Inspectie: universiteiten hebben geen grip op overwerk, pesten en wangedrag

Meer dan negenduizend onderzoekers en docenten van de Nederlandse universiteiten hebben een vragenlijst van de Arbeidsinspectie ingevuld over werkdruk en ongewenst gedrag. Twee op de vijf zijn weleens gepest in de afgelopen twee jaar, blijkt daaruit.

Discriminatie (34 procent) en wetenschappelijk wangedrag (32 procent) komen vaak voor. Nog meer respondenten zagen dat anderen er het slachtoffer van werden. Agressie en geweld (12 procent) en seksuele intimidatie (11 procent) zijn ook niet ongebruikelijk.  

Overwerk, stress
De respondenten zeggen gemiddeld zes uur per week over te werken. Vooral hoogleraren gaan vaak door in de avonduren en weekenden. Zij komen gemiddeld boven de tien uur overwerk uit. 

Driekwart heeft “meer dan enkele keren per jaar” stress ervaren. Dit voor meer dan 80 procent van de universitair docenten en 60 procent van de hoogleraren, die van allemaal de minste stress ervaren.

Namen van universiteiten noemt de inspectie niet, maar drie hebben ‘psychosociale arbeidsbelasting’ niet eens als risico onderkend. Daarmee voldoen ze niet aan de wet, stelt de inspectie. Negen van de veertien universiteiten hebben nog geen verdiepend onderzoek afgerond.

Boterzacht
Toch zijn er, zoals de inspectie opmerkt, allerlei “dialoogtafels, actiegroepen, leertafels, task forces, werkgroepen, expert groups, stuurgroepen, commissies en reflectiegroepen”, maar dat zet kennelijk geen zoden aan de dijk. Sommige respondenten spreken van schijnzekerheid: het lijkt alsof de universiteiten iets doen, terwijl het in de praktijk weinig voorstelt. De processen zijn “boterzacht”. 

De Arbeidsinspectie heeft de universiteiten in 2020 gevraagd plannen te maken om overmatige werkdruk en ongewenst gedrag te bestrijden. Nu is gekeken of de universiteiten inderdaad aan de slag zijn gegaan. Dat is “marginaal” gebeurd.

Vrijwillig
Universiteiten nemen wel maatregelen, “maar werknemers zijn er beperkt bekend mee en maken er beperkt gebruik van”, staat in het rapport. Ook opvallend: “Deelname aan projecten tegen ongewenst gedrag gebeurt nog bijna altijd op vrijwillige basis.”

De meeste universiteiten meten ook niet of hun aanpak succes heeft. Ook pakken ze meestal niet de oorzaken aan, maar het incident. Dat moet toch beter kunnen, meent de inspectie, die aanbeveelt om de achterliggende oorzaken van werkdruk en ongewenst gedrag systematisch in kaart te brengen. 

Vakbond
Vakbond FNV noemt de uitkomsten van de Arbeidsinspectie schokkend. “Dit kan zo niet langer”, zegt bestuurder Bernard Koekoek. “Het wetenschappelijk onderwijs schreeuwt om oplossingen.” 

De inspectie heeft de colleges van bestuur de rapporten over hun eigen universiteit gestuurd. FNV vindt dat ze die lokale rapporten openbaar moeten maken, zodat er per universiteit over de problemen gesproken kan worden.

Universiteitenvereniging UNL kon vanmorgen nog niet reageren.

Universiteit Utrecht
Over ongewenst gedrag op de UU publiceerde DUB onlangs een artikel over de sociale jaarverslagen over 2023 (met solis-id) van de Universiteit Utrecht. Het blijkt dat studenten en medewerkers van de Universiteit Utrecht steeds vaker hulp vragen. De voornaamste klachten liggen op het gebied van agressie, geweld, pesten en seksuele intimidatie. De verslagen zijn van de ombudspersoon voor personeel, die voor studenten en de pomovendipsycholoog. Daarnaast heeft de UU vertrouwenspersonen ongewenst gedrag die zowel gesprekken voeren met studenten als medewerkers en facultaire vertrouwenspersonen, maar hun rapportages over 2023 zijn nog niet bekend.

Ook schreef DUB over de uitkomsten van een 'signalenonderzoek' dat het bestuur van de faculteit Bètawetenschappen heeft laten uitvoeren bij het departement Scheikunde. Daar bleken werknemers veel last te hebben van intimiderend gedrag, verbale agressie, pesten en roddelen of dit in hun omgeving te hebben gezien. De werkdruk werd als een van de oorzaken genoemd.