Een ongeziene, manipulatieve maatregel die ons veel harder naait dan de langstudeerboete

Midden oktober kreeg ik – pechstudent – net als een hele hoop andere (voormalig) studenten, een mail van DUO over het rentepercentage voor het komende kalenderjaar. “Over de prestatiebeurs, een studieschuld die je eventueel al hebt opgebouwd […] wordt 2,57 procent rente berekend.” Een verhoging van 0,01 ten opzichte van 2024. 

Net zo gedachteloos als ik de mail had gelezen, klikte ik hem ook weer weg. Ik verbaas me al een tijd niet meer over overheidsbeleid voor studenten, zeker niet als het gaat over dit soort kleine veranderingen. Toch bleef deze mail door mijn hoofd spoken. Met alle aandacht voor en boosheid over de langstudeerboete, handtekeningacties, demonstraties en protesten tegen de grandioze bezuinigingen op het hoger onderwijs, vroeg ik me af: waarom hoor ik niemand meer over die rente? 

Als je even niet oplet…
De renteverhoging is niet nieuw. Nadat de rente jaren achtereen 0 procent was, stond die in 2023 al op 0,46 procent, zo weinig dat er niet veel reactie op was. In 2024 werd dit opeens verhoogd naar 2,56 procent, wat kort tot aandacht leidde in de vorm van een rechtszaak en een protest. Toch verbaast het mij dat het geen grotere schok blijft en niet vaker wordt benoemd tijdens demonstraties van nu. 

Als je hier even bij stil staat, is het namelijk een veel vervelendere maatregel dan de boete. Het is onopvallend, ongezien en kan zonder dat je het doorhebt zomaar vier keer een langstudeerboete kosten! Ik vind het een sneaky, manipulatieve actie, en dat van onze eigen overheid. 

Ik geef even een concreet voorbeeld hoe dit uit kan pakken. Voor het gemak rekenen we met een rente van 2,57 procent die stabiel blijft. Een student met een openstaande studieschuld van 40.000 euro, die over 35 jaar terugbetaald wordt, kan rekenen op een eindbedrag van ruim 52.000 euro. Tenminste als de student direct begint met aflossen. Doet hij dat niet, en maakt hij gebruik van de zogenaamde ‘aanloopfase’ van twee jaar waarin hij niets afbetaald, komt dat neer op ruim 2000 extra schuld, want de rente tikt door. 

Informatieplicht, maar niet als je van de overheid bent
Kortom, als je even niet oplet, komen er zomaar ruim vier dikke langstudeerboetes bij. En dat door een rente op een lening, waarvan je dacht dat die gratis zou zijn. De staat heeft bij het instellen van het leenstelsel de suggestie gewekt dat de rente 0 was op de studielening. Ministers zeiden dat studenten niet bang hoefden te zijn om te lenen. Al die mooie praatjes, om vervolgens de spelregels na invoering te veranderen. En daarom zitten wij nu op de blaren. 

Dat zag Adviesbureau Legal Advice Wanted ook. Deze juristen vinden dat de overheid niet genoeg aan zijn zorgplicht heeft voldaan, als het gaat om het verstrekken van informatie over de ‘gratis’ leningen die studenten sinds de ingang van het leenstelsel aanvragen. Ze hebben niet actief geïnformeerd, terwijl er hele strenge regels zijn voor verstrekkers van leningen. Zo moeten banken hun klanten heel goed informeren over de mogelijke risico’s van leningen, om te hoge schulden te voorkomen.

Deze informatieplicht zou je ook, zelfs juíst, van de overheid verwachten. Je moet kunnen vertrouwen dat de overheid het beste met je voor heeft en je dus voor mogelijke risico’s of consequenties behoedt. Helaas, blijkt maar weer, is de overheid er niet voor ons studenten. 

Kansenongelijkheid en studentenwelzijn
En wie raakt die oplopende schuld het hardst? Studenten die na afstuderen minder geld verdienen of studenten wiens ouders minder geld hebben. Zij gaan nu wel even twee keer extra nadenken over hun studiekeuze, want waar ze met 35 jaar ‘rentevrij’ aflossen eerst nog wel vertrouwen hadden, ligt dat met 14.000 extra schuld toch even anders. Misschien toch gelijk een baan zoeken? 

De boodschap is namelijk: schiet op met het afbetalen van die schuld. Gewoon doen, zo snel mogelijk. Rente vragen, is ophaasten, terwijl het idee van de lening was dat er weinig consequenties voor ons latere leven aan zouden zitten. Maar de schuld blijkt gevolgen te hebben een hypotheekaanvraag, de schuld heeft gevolgen voor trouwen of ander fiscaal partnerschap, dus het liefst ben je er zo snel mogelijk vanaf. 

Lekker dan, als je kunststudent bent en in onzekerheid van exposities en subsidies moet leven. Lekker dan, als je door hoge studielast niet hebt kunnen werken en je ouders te weinig verdienen om te kunnen bijdragen. Al wil je die schuld nog zo graag afbetalen, je kán het gewoon niet zomaar. Heel fijn dat de schuld kan worden kwijtgescholden na 35 jaar, maar je draagt hem alsnog die gehele periode met je mee. 

Kansenongelijkheid wordt dus groter en studentenwelzijn wordt slechter. De universiteit kan nog zoveel investeren in welzijnscoaches en workshops, maar als de bron van stress alleen maar dieper wordt gemaakt, is dit verloren geld. 

Eerst zijn we proefkonijnen van de overheid die het leenstelsel opnieuw wil uitproberen. Toen dat mislukte, moeten we tevreden zijn met een zeer matige compensatie van minder dan een jaar collegegeld. Vervolgens krijgen we ook nog rente op een ‘gratis’ studielening waardoor we met veel hogere kosten en meer stress worden opgezadeld. Het is triest, het is ontmoedigend, en het bewijst maar weer: de overheid geeft niet om studenten.