Protest bij toespraak Schoof in Twente en elders

Bij de jaaropening van de Universiteit Twente sprak Schoof vooraf kort met actievoerders die hem liever niet hadden zien komen. Ze waren de enigen niet. In de zaal waren enkele tientallen lege plekken van medewerkers en studenten die demonstratief weg waren gebleven. 

De demonstranten lieten in de zaal van zich horen, schrijft U-Today. Ze schreeuwden om de toespraak te verstoren. Niet iedereen stond erachter. Een oproep van de gespreksleider om naar elkaar te luisteren kreeg applaus.

‘Dat begrijp ik’
De demonstranten zijn boos vanwege het populisme, de bezuinigingen en de oorlog in Gaza waar het kabinet te weinig tegen zou doen. Schoof kon weinig anders dan begrip tonen. “Ik weet dat mijn aanwezigheid niet bij iedereen in goede aarde valt”, zei hij in zijn toespraak, “en dat begrijp ik.” 

Maar Schoof verdedigde ook de lijn van het kabinet, inclusief de bezuinigingen. “Politiek is een kwestie van het verdelen van schaarste.” Hij wees op de machtsverschuivingen in de wereld en de noodzaak om het leger te versterken. In Twente zitten defensiebedrijven en er wordt onderzoek gedaan naar de nieuwste soorten computerchips. Daarin investeren is ook goed voor de universiteit, zei hij. 

Zijn gastheer, de Twentse collegevoorzitter Vinod Subramaniam, hield de minister-president voor dat bezuinigen op de wetenschap grote gevolgen heeft. “Als je denkt dat kennis duur is, moet je eens kijken wat domheid kost”, foeterde hij.

Binnendoor
De Opening van het Academisch Jaar in Utrecht verliep rustig. Het UU-bestuur had geleerd van de Dies toen demonstranten voor de deur van het Academiegebouw gingen liggen en het cortège de weg versperde. Het cortège liep nu binnendoor via het Pandhof naar de Domkerk in plaats van over het Domplein, zoals gebruikelijk is. Volgens een woordvoerder wilde de UU daarmee “last minute wijzigingen in de wandelroute voorkomen, en deelnemers aan het cortège daarmee rust te geven”. 

Hoofdsprekers in Utrecht waren de kritische wetenschaps- en milieuhistoricus Floor Haalboom en hoogleraar One Health Lidwien Smit. Zij maakten duidelijk zich grote zorgen te maken over het thema van de opening: ‘de gezonde planeet’. Verder werden zoals gewoonlijk de studentenprijzen uitgereikt. Gemene deler was daar een inclusieve benadering van mensen met een beperking. 

Voor de ceremonie was er rond het middaguur wel een protest geweest op het Janskerkhof. Om 12.00 was er een walk out voor studenten en medewerkers om te protesteren tegen het geweld in Gaza. Veel deelnemers gingen vervolgens naar de alternatieve jaaropening van onderwijsbond Aob.

Rector Wilco Hazeleger legde in zijn rede uit dat de UU mede naar aanleiding van de kritiek van studenten en medewerkers haar beleid heeft aangepast en banden met Israël heeft opgeschort. Hij hekelde echter de agressieve toon waarmee het protest soms gepaard gaat. Ook vond hij dat samenwerking op individueel niveau mogelijk moet blijven.

Collegelid Margot van der Starre reikte de studentenprijs uit aan Tritonleden voor het project 'rowing blind' dat slechtzienden in aanraking brengt met de roeisport. Foto: Bas van Hattum.

Meer protest
Maar net als in Twente waren er elders wel ingrijpende protesten. In Amsterdam moest de viering voortijdig worden afgebroken vanwege demonstranten die weigerden te vertrekken.

In Eindhoven werden minstens vier demonstranten door politieagenten de zaal uitgesleept toen demissionair minister van Defensie Ruben Brekelmans daar sprak. Ze verhieven hun stem tegen de “genocide” van Israël in Gaza.

Normaal is de minister van Onderwijs ook ergens aanwezig bij de opening van het studiejaar. Zo lichtte vorig jaar Eppo Bruins in Rotterdam aan een kritische zaal zijn net-nieuwe-bezuinigingen toe. Maar Bruins is twee weken geleden afgetreden.

