‘Ik voel me een tweederangsburger’

Uit een recent onderzoek van DUB en andere universiteitsmedia bleek dat internationals aan universiteiten zich minder welkom zijn gaan voelen dan toen ze voor Nederland kozen om te studeren of te werken. Een kwart van de 294 respondenten van de Universiteit Utrecht meldden dat ze zich eerder ‘compleet welkom’ of ‘min of meer welkom’ voelden, en nu ‘neutraal’, ‘min of meer welkom’, of ‘compleet onwelkom’ voelt. De politieke situatie werd door zo’n 20 procent van de UU-respondenten genoemd als reden. 

Na de Tweede Kamerverkiezingen is dat gevoel niet minder geworden. Veel UU-studenten en -medewerkers zijn geschrokken door de winst van de PVV met name omdat Utrecht een links bolwerk is waar GroenLinks-PvdA de grootste partij is geworden. Voor de internationalisering van het hoger onderwijs kan de verkiezingsuitslag grote gevolgen hebben. Zo wil de PVV dat alle bacheloropleidingen Nederlandstalig worden en dat Europese studenten een visum moeten aanvragen om hier te studeren. Het feit dat 2,5 miljoen Nederlanders op de PVV hebben gestemd, geeft internationale studenten en medewerkers het gevoel nog minder welkom te zijn.

‘Ik doe mijn best om te integreren, maar ze willen me hier nog steeds niet’

Geschiedenisstudent Theodora is een van de internationals die zich minder welkom is gaan voelen. Ze komt uit Indonesië, en is bang dat de Indonesiërs in Nederland meer met discriminatie te maken krijgen. Dat terwijl de grootmoeder van Wilders zelf Indisch is - iets wat hij maar weinig benoemt. 

Ze zegt dat Wilders geen beste reputatie heeft in haar vaderland. In 2008 bijvoorbeeld legde de Indonesische overheid op dat internetproviders een video moesten blokkeren van een anti-Islamspeech van Wilders – in Indonesië is 87 procent van de bevolking moslim. “Ik ben zelf geen moslim; ik ben katholiek, maar enkelen van de liefste mensen die ik ken zijn moslims, en ik ben bang dat zij hieronder zullen lijden.” 

Theodora wil na haar afstuderen in Nederland blijven. Ten eerste omdat ze graag onderzoek wil doen naar de koloniale tijd in Indonesië en de daaropvolgende relatie tussen Nederland en Indonesië. Ten tweede omdat ze een relatie heeft met een Nederlander. “Het plan was om hier te blijven, maar als de regering een streng immigratiebeleid gaat voeren, moeten we misschien iets anders bedenken.”

Dat zou betekenen dat ze haar toekomstplannen moet heroverwegen. “Die zijn gebaseerd op het volgen van een masteropleiding en misschien een PhD in Nederland. Ik weet niet eens zeker of mijn diploma in Indonesië geaccepteerd zou worden. Dit is erg frustrerend. Ik doe mijn best om te integreren, me aan te passen en de taal te leren, maar het voelt nog steeds alsof ze me hier niet willen hebben.”

‘Statistisch gezien moeten er wel mensen zijn die op hem gestemd hebben. Wie van mijn collega’s zou het zijn?’

Linda, van wie de echte naam bekend is op de redactie, is universitair docent bij de faculteit Geowetenschappen. Ze verhuisde in 2009 vanuit het Verenigd Koninkrijk naar Nederland. Ze vond het hier bij aankomst “geweldig”. Mensen waren vriendelijk en spraken Engels tegen haar, dus ze voelde zich niet schuldig dat ze nog geen Nederlands sprak. “Maar hoe langer ik hier bleef, hoe meer dingen er gebeurden waardoor ik me meer en meer oncomfortabel voelde.”

Het duidelijkste voorbeeld was toen ze van een eerstejaarsvak werd afgehaald nadat ze al drie à vier weken fulltime aan de voorbereiding had gewerkt. “Er was ineens een enorm gedoe: er mochten geen Engelstalige vakken zijn in het eerste jaar. Ze bleven maar zeggen ‘dat het niet persoonlijk was’, maar het voelde zo wel. De studenten werden goed onderwezen en hun toetsresultaten waren goed. Had dat niet het belangrijkste moeten zijn?”

Hoewel ze hier al veertien jaar in Nederland woont en de Nederlandse taal heel goed beheerst, voelt ze zich nog altijd een tweederangsburger. Vriendschap sluiten met Nederlanders is nog altijd moeilijk, zegt ze. “Nederlanders hebben hun levens en gaan om vijf uur naar huis. Het is altijd moeilijk geweest om te integreren.” Het gaat niet zo zeer over je welkom voelen als wel over je gewaardeerd voelen, zegt ze. “Mensen vinden het niet erg dat ik besta, ze zijn blij voor me dat ik aan de universiteit werk, maar het voelt alsof ik meer zou worden gewaardeerd als ik Nederlands was.” Nog steeds zijn de meeste vrienden die Linda heeft andere internationals. 

