Spinozapremie én Stevinpremie voor UU-wetenschappers

Jaarlijks zet NWO vier Nederlandse onderzoekers met baanbrekend en inspirerend onderzoek in de schijnwerpers. Bij de Spinozapremie ligt de nadruk op de wetenschappelijke kwaliteit van het onderzoek, bij de Stevinpremie wordt vooral gekeken naar de maatschappelijke impact. In beide categorieën zijn dus twee winnaars. Zij krijgen ieder 1,5 miljoen euro. 

De Utrechtse hoogleraar Integrated Assessment of Global Environmental Change Detlef van Vuuren (53) is een van de winnaars van de Spinozapremie. Van Vuuren is ook verbonden aan het Planbureau voor de Leefomgeving en maakte internationaal naam met het Image-model dat de wereldwijde klimaat- en duurzaamheidsproblematiek op een geavanceerde wijze in beeld brengt. Het model werd onder meer gebruikt bij het opstellen van de bekende VN-klimaatrapporten en bij de onderhandelingen over het klimaatakkoord van Parijs.

In een interview met DUB zegt Van Vuuren dat hij ooit als Utrechtse student Milieukunde geïnspireerd raakte door het beroemde rapport De grenzen aan de groei van de Club van Rome. “Dat was voor mij werkelijk een eye opener. Wat geweldig dat je met een model kunt proberen zulke complexe milieuproblemen te begrijpen om vervolgens maatschappelijk relevante scenario’s te kunnen maken.”

Stevinpremie voor verbeteren bestuur
De Utrechtse oogleraar Bestuurskunde Paul ’t Hart (61) is volgens de jury een van de invloedrijkste bestuurskundigen van Nederland en krijgt dit jaar de Stevinpremie. Duizenden ambtenaren op lokaal, nationaal en internationaal niveau profiteerden van zijn onderwijs en onderzoek en van zijn advieswerk. Hij wordt gezien als de initiator van een nieuwe beweging: de positieve bestuurskunde.

In een interview met DUB zegt hij: “Het beeld bestaat dat het flink mis is met de Nederlandse overheid en de falende ambtenaren. Dan wordt er al snel verwezen naar de toeslagenaffaire. Maar dat beeld is eenzijdig. Veel gaat ook goed. Als in de media en de politiek voortdurend maar wordt benadrukt wat er fout gaat, heeft dat het risico dat een bestuurder gaat verkrampen en ambtenaren defensief en voorzichtig gaan reageren om te voorkomen dat ze iets fout doen.”

Andere winnaars
Ook Bernet Elzinga, hoogleraar Stressgerelateerde Psychopathologie aan de Universiteit Leiden, krijgt dit jaar een Spinozapremie. Zij ontwikkelt op basis van wetenschappelijke inzichten praktische methoden die ouders en jongeren ondersteunen. Op die manier weet ze ook de overdracht van psychische problemen van de ene generatie op de andere te voorkomen. 

De andere Stevinpremie gaat naar de Delftse hoogleraar mens-robotinteractie David Abbink. Hij onderzoekt hoe hoogtechnologische innovaties het best kunnen worden ingepast. Zijn werk kan leiden tot een vruchtbaar gebruik van robots in een vergrijzende samenleving. 

Succesvolle UU’ers
De Universiteit Utrecht is behoorlijk succesvol met het binnenhalen van Spinozapremies. In 2022 kreeg plantenbioloog Corné Pieterse de prijs, het jaar daarvoor mediawetenschapper José van Dijck. De toekenning aan Van Vuuren is de achtste voor een UU-wetenschapper in tien jaar tijd. De premies werden voor het eerst in 1995 uitgereikt.

De Utrechtse hoogleraar Bestuurskunde Paul ’t Hart is na historicus Beatrice de Graaf en socioloog Tanja van der Lippe de derde UU-wetenschapper die de Stevinpremie in de wacht sleept. Deze premie bestaat sinds 2018 en De Graaf was dat jaar een van de eerste winnaars van de nieuwe prijs. 

Feestelijke uitreiking
Inclusief de nieuwe laureaten kent Nederland nu 109 Spinozalaureaten en veertien Stevinlaureaten. Kandidaten worden voorgedragen door vooraanstaande Nederlandse wetenschappers. Een commissie bestaande uit zeventien leden  - wetenschappers maar ook vertegenwoordigers van het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties -  bepalen mede op basis van gesprekken met deskundigen welke onderzoekers in aanmerking komen.

De feestelijke uitreiking van de Spinoza- en Stevinpremies vindt plaats op woensdag 2 oktober 2024. Tijdens die bijeenkomst geven de laureaten een presentatie van hun werk.