Hoe kan het dat de begroting voor volgend jaar een tekort vertoont?

De begroting is het overzicht van wat de universiteit volgend jaar aan geld denkt binnen te krijgen en wat ze verwacht uit te geven. In principe hoor je natuurlijk eerst te kijken naar wat je denkt binnen te krijgen, voordat je bepaalt wat je kunt uitgeven, maar soms heb je vaste kosten, zoals het salaris van het personeel, waar je niet omheen kunt. Als de regering je jaar na jaar nieuwe kortingen oplegt en het onderhoud aan je gebouwen blijkt bovendien, bijvoorbeeld omdat er asbest wordt gevonden, veel duurder dan je verwacht had, lukt het niet om het huishoudboekje sluitend te krijgen. Dat is de reden waarom de UU volgend jaar tien miljoen euro tekort denkt te komen.

Is een tekort van tien miljoen veel?

In totaal gaat er in de universiteit jaarlijks een bedrag om van bijna 650 miljoen euro, dus je praat over anderhalf procent van de begroting. Dat lijkt niet veel, maar het is wel meer dan de complete faculteiten Wijsbegeerte en Godgeleerdheid samen kosten. Niet misselijk dus.

Wat kun je aan dat tekort doen?

Je kunt proberen extra geld te verdienen, bijvoorbeeld door meer studenten te trekken en te zorgen dat die studenten ook snel weer afstuderen, want de universiteiten worden voor een deel betaald op basis van het succes van hun studenten. Een andere manier om de begroting sluitend te krijgen, is minder uitgeven, onder meer aan personeel. Die opdracht hebben alle faculteiten en diensten twee jaar geleden gekregen. Vandaar dat er nu overal zo fanatiek wordt bezuinigd.

Naar verwachting is het tekort in 2007 weggewerkt. Is dan alles weer koek en ei?

Nee, want het opknappen van de verouderde gebouwen en de onvermijdelijke nieuwbouw gaan de komende jaren zoveel extra kosten, dat de universiteit daarvoor een lening van 75 miljoen euro heeft moeten afsluiten. En er zal nog meer geleend moeten worden. De komende jaren moet er dus jaarlijks enkele miljoenen euro rente betaald worden en het ziet er voorlopig niet naar uit dat we de schuld aan de banken snel kunnen aflossen.

Betekent dat er dan opnieuw bezuinigd moeten worden?

Dat hoeft niet. Je kunt de huidige situatie van de universiteit vergelijken met die van iemand die een hypotheek heeft afgesloten om een huis te kopen. Zo lang je van je inkomen al je dagelijkse uitgaven en ook de rente van de hypotheek kunt betalen, is er weinig aan de hand. De universiteit verwacht dat vanaf 2007 te kunnen. Zo lang het kabinet geen roet in het eten gooit met nieuwe kortingen, hoeven de faculteiten dus niet voor extra bezuinigingen te vrezen.

EH

In die bestuursagenda staan niet alleen de prioriteiten vermeld waaraan het college en de decanen het komende jaar gaan werken, maar worden ook concrete resultaten genoemd die eind 2005 gerealiseerd moeten zijn. Een inzichtelijke aanpak die in combinatie met veel strengere eisen aan de af te leggen verantwoording volstrekt nieuw is in Utrecht, en die de raadsleden straks concrete mogelijkheden biedt om het college en de decanen op de uitvoering van hun plannen te beoordelen. Dat de durf echt terug is in Utrecht bewijst decaan Dorrestein van de rechtenfaculteit met zijn ambitie om komend jaar minimaal een zesde plaats op de Elsevier ranglijst te bereiken.

