Wanneer is een artikel racistisch?

DUB is de onafhankelijke nieuws- en opiniesite van de universitaire gemeenschap in Utrecht. De artikelen belichten de actualiteit op journalistieke wijze en het is een platform voor debat. Daarbij schuwt DUB de onderwerpen niet waarbij de emoties hoog kunnen oplopen. Of dat nu gaat over thema's als betutteling op de universiteit of het invoeren van een genderquotum.

Zo publiceerde DUB ook enkele artikelen over racisme in het hoger onderwijs na de wereldwijde demonstraties die werden gehouden na de dood van de Amerikaanse, zwarte George Floyd die om het leven kwam door politiegeweld.  Naast een wat algemene analyse over mogelijk racisme in het Nederlandse hoger onderwijs, schreven we ook over het statement van de Universiteit Utrecht waarin werd opgeroepen tot zelfreflectie. "We verzetten ons tegen systematische uitsluiting en discriminatie.” . Verwezen wordt naar een boodschap van dean James Kennedy aan studenten en staf van zijn University College Utrecht die pleit voor het kritisch bekijken van collegestof en de staf en studenten meer divers wil maken.

Praktijk weerbarstig
Nu is zo'n statement zeer gepast. De UU wil al jaren een inclusieve universiteit zijn.  Maar de praktijk is weerbarstig. Is de universiteit te wit? Of komt het doordat er weinig niet-westerse scholieren het vwo-diploma halen? En hoe zorg je dat mensen uit verschillende culturen één community vormen? Willen Nederlandse studenten wel met internationals samenwonen? En als ze dat doen, in hoeverre gaat dat dan goed?

Om te horen hoe niet-westerse studenten en medewerkers het klimaat op de UU ervaren, hebben we vier van hen geïnterviewd. 

Passend in de tijdgeest van black lives matter, doen de UU’ers ferme uitspraken. Michaela Onuchukwu, student Public International Law, vertelt hoe ze als buitenstaander zwarte Piet ervaart, vooral les heeft van witte, westerse docenten en dat het niet-westerse perspectief grotendeels ontbreekt in de leerstof. Edward Hubbard, docent media en cultuur, vertelt hoe buitengesloten hij zich voelde toen hij net in Utrecht kwam werken en hoe sterk de video van Floyd hem raakte. Het zijn persoonlijke verhalen.

Community ontwikkelen
Maar ook kijken ze met een blik naar onze samenleving en universiteit die laat zien hoe bepaalde mechanismen kunnen werken. Het is goed dit soort verhalen te vertellen omdat uit hun ervaringen blijkt dat het helemaal niet zo eenvoudig is om een community te ontwikkelen waarin iedereen zich thuis voelt. Overigens is ras daarbij niet het enige onderscheid. Ook transgenders of mensen vanuit een minder hoog sociaal economische achtergrond zullen problemen ondervinden om geheel geaccepteerd te worden zoals ze zijn.

Nu is wel de vraag wanneer er sprake is van racisme. Ik denk dat niemand op de universiteit zichzelf racistisch zal noemen. Voor veel Nederlanders ben je een racist wanneer je expliciet vindt of zegt dat iemand van een ander ras minder of minderwaardig is. Maar mechanismen die zorgen dat niet-westerse studenten of medewerkers minder kansen hebben of zich buitengesloten voelen, zijn dat ook. Dan is het vaak niet intentioneel, maar koemn ze voort uit het onderbewuste.

Aangesproken op huidskleur
Onze campuscolumnist Keerthi Sridharan gaat nog een stapje verder.Ze noemt alle witte studenten medeplichting aan racisme omdat ze zijn opgegroeid in een samenleving die bepaalde groepen bevoordeelt en daarmee racistisch is. “Het probleem is dat mensen racisme zien als een moreel falen. Wanneer ik ze een racist noem, dat betrekken ze het op hun karakter terwijl het daar niet om gaat”, zegt ze.

Uit de reacties op het artikel blijkt dat mensen dat racistisch vinden. Ze worden immers aangesproken op hun huidskleur, terwijl ze daar niet veel aan kunnen doen. 

Het is voor student Job van de Broek aanleiding een opiniestuk te schrijven. Hij voelt zich persoonlijk aangesproken door de vier UU'ers. Bovendien lijkt hij te vinden dat wanneer alle regels voor iedereen hetzelfde zijn, er in principe geen onderscheid tussen individuen wordt gemaakt en er dus geen sprake is van racisme. Dat is een institutionele benadering die voorbij gaat aan de persoonlijke ervaringen waar de vier UU’ers in hun verhaal naar refereren en de mechanismes die ervoor zorgen dat niet-westerse mensen zich buitengesloten voelen of minder kansen ervaren in de samenleving en de universiteit. De praktijkvoorbeelden in het verhaal schuift hij terzijde. En dus reageert hij als de  student die zichzelf absoluut niet ziet als racist en boos wordt als anderen hem zo wel aanspreken.

Kloof overbruggen
Ook zijn mening wordt door een deel van de lezers als racistisch getypeerd. Zou DUB deze artikelen wel moeten plaatsen?, is de vraag die de redactie ontving. Zoals in het begin gezegd, is DUB een medium waar mensen over actuele kwesties met elkaar in debat moeten kunnen gaan. Natuurlijk zijn er grenzen. Wanneer een verhaal oproept tot geweld of mensen persoonlijk beledigt, dan zal DUB de verhalen niet publiceren. Maar binnen een medium als DUB moet ruimte zijn voor elke UU'er om zijn mening te geven en daarbij hun eigen argumenten te geven. De visies maken duidelijk dat er een kloof zit tussen de manier waarop mensen naar een begrip als racisme kijken.

DUB denkt dat het in dit debat belangrijk is om zicht te krijgen op de meningen die binnen de universitaire gemeenschap bestaan. Dat is het beginpunt om begrip voor elkaar te krijgen en toenadering te zoeken. Polarisatie is er al genoeg.