‘Het raakt me dat Israël Palestijnen ook in mijn naam onderdrukt’

Met de handen over elkaar staat student Itaï van de Wal tegenover collegevoorzitter Anton Pijpers op de Drift. Itaï met zijn Palestijnse sjaal, Pijpers met een microfoon in handen. Het is het afgelopen jaar een typerend beeld. Itaï is een van de gezichten van Student Encampement dat wil dat de Universiteit Utrecht alle banden met Israëlische universiteiten verbreekt. Om die eisen kracht bij te zetten worden demonstraties gehouden, vinden blokkades plaats en universitaire gebouwen bezet. 

Collegevoorzitter Anton Pijpers en Itaï van de Wal, Foto DUB

Itaï doet in Utrecht de master Legal Research en tegelijk de bachelor Rechten. Eerder deed hij al Liberal Arts in Tilburg voor hij in 2021 naar Utrecht kwam. De laatste bezetting op Drift 25 moest hij deels laten lopen omdat hij hard studeerde voor een tentamen dat toevallig die dag plaatsvond.

De bezetting van Gaza door Israël en de onderdrukking van de Palestijnen houdt hem al jaren bezig. “Ik ben van joodse afkomst en groeide op in Brabant. In mijn jeugd gingen we naar een synagoge met een kleine gemeenschap, waar ik goede herinneringen aan heb. Van huis uit was in onze familie altijd ruimte voor kritiek op de Israëlische regering. Dat lag tegelijk ook gevoelig. Wij hadden familie in Israël, dus we voelden ons wel verbonden.”

De manier waarop Israël met Palestijnen omgaat, kun je niet anders labelen dan apartheid

Het was en is een ingewikkeld thema. Voor zijn gevoel was het een niet te negeren onderwerp. Zijn studie Liberal Arts, zo’n vijf jaar geleden, hielp hem kritischer te worden. “Tijdens de studie leerde ik hoe je bronnen moet lezen. Ik ging me steeds meer verdiepen in de geschiedenis van Israël. Het werd me duidelijk dat de Palestijnen in 1948 op grove wijze verdreven werden uit het land waar zij woonden. De manier waarop Israël met deze groep omging, kun je niet anders labelen dan apartheid. Als argument gebruikte Israël het exclusieve recht op zelfbeschikking van het joodse volk in het gebied dat Palestina heette. Joodse mensen vanuit de hele wereld hadden recht op terugkeer. Dat gaf hen het recht om de Palestijnen te verjagen en onderdrukken. Ik vond het heftig dat ze zeiden dit namens mij te doen. Dat raakte me het meest.”

De kiem voor verzet was gelegd. Een bijeenkomst op de  Tilburgse universiteit over de BDS-beweging, een organisatie die pleit voor boycot, desinvesteren en sancties tegen Israël,  zorgde voor een keerpunt. “Ik heb altijd gezegd dat joodse mensen in Israël zich moeten uitspreken tegen het onderdrukkingsbeleid. Daar zag ik de hoop voor verandering van Israël. Een Palestijnse wetenschapper zei die avond: ‘Vanuit die hoek is er geen hoop. Daar zal de verandering niet vandaan komen.’ Hij pleitte daarom voor een academische boycot.“ 

Waar ik invloed kan uitoefenen is op de universiteit. Daar studeer ik en heb ik zeggenschap.

Voor Itaï werd steeds duidelijker hoe apartheid in Israël werkt. “Toen ik op bezoek was in het land, zag ik de apartheid niet maar je voelde het voortdurend. Palestijnen waren onzichtbaar in het dagelijks leven. Snelwegen op de bezette Westelijke Jordaanoever waren alleen toegankelijk voor Joden. In de verte lag een Palestijns dorp. Die samenleving is door en door gesegregeerd.” 

In 2021 was er een bombardement van Israël op Gaza. “Ik was toen net naar Utrecht verhuisd. Ik zag bij Genderstudies dat hierover gepubliceerd werd. Hij nam contact op en dat leidde in dat jaar tot een opiniestuk op DUB samen met docent Layal Ftouni waarin hij pleitte voor een academische boycot van Israël.

“Ik dacht wat kan ik doen om druk te zetten op Israël. Protesteren bij de Israëlische regering is zinloos. De Nederlandse overheid heeft al jaren een pro-Israëlbeleid. Waar ik invloed kan uitoefenen is op de universiteit. Daar studeer ik en heb ik zeggenschap. Israël is een kenniseconomie en door de druk te leggen op een academische boycot raak je direct de belangen van de staat.” 

Itaï was al eerder politiek actief. Op zijn 18de stond hij op de kandidatenlijst van GroenLinks in Breda. De partij kreeg vijf zetels. Als nummer zeven mocht hij meedraaien in de fractie en meedoen aan commissievergaderingen. “Daar heb ik geleerd hoe politiek werkt. Ik vond dat enorm leerzaam, maar ontdekte ook dat het mij niet lag. De meeste besluiten werden genomen tijdens de borrel.”

