Zijn de geesteswetenschappen gebaat bij verdere interdisciplinariteit?

Toen de universiteit enkele weken geleden haar nieuwe ‘Strategisch Plan 2030’ presenteerde was ik natuurlijk in de wolken. Mooie plaatjes van studenten die graven in de grond, groepen onderzoekers die enthousiast kijken naar een bord vol stijgende grafieken en beelden van de plastic soep met vervolgens de oplossing hiervoor: een academie met een “Open mind, open attitude, open science”. Wie kan daarop tegen zijn?

Maar toen ik de teksten las, schuurde er iets. .. Niet alleen is de formulering (“[…] topuniversiteit met een breed palet aan geesteswetenschappen […]”) sinds de bezuinigingen twijfelachtig. Ook valt de ongebreidelde focus op samenwerking tussen vakgebieden op: het woord discipline wordt in al haar vormen (multi-, inter- en transdisciplinair) maar liefst 26 keer genoemd. Voor het onderwijs is er een specifieke voorkeur voor interdisciplinariteit, terwijl deze vorm wat mij betreft juist kritisch moet worden bezien. 

Gezien de nuance is het goed de verschillende vormen van disciplinariteit te duiden. Multidisciplinariteit houdt in dat er vanuit meerdere vakgebieden wordt gekeken naar een fenomeen. Interdisciplinariteit gaat verder en integreert die perspectieven. Bij transdisciplinariteit wordt samengewerkt met maatschappelijke partners.

Al vóór dit strategisch plan werd enkele jaren enthousiast gezwaaid met interdisciplinariteit. Het is zelfs verworden tot een ware totempaal van de universiteit, met hippe slogans als “It goes beyond a simple sum of its parts”, speciale opleidingen als Philosophy Politics & Economics (PPE) en Zorg, Gezondheid en Samenleving, en sinds 2021 een decaan voor ‘Interdisciplinary Education’.

Mijn zorg is niet het samenbrengen van disciplines an sich. Integendeel, het samenbrengen van disciplines zorgt ervoor dat veel maatschappelijke ontwikkelingen beter kunnen worden begrepen. Neem migratie, een probleem dat haar wortels heeft in verschillende vakgebieden als filosofie, politicologie, geschiedenis, sociale geografie enzovoort.

Toch moet de gerichte focus op interdisciplinariteit wat mij betreft niet vrijuit gaan. Het zorgt er immers voor dat de kennis van verschillende vakgebieden logischerwijs zal verschralen. Stel jezelf de vraag: moeten studenten minder diep opgeleid worden in meerdere disciplines, of juist grondig in één expertise, om vervolgens samen te werken met andere disciplines? Dat is het verschil tussen inter- en multidisciplinariteit. 

Een voorbeeld: bij bijeenkomsten van het multidisciplinaire Descartescollege – een honourstraject - heb ik al een paar weken ervaren hoe leuk en interessant het is om elkaar aan te vullen vanuit je eigen vakgebied, op allerlei maatschappelijke onderwerpen. Maar toen ik laatst een gesprek had met een vriend die PPE studeert, kon ik maar weinig de diepte ingaan over een gemeenschappelijke discipline: de geschiedenis. 

Nu is PPE een studie die nog dicht bij de monodisciplines ligt en waarin studenten zich specialiseren. Maar hoe zit dat met de aanstaande bachelor Politiek, Cultuur & Religie? Volgens de opleidingspagina word je opgeleid in Midden-Oostenstudies, geschiedenis, onderwijs, media, filosofie, literatuur én economie. 

Dit is ontegenzeggelijk een zwaktepunt van interdisciplinariteit: het doet immers af aan de toegevoegde waarde van een student na de bachelor, in wetenschap en maatschappij. Natuurlijk zijn mensen die raakvlakken tussen disciplines kunnen herkennen nodig, maar moet de focus van de universiteit daar zo zwaar op liggen als in het strategisch plan?

Kortom, samenwerking tussen disciplines heeft me op de universiteit al talloze keren laten zien hoe complexe problemen begrijpelijk worden. Maar het kan geen kwaad om kritisch te blijven op kwaliteit en een mogelijke tunnelvisie op interdisciplinariteit. Die overweging ontbreekt in het strategisch plan en de presentatie van de nieuwe bachelors geesteswetenschappen. Terwijl juist dat voor studenten veel relevanter is dan mooie plaatjes, coole slogans en wervende video’s.

Merijn is student Geschiedenis en blogger voor DUB. Hij schrijft over kwesties die hem als student raken. Opinies in dit artikel zijn het standpunt van de schrijver en niet per definitie ook het standpunt van DUB.