Archimedeslaan 16 dreigt gebed zonder eind te worden

Achter twee rijen roestig hek staat een gebouw van zestien geschakelde betonnen dozen. De huls is onaangetast, maar waar ooit ruiten zaten, zijn nu gaten, die hier en daar zijn bedekt met vellen met door de regen aangetast karton. De binnenplaats is overgroeid en bezaaid met afval. Het laatste dat herinnert aan voormalige bewoners, is het vervaalde bord bij de ingang: “Stichting Tijdelijk Wonen”. 

Het betonnen complex aan Archimedeslaan 16 op de grens met het Utrecht Science Park, was in de jaren 70 één van de eerste in de Rijnsweerdpolder. Hier kwamen de lerarenopleidingen van wat nu de Hogeschool Utrecht is. Het bood ruimte aan 3000 studenten en medewerkers. Toen in 2008 de HU de opleidingen naar De Uithof haalde, werd het complex  in 2012 door Stichting Tijdelijk Wonen omgebouwd tot een mix van jongerenhuisvesting en culturele instellingen. In ruil voor huurverlaging hielpen de nieuwe bewoners met klussen. Zij brachten kleurrijke graffiti en muurschilderingen op de plafonds en de muren aan. Ook kwam er de club Hal16.

‘Het nieuwe hart’
In 2015 werden de eerste plannen geformuleerd voor de sloop van het gebouw en de realisatie van 2000 tot 2500 woningen voor onder meer starters en studenten. Drie jaar later schreven Stichting Kantorenpark Rijnsweerd en de gemeente Utrecht een niet-bindend ‘ambitiedocument’ voor deze locatie. Hierin werden wensen en voornemens verzameld voor een nieuwe visie op het gebied. 

Het plan was nu dat er woningen voor meer doelgroepen zouden komen en dat de Archimedeslaan een “rode loper” moest worden: “Een majestueuze laan die straks de ruggengraat van het verblijfsgebied vormt”. De Kromme Rijn, nu verstopt onder de Archimedeslaan, zou fungeren als “het nieuwe hart van het gebied” en – niet onbelangrijk - er zou een grote supermarkt komen. 

Er werd vaart gemaakt. In 2019 moesten de laatste studenten uit het complex vertrekken en datzelfde jaar zou projectontwikkelaar KondorWessels met de sloop beginnen. Maar het liep anders.

Stikstof en de A27
Knooppunt Rijnsweerd waar de snelwegen A27 en A28 samenkomen, loopt vlak langs de Archimedeslaan en behalve plannen om hier woningen te bouwen, zijn er ook plannen om de A27 te verbreden en het verkeerspunt te veranderen. Er zou stiller asfalt en een grote geluidswal komen, wat de bouw van woningen aan de Archimedeslaan mogelijk zou maken. 

Maar de plannen voor de A27 veranderden. In 2019, toen de laatste bewoners vertrokken uit AL 16,  stak de rechter een stokje voor de verbreding vanwege de stikstofregelingen. In 2020 presenteerde Rutte IV een nieuwe versie, waarin de stikstof uitstoot dusdanig zou worden verminderd dat de verbreding door zou kunnen gaan. De verbreding zou wel ten koste gaan van een stuk bos van Amelisweerd, waar in Utrecht veel protest tegen is. Na grote publieke verontwaardiging liet de regering toe dat de gemeente en belanghebbende organisaties een alternatief presenteerden. In dit plan werden een aantal mogelijkheden geformuleerd, waarbij de A27 niet verbreed zou worden en Amelisweerd gespaard zou zijn. Ook met deze plannen kon er woonruimte komen aan de Archimedeslaan. 

Afgelopen november schoot huidig minister van Infrastructuur & Waterstaat Barry Madlener dit alternatief af. Het kabinet besloot, ondanks wederom groot verzet, alsnog over te gaan tot verbreding. Intussen heeft de rechter het Rijk op de vingers getikt om diens lakse houding omtrent de stikstofproblematiek en is het de vraag is of er – vanwege de stikstofmaatregelen - na de verbreding van de A27 überhaupt nog gebouwd mag worden op de plek van Archimedeslaan 16. 

Nieuwe plannen
De leegstand van het gebouw is een bron van onvrede. Zo werd het pand in 2021 tweemaal gekraakt uit protest tegen antikraakwetgeving en de woningcrisis. De krakers spraken hun woede uit over het feit dat de bewoners er al uit moesten voordat de sloop zeker was. Ook studentenvakbond Vidius is kwaad. Zij ziet het verhaal van de Archimedeslaan als een voorbeeld van “alles wat er momenteel misgaat in de woningmarkt”. “Als de Archimedes had blijven bestaan, hadden we de huidige studentenwoningcrisis wellicht kunnen halveren.”

KondorWessels en de gemeente Utrecht hebben inmiddels de plannen weer aangepast. Waar eerst 2500 woningen zouden worden gerealiseerd, zijn dat er nu 1600 woningen. Wel komt er nog steeds een supermarkt samen met een café, lunchroom en gezondheidscentrum. Het streven is om nog dit jaar het omgevingsplan te formuleren.

Op de site van KondorWessels staat dat in de eerste helft van 2026 het oude complex gesloopt gaat worden en dat in de tweede helft van dat jaar de bouw van nieuwe woningen gepland staat. Gezien de stikstofproblematiek is het echter de vraag of deze plannen doorgaan. Voor de laatste informatie verwijst de ontwikkelaar naar haar site.

‘Ik heb er een hard hoofd in'
Volgens Titus Stam van de PvdA in de Utrechtse gemeenteraad, is realisatie van de nieuwbouw met het huidige stikstofbeleid lastig: “Het was met de alternatieve ring het idee om niet de A27 te verbreden, maar in te zetten op bredere gebiedsontwikkeling en andere maatregelen. Toen is er vanuit de regering gezegd: “Nee, dat gaan we niet doen, we gaan gewoon de snelweg verbreden.” 

Momenteel is het erg onduidelijk hoe het er voor staat met de bouwplannen en is het zeer waarschijnlijk dat de bouwplannen vertraging oplopen. “Door het getreuzel van Den Haag worden wij hier geconfronteerd met een nóg langere leegstand van een enorm, oud pand.” Op de vraag hoelang het nog gaat duren kan hij niet antwoorden: “Ik heb er aan hard hoofd in.”

“Je moet ijzer smeden als het heet is”, stelde het ambitiedocument Rijnsweerd uit 2018. Het noemt de groei van de stad, het gebrek aan woonruimte, de verouderde gebouwen en de besluiten rondom de A27 als aanjagende factoren voor het project. Zeven jaar later groeit Utrecht net zo hard en is er een historisch gebrek aan woonruimte. Intussen staat Archimedeslaan 16 er nog, leeg, en ligt de A27 er nog altijd precies hetzelfde bij.