Wetenschappers voeren actie met een genuanceerd protest bij het Academiegebouw

De omstandigheden op het Domplein waren ideaal voor een middagje binge watching van minicolleges van toponderzoekers. Zo’n honderd studenten en medewerkers, veelal met een roodvierkantje op het revers, zaten in het zonnetje te luisteren. Op de achtergrond paradeerden pico bello geklede studenten die samen met hun familie hun bul kwamen ophalen in het Academiegebouw. Vanuit de receptieruimte van zaal 1636 staken enkele professoren in toga een duim omhoog. Ze waren er voor een promotieplechtigheid.

De collegereeks was gepland in het kader van de landelijke actieweek van de groep WOinActie. “Het is bedoeld om te laten zien dat voor ons de grens bereikt is”, vertelt initiatiefnemer Ingrid Robeyns, hoogleraar Ethiek van Instituties. “Wij krijgen structureel te weinig geld van de overheid om goed onderwijs en onderzoek te kunnen verzorgen.”

Daar waar in andere steden reguliere colleges in de open lucht plaatsvonden, is in Utrecht gekozen voor een reeks minicolleges die inhoudelijk wel een link met het protestthema hebben. James Kennedy, de dean van Utrecht University College trapt af met een analyse waarbij hij de verhouding hoger onderwijs en overheid onder de loep neemt. Wat is de taak van de overheid als het gaat om onderwijs en wat kan je verwachten van universiteiten zelf? Een degelijk en genuanceerd verhaal.

Dat geldt eigenlijk voor bijna alle minicolleges. We horen geen vakbondstaal met harde eisen, maar interessante beschouwingen. Alleen medeorganisator Ido de Haan, hoogleraar Geschiedenis, is scherp in zijn bewoordingen. “We worden genaaid”, zegt de hoogleraar. “Het is kul dat we allemaal excellent moeten zijn. Voor excellentie ga je maar naar Harvard. We zijn gewoon een voldoende.” Waarna hij zich toch genoodzaakt ziet de komende spreker als 'toponderzoeker' aan te kondigen.

Hoogleraar Organisatiepsycholoog Belle Derks vertelt over haar recente onderzoek naar burn-out en werkdruk. Uit het onderzoek blijkt dat de werkdruk onder wetenschappers hoog is. Maar tegenover werkdruk staan ook hulpbronnen. Met hulpbronnen bedoelt ze zaken die het werk lichter maken, zoals een menselijke leidinggevende, een stimulerend werkklimaat, extra faciliteiten of goede arbeidsvoorzieningen. Hoe beter de hulpbronnen zijn, hoe minder ingrijpend de stress ervaren wordt, hoe bevlogener de werknemer. Dat geldt voor wetenschappers, maar ook voor studenten.

Filosoof Joel Anderson beschrijft de term doelmatigheid. Doelmatigheid is niet slecht op zichzelf, legt hij uit, maar je moet verder kijken dan alleen de cijfers. Bij doelmatigheid moet je ook oog hebben voor thema’s als tevredenheid of het nut voor de maatschappij op lange termijn. Dan wordt een begrip als doelmatigheid minder makkelijk te kwantificeren.

Frans letterkundige Kate Lavéant nam een protestcarnaval uit de zestiende eeuw als uitgangspunt. Wat is de functie van zo’n protest en hoe reageren de machthebbers erop? De link met het ludiek protest van de wetenschappers lag voor de hand. Hoogleraar Moderne Letterkunde Geert Buelens vergeleek de huidige klachten in het hoger onderwijs met het studentenverzet in de jaren zestig in onder meer Parijs, Amsterdam en Leuven.  

Jolle Demmers, mede-oprichter van het Centrum voor Conflicstudies, heeft onderzocht onder welke voorwaarden je ontevreden mensen kan mobiliseren. “Je moet je identificeren met het probleem, je moet pijn voelen of denken dat je zult gaan lijden onder de maatregelen.” Ze test in hoeverre de studenten actiebereid zijn door te vragen of ze de pijn in het hoger onderwijs voelen.

En daarmee komen we op een pijnpunt van de middag. Ondanks alle kortingen op de studiefinanciering en bezuinigingen op het onderwijs, lijken de studenten niet warm te lopen voor protesten. Ook Universiteitsraadslid Floris Boudens stelde dat aan het eind van de bijeenkomst vast, verwijzend naar zijn eerdere opinie op DUB.

De vraag voor de docenten is hoe zij de urgentie van de problematiek in de toekomst duidelijker kunnen maken. Ido de Haan kondigde aan dat WOinActie zich binnenkort gaat beraden op nadere acties. Hij kan niet garanderen dat deze in de toekomst even genuanceerd, ludiek en publieksvriendelijk zullen blijven.

Het Utrechtse College van Bestuur heeft eerder bij de aftrap van de week met een debat al aangegeven de actie-eisen te ondersteunen. Deze week kwam er nog een video van de collegevoorzitter om dit te onderschrijven.