De publicatie van de bestuursagenda's maakt deel uit van een ingrijpende vernieuwing van de manier waarop de universiteit wordt bestuurd. In de visie van het college moet er veel meer samenhang komen tussen de tot nu toe tamelijk autonome financiële planning en het strategisch beleid. Centraal in de nieuwe aanpak staat dan ook het Strategisch Plan, waarin elke vier jaar de hoofdlijnen van het Utrechtse beleid worden vastgelegd. Ogenschijnlijk verschilt dat document niet wezenlijk van het vroegere ontwikkelingsplan, maar dat is schijn, omdat in de nieuwe aanpak aan de planning veel duidelijker financiële en logistieke randvoorwaarden worden gesteld. Dat moet voorkomen dat de faculteiten, zoals in het verleden, overspoeld worden door zoveel projecten en sub-projecten dat het ondoenlijk bleek om ze allemaal uit te voeren. 'De wereld gaat aan vlijt ten onder' noemde collegelid Kardux die aanpak maandag niet zonder zelfspot.

Met de nieuwe en veel transparantere aanpak, waarin overduidelijk de hand van collegevoorzitter Van Rooy zichtbaar is, is voldaan aan een van de verlangens van de Universiteitsraad. Ook in een ander opzicht kreeg de raad zijn zin. Bij de begrotingen van alle onderdelen wordt deze keer glashelder uiteengezet op welke manier men de bezuinigingen denkt door te voeren. Van Rooy was overigens de eerste om toe te geven dat van de door de U-raad gewenste keuzes in onderzoek nog lang niet overal sprake is. Maar haar lofzang op decaan Koops van Sociale Wetenschappen die "zijn rug recht heeft gehouden en goede groepen volop de ruimte geeft", doet vermoeden dat het een kwestie van tijd zal zijn voordat het college ook op dit terrein het door de U-raad al zo lang bepleite heft in handen neemt.

Erik Hardeman

De Utrechtse roeiverenigingen Triton, Orca en Viking organiseerden dit jaar de landelijke wedstrijd Paul Veenemans Prijs. Veenemans blonk bij leven uit in roeien, hardlopen, schaatsen en fietsen; vandaar dat de PVP uit vier sportonderdelen bestaat. Elke deelnemer moet meedoen aan drie van de vier onderdelen. Afgelopen weekeinde was het zo ver. Op zaterdag werd 4 kilometer geschaatst, op zondag 6,3 kilometer hard gelopen, 13 gewielrend en 3 geroeid. In het algemeen klassement deed Utrecht het geheel niet slecht: bij de heren werd Frank de Graaf van Orca nummer 3 en bij de dames eindigde Thekla Teunis van Orca op nummer 5. Voor alle uitslagen zie www.pvp2004utrecht.nl.

Dat staat in de internationaliseringsbrief die staatssecretaris Rutte naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Met het beurzenprogramma is de voorgenomen bezuiniging op studenten van buiten de EU ongedaan gemaakt. De Tweede Kamer had daar in september om gevraagd.

Het beurzengeld zal de overheid over de instellingen verdelen, "rekening houdend met het huidige aantal niet-EU-studenten", schrijft Rutte. De precieze verdeling wordt pas bekend na overleg met de hogescholen en universiteiten.

Tot nog toe kregen instellingen voor alle niet-EU-studenten bekostiging, maar vanaf 2006 zit er een maximum aan. Rutte verwacht dat dit de kwaliteit van de instroom verhoogt omdat aantallen niet meer tellen. Ook komt er een code of conduct om fraude tegen te gaan. Bovendien moeten de instellingen de toekenning van de beurzen verantwoorden in hun jaarverslag. Hoe dit eruit moet zien, is echter nog onduidelijk.

Om het imago van het Nederlandse hoger onderwijs in het buitenland te versterken, wil Rutte het toponderwijs in Nederland stimuleren. Hij heeft vijf miljoen gereserveerd voor de vorming van 'centres of excellence' in de jaren tot 2008. Ook wordt het mogelijk om met instellingen in het buitenland een gezamenlijke opleiding met een gezamenlijk diploma aan te bieden. De huidige wetgeving, die dat verhindert, zal Rutte aanpassen.

