Universiteiten willen af van taaltoets en komen met eigen plan

De Nederlandse universiteiten hebben dinsdagavond een plan gelanceerd om zelf de instroom van internationale studenten in de bacheloropleidingen meer in balans te brengen. Zo worden alle psychologieopleidingen weer Nederlands, beloven de universiteiten. Voor Engelse varianten van een opleiding zal een numerus fixus ingevoerd worden om te kunnen selecteren. Op landelijk niveau zullen afspraken gemaakt worden over de aantallen. Voor Psychologie bestaat voor de Nederlandse opleiding al jaren een fixus. Die blijft bestaan.

Minder internationale studenten
De nu voorgestelde maatregelen gaan verder dan de eerdere voorstellen van de universiteiten uit februari 2024. De universiteiten verwachten dat er vanaf volgend jaar ongeveer 2000 minder internationale bachelorstudenten zullen instromen in vergelijking met het ‘piekjaar’ 2022-2023. In dat  collegejaar stroomden er zo’n 19.000 internationale bachelorstudenten in. De daling is overigens al ingezet: het zouden er ongeveer 700 minder worden dan in het huidige studiejaar.

De komst van buitenlandse studenten levert hier en daar problemen op, erkennen ze. Sommige opleidingen worden te groot en in bepaalde steden is er eigenlijk ook te weinig studentenhuisvesting.

Schrappen taaltoets is voorwaarde
De universiteiten stellen wel een voorwaarde aan deze maatregelen. Ze willen dat de Toets Anderstalig Onderwijs (TAO) uit het huidige wetsvoorstel Internationalisering in balans niet gaat gelden voor de bestaande opleidingen. 

Eigenlijk wil het kabinet het hele Engeltalige bacheloronderwijs door de zeef halen: is het wel doelmatig of kan het beter in het Nederlands? Elke opleiding zou zich moeten verantwoorden. Dat is onderdeel van het wetsvoorstel Internationalisering in Balans.

Die toets is volgens de universiteiten onwerkbaar en kost veel tijd en geld om uit te voeren. Het levert alleen maar bureaucratie op en het stort het hoger onderwijs in onzekerheid: je bent al snel een paar jaar verder voordat je weet welke opleidingen overblijven, redeneren ze.  De toets zou wel voor nieuwe opleidingen kunnen gelden.

Zolang die dreiging van een taaltoets in de lucht hangt, gaan universiteiten zelf nog niet aan de slag. Anders zou het kunnen dat ze na hun zelfregie “een tweede vorm van amputatie” over zich heen krijgen, zegt voorzitter Caspar van den Berg van universiteitenvereniging UNL in een online persconferentie. Het zou sneller en beter gaan als de politiek hen met rust laat.

Geen getallen en percentages
Hoeveel de afzonderlijke universiteiten precies gaan inleveren? Het gaat “naar rato”, zegt Anton Pijpers, voorzitter van de Universiteit Utrecht en ‘kartrekker’ van de zelfregie. Maar precieze getallen en percentages per universiteit wil hij niet noemen. Sommige opleidingen zullen immers krimpen, legt hij uit, terwijl andere opleidingen juist mogen groeien. 

Dat laatste gaat om bacheloropleidingen in sectoren als bèta, techniek, AI en het onderwijs, waar de Nederlandse arbeidsmarkt een schreeuwend tekort kent. Daarvoor willen ze meer internationals kunnen werven. 

Met een vermindering van het aantal Engelstalige opleidingen (en dus het aantal internationale studenten) wilden PVV, VVD, NSC en BBB aanvankelijk 293 miljoen euro per jaar bezuinigen. Na een compromis met de christelijke oppositie en JA21 werd dat 168 miljoen euro per jaar, waarvan meer dan 60 procent voor de universiteiten en de rest voor het hbo.

Nederlandse variant Economie & Bedrijfseconomie
De Universiteit Utrecht heeft relatief weinig Engelstalige bacheloropleidingen. Er zijn twaalf bacheloropleidingen in het Engels, waarvan er vier ook een Nederlandse variant hebben. De plannen van de universiteiten heeft in Utrecht vooral effect op de opleiding Economie & Bedrijfseconomie. 

Deze bachelor krijgt vanaf het collegejaar 2027 naast de Engelstalige opleiding een Nederlandstalige variant. Dit plan was al eerder binnen de universiteit besproken. Toen was het streven dit al in 2026 in te voeren, maar dat is nu dus een jaar uitgesteld.

De Nederlandstalige bacheloropleiding zal vrij toegankelijk zijn. De Engelstalige opleiding krijgt een numerus fixus. Met de andere universiteiten zal de hoogte van die fixus worden afgesproken.

Extra investering
Decaan Elaine Mak van de Faculteit Recht, Economie, Bestuur & Organisatie (Rebo) heeft deze week de faculteitsraad en de opleiding geïnformeerd. Ze vertelt dat de Nederlandstalige opleiding ook inhoudelijk meer op de Nederlandse situatie gefocust zal zijn. Maar ook binnen die opleiding zal voor ongeveer een derde ruimte zijn voor Engelstalige vakken.

Voor de Engelstalige opleiding kunnen zowel Nederlandse als internationale studenten. Op dit moment is een derde van de studenten internationaal. “Voor ons is het belangrijk dat de mix van nationaal en internationaal blijft. Op die manier werken we aan een international classroom.”

De Nederlandstalige opleiding is een extra investering in tijden van bezuinigingen. Volgens Mak is schrappen niet de enige vorm om op termijn financieel gezond te zijn. Soms moet je investeren omdat het goed is voor de lange termijn, zegt ze. De huidige investering zal deels betaald worden door het College van Bestuur. Vanwege de komende gesprekken met het bestuur wil Mak in dit stadium nog niet zeggen om hoeveel geld het gaat. 

Volgens Mak is het plan van alle universiteiten bedoeld om de Taaltoets Anderstalig Onderwijs niet te hoeven uitvoeren voor de bestaande UU-opleidingen. “Voor opleidingen als University College Utrecht of Philosophy Politics & Economics kun je goed beredeneren dat ze in het Engels zijn. Maar het levert voor alle opleidingen veel op als we die uitgebreide toets niet hoeven uit te voeren.”

Taalvaardigheid
Behalve de plannen voor het terugdringen van het aantal internationale bachelorstudenten, willen de universiteiten de Nederlandse taalvaardigheid van studenten en medewerkers te verbeteren. Universiteiten bieden hiervoor cursussen aan, zodat medewerkers een minimumniveau kunnen behalen. Ook krijgen studenten modules aangeboden om hun Nederlands te verbeteren. De verbetering van de Nederlandse taalbeheersing moet er ook voor zorgen dat meer internationale studenten na het afstuderen in Nederland blijven wonen en werken.