Zeven Utrechtse onderzoekers krijgen een Vici-beurs van 1,5 miljoen

De Vici-beurzen zijn onderdeel van het NWO-talentprogramma. Ze zijn bedoeld voor senior-onderzoekers met een eigen vernieuwende onderzoekslijn waaraan ook jonge onderzoekers meedoen. Met de Vici-beurs kunnen ze hun onderzoeksgroep verder opbouwen. Behalve Vici-beurzen kent NWO ook Veni- en Vidi beurzen.

Met de Vici-beurs kunnen de laureaten vijf jaar lang onderzoek doen. De meeste beurzen gaan naar wetenschappers in de exacte en natuurwetenschappen (12), gevolgd door de domeinen sociale en geesteswetenschappen (11), zorgonderzoek en medische wetenschappen (7) en toegepaste en technische wetenschappen (4).

Veelgehoorde kritiek op het talentprogramma is dat het wetenschappers veel tijd en moeite kost om onderzoeksvoorstellen te schrijven terwijl het leeuwendeel uiteindelijk niet wordt gehonoreerd. Dit keer was 13 procent succesvol, tegen 11 procent in Vici-ronde 2021. NWO vindt dat zelf ook te weinig. “We willen dat 25 procent van de beursaanvragen in de open competitie en het talentprogramma gehonoreerd wordt”, zei NWO-voorzitter Marcel Levi vorig jaar. “Dat is veel. In sommige programma’s zitten we nu dichter bij de 10 procent.”

De Universiteit Utrecht doet het al jaren relatief goed. In 2021 gingen maar liefst tien beurzen naar Utrecht waarvan twee naar het UMCU. In 2019 was het aantal het laagst. Slechts twee beurzen gingen toen richting Utrecht, waarvan één van de twee wetenschappers voor de helft in Eindhoven werkte. Als je vanaf 2018 terugkijkt, waren het de andere jaren steeds zes Utrechtse beurzen.

Nu zijn het er dus zeven beurzen. Daarvan komt er deze keer maar één uit de hoek van de Geesteswetenschappen. De andere zijn allen verbonden aan de Bètafaculteit en het UMCU. Het gaat om de volgende onderzoeken:

Christian Lange: Zintuigenonderzoek van de Islamitische wereld tussen 1500 en 1900
Culturele identiteit is nauw gerelateerd aan de zintuigen: wat en hoe we zien, horen, ruiken, smaken, en voelen. Dit onderzoek bestudeert de zintuigen in de drie zogenoemde “buskruitrijken”: de Turkse Osmanen (1281–1924), Perzische Safawieden (1501–1722), en Indiase Mogols (1526–1858). Het laat zien de zintuigen in de islamitische cultuurgeschiedenis verbeeld werden in bijvoorbeeld teksten of objecten. Het onderzoek wil zo fundamentele, maar tot dusver genegeerde aspecten van de islamitische geschiedenis belichten en toetsen aan gangbare veronderstellingen over de islam en de islamitische cultuur.

Erik van Sebille: Voorspellen hoe kleine stukjes plastic zich beweegt en is op te ruimen
Plastic voorwerpen groter dan enkele centimeters (macroplastics) zijn zichtbaar bewijs van de vervuiling in de oceaan en hebben een impact op het zeeleven, en nog meer als ze uiteenvallen in microplastics. Het is lastig te voorspellen hoe macroplastic zich verspreid, afhankelijk van de grootte kan dat variëren op schalen van kilometers en dagen. In dit project zullen we een nieuw computermodel ontwikkelen om deze variatie te begrijpen en de hoeveelheid macroplastic in de Noordwestelijk-Europese zeeën en kusten te voorspellen. Dit computermodel kan worden gebruikt om strandopruimingen te optimaliseren, zodat het uiteenvallen van macroplastic tot grote aantallen microplastic kan worden voorkomen en de impact op het zeeleven vermindert.

Tuncay Baubec: Systematisch testen van de rol van DNA-methylering op genactiviteit
Ons genoom bevat meer dan twintigduizend genen en de activiteit van elk gen moet streng worden gereguleerd om het functioneren van cellen te bevorderen en om kanker te voorkomen. Modificaties van DNA, ofwel bewerking van het DNA, kunnen helpen om zicht te krijgen op die regulering en kunnen genen uitzetten zonder hun DNA-sequentie te veranderen. Een voorbeeld van zo’n modificatie is zoals DNA-methylering.  Deze epigenetische controle is een belangrijke laag van genregulatie. Het is nog niet duidelijk welke genen reageren op DNA-methylering en hoe deze repressie wordt gereguleerd. Met een combinatie van experimentele en computationele analyses willen de onderzoekers de rol van DNA-methylering op genactiviteit systematisch testen en belangrijke inzichten vergaren in de impact van deze modificatie op het functioneren van cellen.

Bert Janssen: Visualisatie welke rol eiwitten in weefsels
Eiwitmoleculen bepalen de afstand tussen cellen in het lichaam en tegelijkertijd worden eiwitmoleculen op celoppervlakken beïnvloed door deze afstand. Deze terugkoppeling heeft een rol in de vorming en werking van weefsels, en in ziektes zoals kanker en neuronale aandoeningen. De onderzoekers gaan op atomair niveau visualiseren hoe eiwitten deze afstanden bepalen en hoe dit functie van weefsels beïnvloedt.

Suzan Rooijakkers: In kaart brengen hoe ons afweersysteem bacteriën opruimt
Bacteriële infecties zijn steeds moeilijker te behandelen door resistentie van antibiotica. De onderzoekers gaan in kaart brengen hoe ons afweersysteem bacteriën opruimt. Ze gaan ontrafelen waarom onze grootste antistoffen beter zijn in het doodmaken van bacteriën. Deze kennis kan gebruikt worden voor ontwikkeling van betere vaccins of antistof therapieën tegen bacteriën.

Cora Nijboer: Stamcel onderzoek om hersenschade bij baby’s te herstellen
Als een baby rondom de geboorte hersenschade oploopt, heeft dit grote gevolgen voor de ontwikkeling. Recent onderzoek laat zien dat stamcel-therapie hersenschade bij pasgeborenen kan verminderen. Hoe stamcellen zorgen voor nieuwe hersencellen die hersennetwerken kunnen herstellen, en hoe we stamcel-therapie kunnen optimaliseren, wordt in dit project onderzocht met geavanceerde technieken.

Niels Eijkelkamp: Op zoek naar een therapie om chronische pijn aan te pakken
Een op de vijf mensen heeft chronische pijn. Dit project onderzoekt hoe zenuwcellen en immuun cellen samenwerken om actief pijn na ontsteking uit te zetten. Die kennis is nodig om te begrijpen waarom chronische pijn ontstaat en helpt aangrijpingspunten te vinden voor ontwikkeling van broodnodige therapieën tegen chronische pijn.