Voormalig minister Dijkgraaf
Zijn voorganger Robbert Dijkgraaf sprak in Groningen. Hij verweet het huidige kabinet kortetermijndenken. “Overheden kijken steeds meer naar wetenschap door de smalle lens van economische concurrentiekracht.”

Dijkgraaf had wel een paar suggesties voor zijn opvolger: 3 procent van het bruto nationaal product moet naar onderzoek en dat onderzoek moet sterker Europees gestuurd worden. Hij ziet wel iets in een soort Europese ‘sectorplannen’, waarin landen afspraken maken over speerpunten voor onderzoek.

Dijkgraaf ziet dat China steeds autoritairder wordt en de VS zichzelf in eigen voet schieten. Op een bepaalde manier biedt dat ook kansen voor de Europese wetenschappen, denkt hij. Vooral als het de EU lukt om boven de populistische tendensen uit te blijven stijgen. “Misschien is die Europese traagheid in dit verband wel een zegen in plaats van een plaag. De EU kan zorgen voor stabiliteit, boven de volatiliteit van de landelijke politiek.” 

Kritiek op het kabinet klonk ook in Utrecht. Collegevoorzitter Anton Pijpers zei dat de bezuinigingen van het kabinet “de toekomst van het land” ondermijnen. “Ze raken niet alleen onze faciliteiten, maar vooral de toekomst van ons land: de studenten die we opleiden, de onderzoekers die nieuwe oplossingen ontwikkelen, en de maatschappelijke impact die we als universiteit willen en kunnen hebben. Door als kabinet te bezuinigen op onderwijs en belangrijke thema’s zoals klimaat en gezondheid, schuiven we de problemen van nu (…) voor ons uit.

Zulke kritiek hadden andere bestuurders ook, in meer of minder sterke bewoordingen. Opvallend in Utrecht was verder dat collegelid Margot van der Starre na de uitreiking van de studentenprijs aan roeivereniging Triton de sport- en cultuurverenigingen van UU-studenten een hart onder de riem stak. 

Met een verwijzing naar het opgeschorte voornemen van het kabinet om het subsidiëren van die organisaties met onderwijsgeld onmogelijk te maken, benadrukte zij dat het UU-bestuur grote waarde hecht aan sport en cultuur voor studenten en zich zal blijven verzetten tegen Haagse belemmeringen voor ondersteuning daarvan. 

Vertrouwen in de wetenschap
Maar een ander belangrijk thema was het maatschappelijke draagvlak voor de wetenschap. Recent liet het Rathenau Instituut weten dat het vertrouwen in de wetenschap relatief hoog is en iets gestegen. Maar dat is een gemiddelde: mensen mét vertrouwen zijn enthousiaster geworden, terwijl ondertussen een significante groep juist minder vertrouwen in de wetenschap rapporteert. 

Dus maken de bestuurders zich toch zorgen. De Utrechtse rector Hazeleger sprak van “een belangrijke opdracht” voor universiteiten. “Onderwijs en onderzoek aan een universiteit staat niet los van de samenleving en is ook niet neutraal of onpartijdig.” Naar zijn idee moet de UU “de deuren nog verder open zetten ook naar de hele samenleving, niet met een waarschuwende vinger, maar juist vanuit een open houding, met een wenkend perspectief over de toekomst”. 

De Erasmus Universiteit Rotterdam presenteerde vanmiddag een strategie waarmee het vertrouwen wil terugwinnen. “Want dat staat overal ter wereld onder druk, ook in Nederland, vergis je niet”, aldus CvB-voorzitter Annelien Bredenoord. Ze wil de universiteit meer betrokken laten zijn bij de samenleving.

Ook Peter Paul Verbeek, rector magnificus van de UvA, constateerde dat “de maatschappelijke waarde van wetenschap minder vanzelfsprekend is geworden dan ze lange tijd was”. Zijn universiteit wil onder meer de ‘gemeenschapswaarden’ van de UvA opnieuw formuleren. Dat moet eraan bijdragen dat de universiteit ondanks de vele demonstraties een “fijne en veilige plek blijft”, ook voor studenten van Joodse komaf die zich volgens hem minder thuis hebben gevoeld.