Voor mij was 7 oktober niet het startpunt, maar het maakte het allemaal wel urgenter.

Een paar jaar geleden zegde Itaï zijn lidmaatschap van GroenLinks op. “Ik woonde toen al in Utrecht. In die tijd zaten extreemrechtse partijen in de lift. Er liepen groepen met een prinsenvlag op de Maliebaan. Logisch dat antifascisme-jongeren gingen protesteren. Ik sloot me daarbij aan. Maar GroenLinks was bang voor die groep. Ze trokken zich terug van de demo. Dat vond ik niet passen bij een politieke partij waar ik lid van ben.”

Hij raakte dus steeds meer actief betrokken bij verzet. Hij ging, naast de studie, een paar jaar werken bij het European Legal Support Center. Hier gaf hij actievoerders juridisch advies. Wat zijn je rechten als demonstrant? Wat moet je doen als je gearresteerd wordt en wat vooral niet? In zijn geval ondersteunde hij veel Pro-Palestijnse actievoerders.

Teach-in in het Educatorium in 2022, Foto DUB

Zelf werd hij in 2022 actief bij Utrecht Students for Palestina en vanaf 2024 bij Utrecht Encampement, een Utrechtse groep studenten die zich hard maakt voor een academische boycot. De beweging ontstond na 7 oktober, de dag dat Hamas vele Israëliërs doodde en 255 gijzelaars meenam. Kort daarna begonnen namelijk met name de vergeldingsaanvallen van Israël op Gaza. “Voor mij was 7 oktober niet het startpunt. Maar het maakte het allemaal wel urgenter. Kort na 7 oktober reageerde Israël met het afsluiten van elektriciteit en waterleidingen op de Gazastrook. Dat kan je in mijn ogen al genocidaal geweld noemen. Je weet dat mensen dan sterven.” 

In veel van hun verhalen klonk door dat verzet het enige was dat hen als mens nog restte.

Los van de reactie van Israël, wordt ook de actie van Hamas gezien als een daad van geweld waarbij onschuldige slachtoffers vielen. Itaï: “Ik zie de daden van Hamas als een ultieme poging van verzet. Ik moet bij 7 oktober denken aan een bezoek dat ik bracht aan het Joods historisch instituut in Warschau. Daar kan je de getuigenissen lezen van de mensen die in de Tweede Wereldoorlog in het getto zaten, als ratten in de val. Dat is enorm indrukwekkend. Deze joodse mensen leefden in wanhoop. In veel van hun verhalen klonk door dat verzet het enige was dat hen als mens nog restte. Het fundamentele recht van verzet, op wat voor manier dan ook. Dat is me bijgebleven en geldt denk ik ook voor het Palestijnse volk.”

Gesprek Anton Pijpers met actievoerders. Itaï is gespreksleider. Foto DUB

Afgelopen twee jaar zijn de Palestina-acties op de universiteit toegenomen en verhard. In het voorjaar van 2024 vonden verschillende bezettingen en ontruimingen plaats. Dit voorjaar ging de strijd verder. De actievoerders verbleven twee weken op de binnenplaats van de UB. Er waren drie bezettingen waarbij studenten op Janskerkhof en op de Drift een nacht mochten blijven. Eén keer is de ME ingezet.

Het contact tussen actievoerders en bestuur van de universiteit is vanaf het begin stroef geweest. Het bestuur hamert op een dialoog en zegt dat de actievoerders daar niet voor open staan. Voormalig rector Henk Kummeling heeft het over het voorlezen van statements zonder de mogelijkheid van een gesprek. Itaï zegt dat hij de pogingen van het bestuur om tot dialoog te komen vooral heeft ervaren als schijnbewegingen. “Eigenlijk wilden ze zeker in de eerste fase niet bewegen. Ze stonden op een gesprek met een afvaardiging en dat was heel frustrerend. Je moest daarna gaan uitleggen aan de anderen dat het bestuur niet op onze eisen wilde ingaan. Onze indruk was dat we niet echt over onze eisen konden spreken.”

Het bestuur heeft de plicht om zich te verantwoorden. Ze moeten luisteren naar de eisen en kunnen dan gemotiveerd uitleggen welke keuzes ze maken.

Vorig jaar zomer was er een universitaire dialoog georganiseerd. Itaï zou daarbij aanwezig zijn als afgevaardigde van Student Encampement. Hij kwam binnen, las een statement voor en vertrok tot verontwaardiging van de achterblijvers. Waarom nam hij daar niet de tijd om te reageren op de andere deelnemers? Daar kon hij toch zijn punt maken? “In eerste instantie zouden we die dialoog samen organiseren. Wij wilden dat met publiek op een neutrale plek, bijvoorbeeld Tivoli. Maar dat kon allemaal niet. Het moest op een geheime locatie en publiek mocht er alleen bij zijn via een livestream. Ze waren bang voor hun veiligheid. Ik heb het als een aanfluiting ervaren. Daarom ben ik ook weggegaan. Kijk, het bestuur heeft de plicht om zich te verantwoorden. Ze moeten luisteren naar de eisen en kunnen dan gemotiveerd uitleggen welke keuzes ze maken. Het is essentieel dat dit met publiek gebeurt, als vorm van verantwoording aan de eigen studenten en medewerkers. Die bereidheid zagen wij niet.”

