Rector herhaalt dat alle politieke partijen welkom zijn op UU

De discussie over de deelname van Thierry Baudet aan het verkiezingsdebat in oktober woedt voort op de Universiteit Utrecht (UU). Drie studieverenigingen van de faculteit Recht, Economie, Bestuur & Organisatie (Rebo) organiseerden dat debat in het Minnaertgebouw op het Utrecht Science Park. 

Beschermt de universiteit de democratie door te waken over het open debat met ruimte voor alle perspectieven? Of is het in het belang van de democratie om anti-democratische partijen uit te sluiten van het debat? 

Studentleden en personeelsleden verweten maandag in de Universiteitsraad dat het College van Bestuur (CvB) geluiden binnenlaat die de wetenschap en rechtsstaat afbreken. Op datzelfde moment werd het onderwerp ook behandeld in de faculteitsraad van Recht, Economie, Bestuur & Organisatie (Rebo). 

Wetenschappers en studentleden stuurden eerder een open brief aan het CvB, waarin ze de deelname van Baudet “verraad aan de democratie” noemden. De opsteller van de brief Ido de Haan, hoogleraar Politieke Geschiedenis, riep de universiteit op om een vervolggesprek te voeren, en licht dit toe in een nieuw interview met DUB. De UU ging in op de wens tot een vervolggesprek van De Haan. Er komt naar verwachting begin volgend jaar een dialoog binnen Institutions for Open Societies. 

Alle verkiesbare partijen welkom
Studentlid van de U-raad Hermen Horzelenberg wilde maandag 3 november in de Universiteitsraad van de rector weten of alle partijen, ook extreme partijen, uitgenodigd kunnen worden als gast op de universiteit. Volgens rector Wilco Hazeleger kan dat bij een verkiezingsdebat zolang politieke partijen op de kieslijst staan, zoals bij Forum voor Democratie het geval is. “Er was geen sprake van een strafbaar feit en op dat moment moet je de verschillende visies op de rechtsstaat accepteren en om de tafel kunnen komen. We hebben de academische vrijheid om op deze verschillende visies te reageren en te duiden wat deze betekenen voor onze maatschappij.” 

De rector benadrukte daarbij dat het debat waaraan Baudet deelnam een politiek debat was en geen wetenschappelijke bijeenkomst. “Het alternatief zou zijn om helemaal geen politiek debat op de universiteit te organiseren.” Dat vindt hij geen goed idee. “Vanuit onze ivoren toren zouden wij dan beschouwen wat er in de maatschappij gebeurt.” 

Open universiteit
Personeelslid Gerard Blab vond dat de komst van extreme politieke stromingen naar de universiteit en de nadruk op de ‘open universiteit’, waarin vrij moet worden gediscussieerd en gedebatteerd, met elkaar schuren. 

Hij wilde weten op welke manier de universiteit het open debat tegelijkertijd kan stimuleren en bewaken. De rector benadrukte het belang om na een debat erop te reflecteren. Ook denkt hij dat de universiteit alleen impact heeft op de samenleving als zij deelneemt aan het debat. 

“Het heeft geen zin om onszelf erbuiten te plaatsen en het alleen binnen onze eigen gemeenschap over bepaalde thema’s te hebben. Door partijen uit te sluiten, sluiten we juist onszelf uit. Het is nodig om het debat te voeren. De academische gemeenschap moet vrij zijn om een mening te geven en op basis van wetenschappelijke feiten iets te kunnen zeggen. We hebben een probleem als dat niet meer kan. Ik ben bang dat de stemmen die de academische vrijheid willen beperken alleen maar groter worden als we ons ervoor afsluiten.” 

Volgens personeelslid Elvan Ibiçoglu willen anti-democratische partijen geen ideeën uitwisselen en niet in gesprek gaan over politieke onderwerpen, maar zijn ze erop uit om de wetenschappelijke consensus, bijvoorbeeld over klimaatverandering, te delegitimeren. 

“Ik ben bang dat we door hen een podium te bieden juist bijdragen aan de groei van hun aantal zetels. Zodra ze eenmaal aan de macht zijn, bedreigen ze de universiteit en de rechtsstaat. We zien dat bijvoorbeeld in Hongarije, de Verenigde Staten en in Turkije. Je moet niet naïef zijn over hoe gevaarlijk deze opvattingen en politieke partijen zijn. Als het echt te ver gaat, zijn we misschien al te laat.”

