Colleges moeten meer ruimte bieden voor open dialoog

Politiek speelt een belangrijke rol in het vormgeven van onze toekomst en beïnvloedt vaak ons leven zonder dat we ons daar direct bewust van zijn. Jongeren hebben de stem en de macht om de democratie te beïnvloeden. Daarom zijn politieke discussies belangrijk om zo hun kritisch denkvermogen te ontwikkelen. Colleges moeten een plek zijn waar we politieke dialoog actief aanmoedigen. Niet om te polariseren, maar om gesprekken te voeren over begrip, erkenning en empathie.

De eerste 14 jaar van mijn schoolcarrière heb ik het voorrecht gehad om naar een internationale school te gaan en nu studeer ik de internationaal georiënteerde bacheloropleiding Global Sustainability Science. Door deze verschillende onderwijsomgevingen, ben ik gaan geloven dat klaslokalen de plaats zijn waar door verschillende nationale, culturele, sociale en levenservaringen, unieke perspectieven, elkaar kunnen kruisen. 

Als universiteitsstudenten hebben we het voorrecht om kennis te maken met deze diverse, soms onbekende standpunten. Als een studiegenoot uit een conflictgebied bijvoorbeeld vertelt hoe politieke beslissingen zijn gemeenschap hebben beïnvloed, krijg je een beter begrip van mondiale vraagstukken en ontstaat er een unieke kans voor een productief en kritisch debat. Door op een doordachte manier over politiek te discussiëren, stellen studenten aannames ter discussie, verkennen ze complexe ideeën en leren ze op een respectvolle manier met elkaar van mening te verschillen. Politiek lijkt misschien abstract, totdat het in een gesprek met leeftijdsgenoten wordt ontrafeld.

Sommigen vinden dat het onderwijs een apolitieke omgeving moet blijven, uit angst voor extreme vooringenomenheid of conflicten. Door politieke discussies te vermijden, worden studenten echter afgeschermd van deze vooringenomenheden en krijgen ze alleen ongecontroleerde perspectieven en beperkte aannames te zien. Stilzwijgen wordt medeplichtigheid, waardoor politieke onwetendheid kan floreren en jongeren onvoorbereid blijven. Dit versterkt het idee dat een beperkte kijk op de media en het nieuws en onwetendheid over andere perspectieven een effectieve manier zijn om genuanceerde politiek te begrijpen. Een dergelijke mentaliteit is naar mijn mening zeer schadelijk en belemmert uiteindelijk een dieper begrip van de complexiteit van de wereld.

Volgens  de Eurobarometer,  een Europese enquête over de maatschappelijke betrokkenheid van jongeren, vindt 73 procent van de jongeren  tussen de 15 en 30 jaar dat hun opleiding hen de digitale vaardigheden heeft bijgebracht om desinformatie te herkennen. Toch is slechts 64 procent van de jongeren van plan om te gaan stemmen. 

Die kloof laat een verontrustende realiteit zien: studenten zijn misschien digitaal geletterd, maar meer dan een kwart van de Europese jongeren is weinig betrokken bij de democratie. Deze jongeren kiezen ervoor om niet te gaan stemmen of voelen zich niet goed toegerust om weloverwogen politieke beslissingen te nemen. Het onderwijs heeft de kracht om deze trend te keren en het inactieve kwart te activeren om meer politiek betrokken te raken. Zo kunnen jongeren worden begeleid om zich mondiger te voelen en eigen politieke keuzes te maken.

Schoolbord tijdens een discussiecollege in de open lucht tijdens corona. Foto DUB

In het huidige klimaat van desinformatie is politieke geletterdheid essentieel. Door discussies te voeren in de colleges onder deskundige begeleiding, ontvangen studenten tools om feiten van meningen te onderscheiden en pakkende krantenkoppen van de waarheid. 

Bovendien oefenen studenten in het debatteren en het geven van argumenten die gebaseerd zijn op rede in plaats van op reactie. Daarnaast leren ze actief te luisteren tijdens zo’n debat en worden ze uitgedaagd elkaar serieus te nemen. 

Deze vaardigheden zijn nodig om democratische en reflectieve burgers te creëren. Zoals de Belgische politieke filosoof Chantal Mouffe stelt, gaat democratische politiek over de verschuiving van antagonisme naar ‘agonisme’, een respectvolle strijd van ideeën, waarbij argumenten worden omgezet in een burgerlijk dialoog. Ondanks dit potentieel zien we deze conversatieomgeving te weinig terug in de collegebanken.

Onderwijssystemen profileren zich vaak als ‘neutraal’, maar weerspiegelen vaak een dominant frame dat aansluit bij het discours van de overheid. Dit frame komt tot uiting in de perspectieven en inhoud die in het onderwijs wordt onderwezen. Studenten spelen een cruciale rol in het ter discussie stellen van dit dominante discours en dringen er bij docenten op aan om diverse stemmen, perspectieven en mogelijkheden voor politieke betrokkenheid in het onderwijs op te nemen. 

Daarnaast kunnen deze gesprekken bijdragen aan de vorming van studenten die kritischer en inclusiever zullen zijn. Zelf had ik op de universiteit meer open dialoog verwacht. In plaats daarvan is mijn ervaring dat er in de cursussen die ik heb gevolgd weinig ruimte of bereidheid was om kritische dialogen aan te gaan. Ik ben ervan overtuigd dat het navigeren door gespannen of gevoelige discussies een fundamenteel onderdeel zou moeten zijn van het onderwijs. Maar dat gebeurt niet omdat docenten bang zijn voor negatieve reacties en dan zo’n kwestie vermijden. Het is waar dat geen enkel gesprek perfect is en dat er altijd een risico is dat een discussie uit de hand loopt. Daarom is het nodig dat de universiteit zorgt voor ondersteuning om veilige klaslokalen te creëren waarin gepassioneerde docenten en open-minded studenten met elkaar in gesprek gaan. Dat zou een cruciale stap zijn in de vorming van geïnformeerde, doordachte burgers.

Er wordt vaak gezegd dat jongeren de toekomst hebben. Maar de toekomst begint niet pas na het afstuderen. Politiek heeft nu invloed op ons leven en studenten moeten nu de kans krijgen om te begrijpen hoe het werkt. 

We moeten bereid zijn om moeilijke onderwerpen aan te pakken, niet om debatten te winnen, maar om wederzijds begrip op te bouwen. Wanneer de colleges de plek worden voor eerlijke dialoog, groeien studenten uit tot burgers die na hun studie de wereld kunnen verbeteren. Laten we politiek in het onderwijs niet uit de weg gaan. Laten we het zien als een gedeelde verantwoordelijkheid van studenten, docenten en universiteiten. Niet als een slagveld, maar als een brug naar empathie, kritisch denken en een betere toekomst voor iedereen.

Dit is een opiniestuk van Zoya Frumau, student Global Sustainability Science.  Opinies zijn ingezonden artikelen. Het standpunt van de schrijvers is niet per definitie ook het standpunt van DUB.