Bij elke bezetting draaft Anton Pijpers op en zoeken UU-medewerkers het contact om afspraken te maken. In het najaar is vice-voorzitter Margot van der Starre bij een bezitting van Drift 13 ook met de bezetters in gesprek gegaan voor de deur van het pand. Dit voorjaar was er een openbare discussie op het UB binnenplein met Anton Pijpers.  Itaï was in beide gevallen de gespreksleider. “Die gesprekken waren beter omdat je dan als bestuur met een groep spreekt. Ik merk dat ze in een openbaar debat meer nadenken over wat ze zeggen. Bij dat gesprek op de binnenplaats kondigde Pijpers aan dat de UU het statement ging aanpassen”

Op het moment dat jij op een matje slaapt in zo’n pand en security kan elk ogenblik binnenkomen, dan voel je je heel kwetsbaar.

Maar over het algemeen vindt Itaï dat het zelden lukt met het bestuur over hun eisen van een totale boycot van Israëlische universiteiten te hebben. “De gesprekken gingen tot nu toe veelal over de bezetting, over wanneer we eruit zouden gaan en aan welke eisen we volgens de UU moesten voldoen.”

Recent hebben de actievoerders twee keer kunnen blijven overnachten. Na afloop klaagde de collegevoorzitter over de vernielingen en het vandalisme. Itaï zegt daar niet veel over. Maar wel dat hij denkt dat het beter zou zijn gelopen wanneer de UU open had gestaan voor afspraken. “Wij zijn goed voorbereid tot een bezetting overgaan. Wij bieden deelnemers een actietraining aan zodat ze precies weten wat hun rechten zijn en ook hoe ze zich moeten gedragen wanneer de ME komt. Intern maken we afspraken over wat we als groep wel en niet doen. 

Bezetting Janskerkhof. Foto DUB

“Daarom zouden we ook graag afspraken maken over de overnachting. Nu zijn de afspraken gebonden aan een aantal strikte regels die opgelegd worden. Zij willen dat security elk moment kan binnenkomen. Dat willen wij niet. De beveiligers werken samen met de politie en recent is er fysiek geweld gebruikt. Op het moment dat jij op een matje slaapt in zo’n pand en security kan elk ogenblik binnenkomen, dan voel je je heel kwetsbaar.

“Op het Janskerkhof hadden we geen contact met de universiteit noch met de driehoek. We wisten niet of we ontruimd zouden worden. Dat vond ik stressvol. Je voelt je toch verantwoordelijk voor de veiligheid van iedereen. Vandalisme zou voorkomen kunnen worden als we werkbare afspraken maken en dat is niet hetzelfde als regels opgelegd krijgen. Je hoeft geen barricades te bouwen als je weet dat je niet ontruimd wordt.”

Ik ken veel Joodse UU’ers die onze acties juist steunen

Half mei heeft de Universiteit Utrecht het statement over samenwerking met Israël aangescherpt. Geen nieuwe samenwerkingen meer en een streep door een project waarin met het ministerie  werd samengewerkt. Er kwam vanuit de actievoerders, maar ook vanuit medewerkers van de UU felle kritiek op het aangepaste statement, juist omdat toen bekend werd dat Israël opnieuw een grondoffensief was begonnen en humanitaire hulpverlening bijna onmogelijk maakte. Twee petities zijn door meer dan duizend UU-medewerkers ondertekend.

In een recente vergadering zeiden rector Wilco Hazeleger dat het nieuwe statement niet goed is begrepen. “In feite is dit een tijdelijke  boycot. Wij hebben geen institutionele contacten meer met Israëlische universiteiten.” Alleen de Europese samenwerking via het programma Horizon loopt nog door. Maar over stopzetten daarvan moet Europees besloten worden. 

Itaï vindt niet dat er aan de eisen voldaan is. Volgens hem zou de UU werkelijk alle banden moeten verbreken, zich duidelijk moeten uitspreken voor een algehele boycot, waaronder dus ook die van Europa vallen. Delft doet dat bijvoorbeeld.  Bovendien moeten de banden niet bevroren worden, zoals nu gebeurt, maar definitief verbroken en zou de universiteit zich duidelijk moeten uitspreken over de genocide van Israël . “Voor steeds meer mensen is het duidelijk dat Israël genocide toepast in Gaza en dat we dat niet kunnen accepteren. Ook binnen de universiteit groeit de groep die maatregelen wil. En dat heeft niets met antisemitisme te maken. Ik ken veel Joodse UU’ers die onze acties juist steunen.”