Rector Hazeleger is ervan doordrongen dat het een gemeenschappelijke taak is om dat te voorkomen, maar volgens hem is het niet de oplossing om partijen uit te sluiten. Hij spreekt op persoonlijke titel: “In mijn vorige banen ben ik altijd op die manier met klimaatsceptici omgegaan. De beste manier is om te laten zien hoe falsificatie en het verzamelen van wetenschappelijke gegevens werkt.”  

Faculteitsraad Rebo
Op hetzelfde moment verdedigde decaan Elaine Mak, in de faculteitsraadsvergadering van Rebo, maandagmiddag het besluit om deelname van Thierry Baudet aan het verkiezingsdebat toe te staan.

Ook in de faculteitsraad werden er fundamentele vragen gesteld over het beschermen van de democratie en rechtsstaat en hoe de universiteit moet omgaan met partijen die deze aanvallen. Ook Mak benadrukte dat de universiteit staat voor een open debat waarin ruimte moet zijn voor verschillende standpunten. Maar ze benadrukte daarbij dat er grenzen zitten aan wat er binnen een rechtsstaat kan worden verkondigd.

De decaan vindt dat de perspectieven van studenten en medewerkers over het uitnodigen van gastsprekers moeten worden gehoord. Ze wil daarom in de dialoog begin volgend jaar verder praten over hoe een debat werkt en op welke manier je in een debat kan tegenspreken als er standpunten worden aangehaald die tegen wetenschappelijke feiten of rechtsstatelijke beginselen ingaan. “Hoe gaan wij om met gastsprekers en onder welke voorwaarden vinden we die acceptabel en onder welke voorwaarden zouden we de komst van een gastspreker verbieden?” 

De universiteit heeft volgens Mak de wetenschappelijke kennis in huis om dieper in debat te gaan over de aard van een democratisch verkozen partij zoals Forum voor Democratie. “Vervolgens kunnen we ons de vraag stellen: wat betekent dat binnen de grenzen van de rechtsstaat en de plaats die wij als universiteit in de samenleving willen innemen. Wat betekent het om een plaats te bieden aan een partij met standpunten die heel ver gaan? En wat betekent het toestaan van bepaalde gastsprekers voor onze gemeenschap van wetenschappers en studenten? Sommige wetenschappers worden vanuit bepaalde hoeken bedreigd.” 

Gemeenteraadsverkiezingen
Tijdens de faculteitsraad werd er ook al vooruitgeblikt naar de gemeenteraadsverkiezingen op 18 maart. Het is een traditie dat de Rebo-studieverenigingen bij elke verkiezing een debat organiseren. Een raadslid wil weten of de studieverenigingen weer alle partijen in de gemeenteraad zullen uitnodigen. “Of wil de faculteit nu toch vanwege sommige anti-rechtsstatelijke partijen een ander standpunt innemen?” 

Het bleef onduidelijk hoe de faculteit daarmee om wilt gaan. Het is bovendien nog onzeker of de studieverenigingen in maart weer een verkiezingsdebat zullen organiseren, aangezien ze net een debat achter de rug hebben. Mak hoopte dat de dialoog begin volgend jaar op tijd is om duidelijkheid te geven. Ze gaf een aantal suggesties voor wat de faculteit zou kunnen doen als dat niet geval is. “Je kan aan de voorkant al bepalen dat we een aantal politieke partijen nog even niet willen betrekken, of we kunnen zeggen dat we geen evenementen organiseren, zodat we het nog even voor ons kunnen uitschuiven. Idealiter hebben we voor 18 maart wel in samenspraak met de bredere gemeenschap een antwoord kunnen vinden.” 

Duidelijk is voor alle partijen in deze discussie dat het dilemma klemt, en dat het gesprek over de omgang met anti-democratische en anti-wetenschappelijke partijen op de universiteit dringend dient te worden voortgezet. Bij het organiseren van de komende dialoog hierover zijn Hazeleger, Mak en de opsteller van de open brief Ido de Haan betrokken. 

Hoogleraar Politieke Geschiedenis Ido de Haan schreef een open brief waarin hij zich keerde tegen de komst van Baudet naar Utrecht. De brief, die werd ondertekend door 39 wetenschappers en studenten, leidt tot een debat over de grenzen van de democratie dat de komende maanden wordt voortgezet. DUB sprak met hem.