De overwinning van Geert Wilders was een wake-up call voor haar. “Ik ben buiten de universiteit weleens mensen tegengekomen van wie ik de indruk kreeg dat ze het niet leuk vinden dat er buitenlanders zijn. Maar ik zei altijd tegen mezelf: ‘het zijn maar een paar mensen die zo denken’.” Ze is blij dat de PVV geen enorme aanhang heeft in Utrecht. “Maar 10 procent van de stemmen in Utrecht ging toch naar hem, dus soms zit ik op het werk en dan denk ik: ‘statistisch gezien moeten er hier ook mensen zijn die op hem gestemd hebben. Wie van mijn collega’s zou het zijn?’

Linda heeft geen plannen om te verhuizen, hoewel ze de kans om elders aan de slag te gaan niet gelijk zou afwijzen. “Ik ben niet verankerd in Nederland. Maar als je weggaat, moet je wel een betere plek hebben om naartoe te gaan. Het VK is ... ingewikkeld op het moment. En ik denk dat veel landen in de buurt dezelfde problemen als Nederland hebben.”

‘Ik ben me er meer van bewust dat mensen me misschien zien als onderdeel van het probleem’

Lara-Marie komt uit Duitsland en studeert Sustainable Development. Ze is een van de studenten die zich voor de verkiezing nog welkom voelde, maar dat nu anders voelt toen ze zag dat politici beleid beloofden dat het aantal internationale studenten zou verminderen.

Ze was verbaasd over de grootse overwinning van Wilders. “Ik verwachtte het gewoon niet; het land lijkt zo ruimdenkend. Ik sprak er met mijn Nederlandse vrienden over omdat ik dacht dat ik misschien gewoon naïef was, maar zij waren net zo verbaasd als ik. Kennelijk leven we in een bubble.” De verkiezingsuitslag was een eye opener voor haar. “Ik begon mezelf ook meer als buitenlander te zien. Eerst dacht ik nooit echt na over wat dat betekende. Nu ben ik me er meer van bewust dat mensen me misschien zien als onderdeel van het probleem.”

Een paar dagen na de verkiezingen hoorde ze twee buren in de gang klagen over het aantal internationale studenten, en hoe ze bijna nooit meer mensen Nederlands horen spreken in het gebouw. “Ik kende noch die mensen, noch de context van hun gesprek, maar ik vatte het gelijk negatief op, omdat ik me nu meer bewust ben van mijn positie in dit land.”

‘Dit land zou ruimdenkender zijn dan andere landen’

Emma, eerstejaarsstudent Geowetenschappen uit Griekenland, verbaast zich over het Nederland dat ze tot nog toe heeft leren kennen. De verkiezingsuitslag zegt haar dat Nederland minder tolerant en ruimdenkend is dan ze dacht. Ook verwachtte ze niet dat het zo moeilijk zou zijn om een band op te bouwen met de Nederlanders. “In het eerste college was de klas in tweeën gedeeld. Alle Nederlanders zaten rechts en alle internationale studenten links. Hoewel de studie in het Engels is, spreken de Nederlanders constant Nederlands met elkaar. Ook groeten velen hun internationale klasgenoten niet.” Ze kan niet de reden ontdekken voor dit gedrag. “Het is meer een houding,” zegt ze. “Misschien is het iets cultureels. Ik zeg niet dat het slechte mensen zijn.”

De overwinning van de PVV was ook een verrassing voor haar, hoewel ze het nieuws over de parlementaire discussies over internationalisering en de woningcrisis wel volgde. “Maar ik verwachtte nooit dat dit het resultaat zou zijn. De Nederlanders die ik heb gesproken, lijken het ook niet te begrijpen. Hoe heeft het kunnen gebeuren?” Ze snapt ook niet waarom internationals de schuld krijgen van de woningcrisis. “Nederland heeft die zelf gecreëerd. Ze hadden arbeiders nodig uit andere landen om de industrie draaiende te houden. Het is niet de schuld van de buitenlanders dat er een woningentekort is.”

Tijdens een ‘feedback barbecue’ die de UU voor de zomer organiseerde met ESN en Buddy Go Dutch, delen internationals onder meer hun ervaringen die hen gesterkt hebben. Foto: DUB

Ze maakt zich zorgen over wat de toekomst zal brengen voor buitenlanders in Nederland, maar tegelijkertijd denkt ze niet dat ze het doelwit zal zijn. “Mensen die lager opgeleid zijn, zullen eerder met vijandigheden te maken krijgen.”

Net als Linda vraagt Emma zich nu ook soms af of mensen in haar omgeving voor de PVV hebben gestemd. “Soms als ik Engels spreek in de supermarkt of in het ov, dan denk ik ineens: ‘Zou deze vrouw voor extreemrechts hebben gestemd? Zo ja, wat denkt ze nu?’”

Emma staat in dubio over haar eigen toekomst. Ze wil na haar afstuderen graag in Nederland aan het werk, maar tegelijkertijd vraagt ze zich af: “Wil ik wel in zo’n conservatief land wonen?”