HOP

Hoofdoorzaak voor het tekort is het feit dat de aan de faculteiten en diensten opgelegde bezuinigingen pas vanaf volgend jaar hun beslag gaan krijgen. Tot die tijd eisen de Haagse kortingen en de sterk gestegen huisvestingskosten hun tol. Dat het tekort over het huidige boekjaar nog aanzienlijk hoger uitvalt dan werd verwacht, wijt het college van bestuur mede aan de door verschillende oorzaken onverwacht sterk gestegen personeelslasten.

Uit de aan de begroting gekoppelde meerjarenprognose blijkt dat de universiteit pas vanaf 2007 in rustiger vaarwater terecht komt. Wel moet tot 2009 een bedrag van ongeveer 335 miljoen euro worden geïnvesteerd in renovatie van bestaande gebouwen en in nieuwbouw voor het Wentgebouw. Een aanzienlijk deel van dat bedrag moet op de kapitaalmarkt worden geleend. Tot nu toe heeft de universiteit al leningen ter waarde van 75 miljoen euro afgesloten.

Uit het aan huisvesting gewijde begrotingshoofdstuk blijkt dat niet alleen het Wentgebouw door nieuwbouw zal worden vervangen, zoals het U-blad vorige week meldde. Op wat langere termijn zullen ook het Kruytgebouw (Biologie en Scheikunde) en het Androclusgebouw (Diergeneeskunde) van de hand worden gedaan. Volgens de nu bekende planning moet rond 2016 voor die twee gebouwen vervangende nieuwbouw beschikbaar komen.

In een interview in het Ublad van 18 november legt collegevoorzitter Kardux uit dat die keuze is gemaakt ‘omdat renovatie van de verouderde gebouwen zo duur wordt, dat je er beter nieuwbouw voor in de plaats kunt zetten’. Nog niet bekend is wat er met het Went-. Kruyt- en Androclusgebouw gaat gebeuren.

EH

Het belang van een breed gedragen akkoord is dat de vernieuwingsmaatregelen volgens het Innovatieplatform vragen om een 'actievere en ondernemende houding van alle spelers'. 'Innoveren vereist durf door alle lagen van de kenniseconomie. Ondernemen betekent risico durven nemen, terwijl in ons land risico mijden een groot goed lijkt', aldus het rapport.

De ingrediënten voor zo'n Innovatieakkoord staan eigenlijk al in het rapport. Het zijn weinig verrassende voorstellen, die al geruime tijd opduiken. Zo moet er prestatiebekostiging komen voor universitair onderzoek. Dat stond vorig jaar al in het Wetenschapsbudget 2004. Het Innovatieplatform wil eerst een experiment om 200 miljoen euro uit de eerste geldstroom prestatieafhankelijk over de universiteiten te verdelen. 'Smart mix' heet dat in goed Nederlands. Hoe die prestaties worden gemeten moet het kabinet nog vaststellen.

HOP

De Franse student Dany Bidar volgde sinds 1998 de middelbare school in Engeland en ging in 2001 studeren aan het University College London. Hij vroeg een studiebeurs aan. Weliswaar kreeg hij steun voor zijn collegegeld, maar een lening voor zijn levensonderhoud werd hem geweigerd. Bidar spande een rechtszaak aan wegens discriminatie op grond van nationaliteit. Die zaak lijkt hij nu te gaan winnen.

Lidstaten van de Europese Unie mogen misbruik van studiefinanciering en “uitkeringstoerisme” tegengaan. Maar dat mag niet leiden tot een inbreuk op de grondrechten van Europese burgers, aldus Geelhoed. Wie een “reële band” heeft met het land waar hij gaat studeren, heeft net zo veel recht op studiefinanciering als andere studenten. En drie jaar middelbare school is een reële band, vindt Geelhoed.

De uitspraak van het hof komt pas in het voorjaar, maar in ongeveer tachtig procent van de gevallen wordt de conclusie van de advocaat-generaal overgenomen.

