Protesteren is zinvol
Laten we vooral niet denken dat universiteitsbestuurders onverbeterlijk zijn. Soms laten ze zich best corrigeren. Heel opmerkelijk was de tournure van het bestuur van de Groningse universiteit: de met veel poeha omgeven plannen om een Chinese dependance in het leven te roepen leden schipbreuk in de universiteitsraad van de RUG. Er was te weinig draagvlak voor, zo werd gezegd.
Voor de Universiteit Utrecht bleek de veelbezongen ‘samenwerking met het bedrijfsleven’ in het geval van onderzoeksubsidiëring door sigarettenfabrikanten Philip Morris in rook op te gaan na protesten van het KWF en UU-coryfeeën als Hans Clevers.
En minister van onderwijs Ingrid van Engelshoven vindt dat Nederlandse universiteiten de verengelsing van opleidingen niet moeten gebruiken als middel in de onderlinge concurrentiestrijd. Ze sluit niet uit dat de overheid ‘verkeerde financiële prikkels’ uitdeelt, zodat universiteiten in de verleiding komen om op oneigenlijke gronden het aantal studenten op te krikken.
In de drie genoemde gevallen – en er zijn er meer te noemen – spelen de media, in het bijzonder de ‘kwaliteitskranten’ NRC Handelsblad, de Volkskrant en Trouw een cruciale rol, Ze bieden een podium aan critici (zoals Eelco Runia) en leggen in hun eigen commentaren meedogenloos de perverse gevolgen bloot van het calculerend gedrag van universiteitsbestuurders: ‘Het rendementsdenken is kennelijk niet gekoppeld aan het alom beleden streven naar hogere kwaliteit’ (Hoofdredactioneel commentaar, NRC Handelsblad, 29 jan. 2018).
Nee, het gaat zelfs zover dat kwaliteitsverlies door verengelsing acceptabel wordt gevonden. Je kunt geen omelet maken zonder eieren te breken, lijkt het motto, en dus leggen inhoudelijke scherpte en diepgang het af tegen de onbewezen voordelen van de ‘international classroom’.
Nu ook de minister bedenkingen uit bij de uitwassen aan de Nederlandse universiteiten, kaatsen sommige universiteitsbestuurders de bal terug en hekelen ze de ‘overmatige controledrift’ van de overheid en de ‘cultuur van wantrouwen en oplopende bureaucratie’.
En soms gaat de hand ook een beetje in eigen boezem. De Utrechtse rector magnificus Bert van der Zwaan ziet de bewegingen rond de verengelsing als een soort natuurproces: ‘Eerst schiet het door en dan keren we terug naar een nieuw evenwicht. Dat is goed.’ (NRC Handelsblad, 6 feb. 2018). Zelf gaat hij zijn diesrede straks weer gewoon in het Nederlands houden.
Wat leren we uit dit alles? Protesteren is zinvol. Ik denk dan niet aan spandoeken en ludieke acties, maar aan het dagelijkse leven op de werkvloer. Wanneer je geconfronteerd wordt met onzinnige oekazes van ‘hogerhand’, praat er over met je collega’s maar klop vooral ook bij je leidinggevende(n) aan. Gebruik de – zeldzame – kritische uitspraken van universiteitsbestuurders bij je protest. Bedenk: ook autoriteitsargumenten kunnen argumenten zijn. Succes!
Dit blog stond eerder op de site van Vawo, de vakbond voor de wetenschap.