‘NWO en KNAW moeten kritischer zijn over fossiele industrie’

“Terwijl de gevolgen van klimaatverandering overal zichtbaar zijn en in ernst toenemen, verkiezen fossiele-brandstofbedrijven openlijk aandeelhouderswinsten boven geloofwaardig klimaatbeleid”, schrijven wetenschappers en andere medewerkers in een open brief. “De wanpraktijken van en schade door de fossiele-brandstofbedrijven zijn publiek bekend.”

De brief is van Scientists for Future NL, een verband van wetenschappers die zich hard maken voor het klimaat. Tussen de ondertekenaars staan onderzoekers uit allerlei vakgebieden, onder wie tientallen hoogleraren.

Afgelopen jaar hebben activisten aan enkele universiteiten locaties bezet, zoals in Rotterdam, Eindhoven, Delft, Amsterdam en Utrecht. Ze eisen dat hun instelling de banden met de fossiele industrie verbreekt.

Inzet om klimaatcrisis te bestrijden
Dat lijkt ook de inzet van deze brief, maar het staat er iets genuanceerder. “Wij doen een beroep op de KNAW, als stem en geweten van de wetenschap en op NWO, de belangrijkste wetenschapsfinancier in Nederland, om de samenwerking tussen onderzoekers in Nederland en de fossiele energiesector kritisch te evalueren”, staat in de open brief.

De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen is een genootschap van topwetenschappers waarvan demissionair minister Robbert Dijkgraaf ooit president was. De KNAW adviseert het kabinet over wetenschapsbeleid, maar heeft ook twaalf wetenschappelijke instituten.

Bij onderzoeksfinancier NWO kunnen wetenschappers in allerlei programma’s geld aanvragen voor hun onderzoeksplannen. Succes bij NWO is vaak bepalend voor een academische carrière. Daarnaast heeft NWO negen wetenschappelijke instituten.

De ondertekenaars vragen om “niet mis te verstaan beleid”. Nieuwe samenwerking met de fossiele energiesector mag alleen als bedrijven zich aantoonbaar inzetten om de klimaatcrisis te bestrijden. “Tot nu toe voldoet geen enkel bedrijf in de fossiele energiesector aan deze criteria, wat betekent dat we niet kunnen en willen samenwerken deze bedrijven totdat ze dat wel doen.”

Reactie komt deze week
KNAW en NWO doen al wel het een en ander. Ze omarmen bijvoorbeeld de aanbevelingen uit een advies over effectiever klimaatonderzoek. De KNAW breekt een lans voor het nieuwe vakgebied planetary health.

Maar beide zijn ook voorzichtig als het over de banden met de fossiele industrie gaat. Ze willen de academische vrijheid van wetenschappers niet zomaar intomen of menen dat samenwerking ook voor vergroening kan zorgen.

Scientists for Future vindt het niet genoeg. In de wetenschap hebben medewerkers geen goede leidraad voor de omgang met de fossiele energiebedrijven, zegt een woordvoerder. Door een gebrek aan beleid moet elke medewerker steeds een eigen beslissing nemen over samenwerking. “Die versnippering maakt de wetenschap als geheel kwetsbaar voor greenwashing en dat is slecht voor onze geloofwaardigheid.”

NWO en KNAW hebben de brief nog maar net ontvangen. Ze gaan later deze week reageren, laten ze weten.