag 3 maart is er een pop-up actualiteitencollege in zaal Theatron in het Educatorium. Universitair hoofddocent Sociale Geografie Leo Paul reageert onder meer op de stelling van de president van Rusland dat de Oekraïense natie niet bestaat, en dat het land alleen maar op de kaart staat door foute beslissingen van Lenin en Stalin.

De lezing is in het Nederlands, en is toegankelijk voor medewerkers en studenten van de Universiteit Utrecht. De zaal gaat open om kwart over drie. De bijeenkomst wordt niet gestreamd. Aanmelden is niet nodig, vol = vol.