In Nederland hebben buitenlandse studenten recht op een beurs als hun ouders hier werken of als zijzelf een arbeidscontract hebben van minimaal tweeëndertig uur in de maand. Hoeveel studenten nu met terugwerkende kracht een beurs kunnen krijgen, is niet duidelijk.

Vanwege de hoge bedragen die hiermee gemoeid zijn, adviseert Geelhoed om het recht niet met terugwerkende kracht in te laten gaan. Alleen studenten die in de afgelopen jaren een aanvraag hebben ingediend en ten onrechte zijn afgewezen, zouden alsnog gelijk moeten krijgen.

Het ministerie van onderwijs wil niet reageren en wacht de uitspraak van het hof af.

HOP

Stebo tekende bezwaar aan bij het college van bestuur, omdat de school de naam Junior College zelf al twee jaar in gebruik heeft voor de onderbouw vmbo/havo/vwo. Dat de universiteit precies diezelfde naam is gaan gebruiken voor haar beta-middelbaar onderwijs op het terrein van het University College, zou verwarring kunnen opleveren, met name bij de werving van scholieren, vreest Stebo.

Tot een vergelijk met de UU is het niet gekomen, maar van een gang naar de rechter verwacht de school niet veel anders dan ergernis. “Ik blijf nu wel achter met het nare gevoel dat de kleine instelling Stebo voor de brute macht van die grote UU opzıj is moeten gaan”, aldus Stebo-directeur Huub Bouwens. “Wij blijven vinden dat we door de universiteit onrechtmatıg benadeeld worden.” De school zal haar naam nu veranderen in 'Stebo Junior College'.

AH

Daarmee is de staatssecretaris tegemoet gekomen aan de kritiek van onder meer collegevoorzitter Yvonne van Rooy van de UU. Bij de opening van het academisch jaar hekelde zij de hoge accreditatiekosten en rekende zij voor dat een keurmerk voor de letterenstudies haar instelling wel eens 500.000 euro zou kunnen kosten. Van Rooy noemt de tariefsverlaging “een belangrijke en welkome stap”.

De reden om de kosten te drukken is dat de tarieven van het samenwerkende Vlaanderen en Nederland te zeer van elkaar afwijken. Het Nederlandse tarief voor de accreditatie van een bestaande opleiding is destijds door staatssecretaris Nijs en de Tweede Kamer vastgesteld op 2500 euro. In Vlaanderen hoefden de instellingen maar 500 euro per kwaliteitskeurmerk te betalen.

Opmerkelijk genoeg leidde de gewenste harmonisatie tot een eenzijdige verlaging van het Nederlandse tarief. Staatssecretaris Rutte ging daar voetstoots mee akkoord en gaf bovendien toestemming om het standaardtarief van 10.000 euro voor de accreditatie van nieuwe opleidingen voortaan een maximumtarief te laten zijn. Dat betekent dat de NVAO bij minder tijdrovende accreditaties een lager tarief in rekening mag brengen.

HOP

Dat schrijft de Inspectie van het Onderwijs deze week in het rapport 'Studeren met een functiebeperking'. De inspectie heeft gesproken met studenten, docenten, managers en decanen van twee universiteiten en vier hogescholen. De UU is niet bezocht.

Eén aanspreekpunt is overigens niet hetzelfde als één medewerker met kennis van zaken. Te vaak ligt nu alle expertise bij één enkele decaan of docent. Dat brengt de continuïteit van de begeleiding in gevaar, aldus de inspectie.

Verder vindt zij dat er meer aandacht moet komen voor intake en voorlichting van gehandicapte studenten. Eerder dit jaar rolde diezelfde conclusie uit de resultaten van de landelijke studentenenquête van het onderzoeksbureau Choice.

Ongeveer vijf à tien procent van alle studenten in het hoger onderwijs heeft een handicap. In bijna de helft van de gevallen gaat het om dyslexie.

HOP