Universiteit Utrecht: minder met vliegtuig, vaker de trein

Het bijwonen van wetenschappelijke congressen is een belangrijk onderdeel van het werk van een onderzoeker, maar vliegen naar een congres is alles behalve duurzaam. De Universiteit Utrecht wil in 2030 klimaatneutraal zijn. Om dat te bereiken moet het aantal vliegkilometers met de helft worden teruggedrongen. Een vliegverbod komt er niet. “We willen een positieve campagne voeren”, zegt projectmanager Duurzaamheid Mark Kauw. Vorige week was de aftrap van een bewustwordingscampagne om werknemers van de universiteit te laten zien welke alternatieven er zijn om naar bijvoorbeeld een congres in Europa te reizen.

Naar schatting bestaat 15 procent van de CO2-footprint uit vliegreizen, maar hoeveel kilometers de UU’ers vliegen voor het werk, is niet bekend, zegt Kauw. De universitaire systemen die deze gegevens zouden kunnen prijsgeven, werken niet echt mee. Toch moet eind  2019 bekend zijn hoeveel er dit jaar ongeveer gevlogen is. Eind 2020 wordt opnieuw geteld en dan kan gekeken worden of  UU’ers zich meer of minder door de lucht hebben verplaatst. De hoop is dat het aantal kilometers zal dalen, zegt Kauw. “Met onze campagne willen we medewerkers bewust maken van de impact van vliegen op het klimaat. Daarnaast bieden we zicht op alternatieven.”

Moet je fysiek aanwezig zijn op het congres?
Het eerste wat UU’ers zich moeten afvragen, is of alle bezoeken die ze kunnen afleggen in een jaar, ook echt nodig zijn. Kunnen ze niet met minder bezoeken toe? De tweede vraag die gesteld moet worden, is of de fysieke aanwezigheid van de UU’er vereist is, of is er ook een andere manier om bijvoorbeeld het congres bij te wonen?, stelt Kauw. Kan dat via internet met een live-verbinding? Of kan een lezing niet worden opgenomen en ter plekke worden afgespeeld?

Moet de medewerker echt op stap, dan hoopt Kauw dat de wetenschapper wil overwegen om indien mogelijk per trein te gaan. Een treinreis kan zelfs efficiënter zijn dan een vlucht, stelt hij, mede omdat je in de trein wellicht ook of beter kan werken dan tijdens een vlucht. Bovendien mag je in de trein eersteklas reizen. Is vliegen de enige optie, dan moet zoals sinds 2018 verplicht is, de CO2-uitstoot worden gecompenseerd.

Reis- en treincheck
Voor de campagne zijn verschillende hulpmiddelen ontworpen zoals de reischeck. Deze zogeheten beslisboom leidt werknemers die denken op reis te moeten door vier verschillende stappen heen. De eerste vraag is: Wat ga je doen?  De volgende vraag: kun je dit ook op afstand doen? Nee? Hoe kun je er dan komen.

Een werknemer die binnen Europa een congres wil bezoeken, wordt getipt de trein te pakken. Om te kijken in hoeverre die treinreis verschilt van de vliegreis is weer een ander hulpmiddel ontworpen waarop dat verschil in één oogopslag te zien is. Op de treinzonekaart wordt gerekend vanaf het centrum van Utrecht tot het centrum van de plaats van bestemming. Zo duurt een treinreis naar Londen volgens deze berekeningen, een half uur langer dan een vlucht. Ga je naar Malmö in Zweden dan is het verschil tussen treinen en vliegen groter: Een treinreis duurt dan 6 uur en 20 minuten langer. Wie naar Malmö moet, krijgt dan het advies dat treinen mogelijk is. Als de bestemming Londen is, krijgt de trein de voorkeur.

De reis- en treinzonecheck zijn door de afdeling communicatie ontwikkeld, zegt communicatieadviseur Sake Slootweg. “We vergelijken niet alleen de reistijd met elkaar maar ook wat de CO2-uitstoot is van bijvoorbeeld het vliegtuig ten opzichte van de trein.” Wie besluit de trein te nemen naar Londen bespaart zo 192 kilo CO2, wie naar Malmö treint, bespaart 197 kilo CO2. Op die manier krijgen werknemers een beter inzicht in de reismogelijkheden en de uitstoot die daarmee gepaard gaat, wat – zo hoopt de universiteit – uiteindelijk leidt tot minder vliegkilometers.

Omdat treintickets vaak duurder zijn dan vliegtickets heeft het College van Bestuur 35.000 euro uitgetrokken om het prijsverschil te compenseren. Daarnaast trekt het universiteitsbestuur 2 miljoen euro uit om te investeren in audiovisuele middelen waarmee het bijvoorbeeld mogelijk wordt om vanuit Utrecht een congres in het buitenland zo goed mogelijk bij te wonen. Maar daarnaast is deze investering ook bedoeld om het onderwijs te vernieuwen.