‘Studenten zoals ik worden eigenlijk vergeten’

Nadat Magda's ouders voor hun werk naar Nederland verhuisden, ging ze naar een Nederlandse middelbare school. Daar leerde ze de taal, die de 23-jarige nu spreekt met een licht accent. Liever was ze naar het Engelstalige University College Utrecht (UCU) gegaan, maar ze voldeed als havist met een propedeuse van het hbo, niet aan de ingangseis ‘Engels op vwo-niveau’ en daarom volgt ze nu de Nederlandstalige opleiding Liberal Arts & Sciences (LAS) aan de UU, met als hoofdvak cognitieve psychologie. Daar wordt ze de ene keer gezien als een internationale, en de andere keer als Nederlandse student.

Ze voelt zich niet altijd echt onderdeel van de LAS-gemeenschap, zegt ze. “Ik ben wel lid geworden van de studievereniging, maar ben er nooit actief in geweest, omdat ik op de een of andere manier het gevoel had dat ik er niet bij hoorde.” Haar eerste jaar was daardoor ook “behoorlijk eenzaam”. Ze voelde zich “kritisch bekeken” en “onzeker” omdat er “niemand was zoals ik. Ik vroeg me op een gegeven moment zelfs af of de universiteit wel de juiste plek was voor mij.”

En nog steeds voelt ze zich soms een buitenbeentje. “De taal spreken is niet altijd voldoende om erbij te horen. Als je Nederlands met een accent spreekt, komt dat bij sommige mensen meteen over als ‘buitenlander’ en daarom als iemand met wie ze geen hechte vriendschap zouden willen aangaan. Ze zijn zich daar misschien niet van bewust, maar dat is hoe het wel vaak werkt.”

Culturele verschillen kunnen volgens Magda ook een belemmering vormen voor vriendschappen. "Ik ben bijvoorbeeld wel bekend met de Nederlandse cultuur, maar thuis houden we andere gewoontes aan. Zo vieren we nooit Sinterklaas en mensen reageerden dan met ‘o oké’. Dit jaar doe ik dat pas voor het eerst. Samen met mijn vrienden vier ik Sinterklaas en Pools Kerstmis op dezelfde dag. Dus na negen jaar is het eindelijk gelukt!” 

Let op je taalgebruik
In haar studie heeft ze ook te maken met een aantal academische obstakels. Sommige docenten, zegt ze, weten niet hoe ze moeten omgaan met studenten die Nederlands als tweede taal spreken. “Ik moest eens een essay schrijven en ik kreeg daar als feedback op: ‘Let op je taalgebruik’, zonder dat ik kreeg uitgelegd wat er fout was of beter kon. Daardoor is het heel lastig om mezelf te verbeteren.”

Ook zouden docenten wat meer geduld kunnen hebben als ze in college een vraag wil beantwoorden of een vraag wil stellen. Dit omdat ze wat meer tijd nodig heeft om haar gedachten te formuleren. Volgens haar zou het fijn zijn als docenten hier een training voor kunnen krijgen om beter om te gaan met studenten in haar situatie. “De groep is nu misschien klein, maar in de toekomst kan die groter worden”, benadrukt ze.

Ze merkt ook dat sommige docenten verbaasd zijn dat ze als Poolse een Nederlandstalige opleiding volgt. “Ze reageren verbaasd als ik bijvoorbeeld tijdens een tentamen mijn identiteitsbewijs op tafel leg, omdat ze niet verwachten daar een buitenlander te zien. Maar dat zou niet verrassend moeten zijn. Dat er misschien niet veel mensen zijn die Nederlands als tweede taal spreken op de universiteit, komt dat omdat mensen met een migratieachtergrond minder snel naar de universiteit gaan, ook al zijn velen van hen daartoe wel in staat.”

Ook buiten de studie heeft Magda ondervonden dat mensen haar graag in een duidelijk hokje willen plaatsen. Toen ze op zoek was naar woonruimte, stelde iemand haar voor om zich aan te melden bij SSH Short Stay, waar internationals zich kunnen inschrijven voor een tijdelijke kamer. Maar hoewel ze de Poolse nationaliteit heeft, kwam ze niet in aanmerking omdat ze in Nederland naar de middelbare school was gegaan.

En ook in een onlangs gepubliceerd onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) kon Magda ‘haar groep’ niet vinden. Uit dat onderzoek blijkt dat studenten met een migratieachtergrond meer moeite hebben om een baan te vinden. Het onderzoek bleek alleen betrekking te hebben op studenten die in Nederland zijn geboren uit buitenlandse ouders. Dat stelde haar teleur: “Het is alsof studenten zoals ik onzichtbaar zijn.”

Honours
Magda heeft uiteindelijk wel een plek gevonden aan de UU waar ze zich veel veiliger en comfortabeler voelt: het honoursprogramma van de Faculteit Geesteswetenschappen, die gevolgd wordt door zowel Nederlandse als internationale studenten. “De mensen daar lijken veel meer open te staan voor elkaar.” Het deed haar verdriet te horen dat de universiteit van plan was deze programma’s weg te bezuinigen.

Maar ook in het honoursprogramma is er een scheiding tussen Nederlandse en internationale studenten zoals vaker wordt gezien in studies waar verschillende nationaliteiten samen in college zitten. “Ik was eerst in de war, omdat ik met beide groepen bevriend ben. Ik probeer een brug tussen hen te slaan, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Maar ik vind het een leuke uitdaging en ik zie dat ze steeds meer met elkaar omgaan. Zelf heb ik het gevoel dat ik meer gemeen heb met de internationale studenten, maar zij zien mij meer als een Nederlandse student dan als een international. Beide groepen zien mij dus als ‘een van hen’, en niet als ‘een van ons’”, merkt Magda op.

Vooroordelen
Het huidige politieke klimaat helpt daarbij niet. De huidige houding ten opzichte van migranten maakt haar nerveus, zegt ze. “Ik ben niet onbekend met stereotypen over Polen. Dat ze te veel drinken, te veel lawaai maken, of dat vrouwen thuis blijven om voor hun man te koken. Maar de uitspraken worden steeds extremer en ik kan niet anders dan denken dat dit ook mij kan raken.” 

Ook wordt ze geconfronteerd met uitspraken als "we willen minder immigranten in Nederland”. “Maar tegen mij zeggen ze dan: ‘O nee, ik bedoel jou niet.’ Maar waar ligt de grens? De discussie richt zich nu op vluchtelingen, maar veel van de kinderen die bij mij op de middelbare school in de schakelklas zaten om Nederlands te leren, waren vluchtelingen en het gaat allemaal goed met hen. Ze studeren, werken en dragen bij aan de samenleving, net als ik." En hoewel het politieke klimaat minder welkom is voor mensen met een buitenlands paspoort, wil ze wel graag in Nederland blijven.“Ik wil niet weer verhuizen naar het buitenland. Dat heb ik al een keer gedaan. Ik wil me hier gewoon settelen.”