Universiteit neemt juridische stappen tegen boetes rookverbod

Sinds augustus 2020 is het bij wet verboden om op onderwijsterreinen te roken of te vapen. Vanaf januari 2021 handhaaft de Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit (NVWA) dit verbod. De NVWA heeft de UU een keer gewaarschuwd en daarna twee boetes van elk 600 euro en onlangs een boete van 1200 euro gegeven.

De boetes waren wegens het hebben van twee rookplekken op het universitair terrein, het ontbreken van handhavers op het moment dat de inspecteurs langskwamen en voor het aantreffen van rokers.

De universiteit heeft inmiddels twee keer bezwaar aangetekend tegen de boetes, maar de NVWA heeft deze verworpen. “Nu gaan we juridische stappen ondernemen”, zegt Eddie Verzendaal, directeur van Vastgoed & Campus en het Facilitair Service Centrum. “Hoewel wij 100 procent achter de wet staan voor rookvrije onderwijsterreinen, is het voor ons bijna onmogelijk om het rookverbod op onze campus te handhaven.”

De universiteit wil gedoogplekken inrichten op het USP waar gerookt mag worden. Dat zou het naleven van het rookverbod vergemakkelijken, denkt Verzendaal. Dit omdat het handhaven van de wet ondoenlijk is voor een gebied van 367 hectare dat zo groot is als 525 voetbalvelden waar weilanden onder vallen en dat voor iedereen vrij te betreden is. Bovendien wordt het USP  doorsneden door wegen waar het rookverbod niet geldt omdat het openbaar gebied is.

Rookplek op gemeentegrond op de Bolognalaan, foto DUB

Gedogen mag niet
De universiteit heeft in aanloop van de wet al verschillende maatregelen genomen om het roken te ontmoedigen. Zo werden als eerste het Leuvenplein op het Utrecht Science Park en de binnentuin van de Driftpanden rookvrij. Er mocht toen nog wel gerookt worden, maar alleen in een zogeheten rookabri. Toen de wet om onderwijsterreinen rookvrij te maken inging, moesten ook de rookabri’s verdwijnen. 

Er kwamen borden, stoeptegels en banners met de tekst ‘rookvrije generatie’ om studenten, medewerkers en bezoekers te laten weten dat roken op de campus niet is toegestaan. Op geen enkele manier mocht het roken gedoogd worden. Bovendien moest de universiteit de wet handhaven door rokers het roken te verbieden, maar ze mag geen boetes of straffen uitdelen. De boetes van de NVWA gaan naar de universiteit.

Handhaven
Het handhaven van de wet is ook niet gemakkelijk, zegt Verzendaal. Aanvankelijk liepen er surveillanten rond. “Maar zij kunnen weinig uitrichten als ze geen boetes of straffen mogen opleggen.” Collegelid Margot van der Starre liet zich tijdens een vergadering met de Universiteitsraad ontvallen dat deze mensen “een hondenbaan hebben, omdat ze vaak worden uitgescholden”. Om de wet goed te kunnen handhaven zouden er  200 tot 2000 mensen nodig zijn om 24/7 op het USP te surveilleren.

Wat het handhaven extra ingewikkeld maakt, is dat niet alle grond van het USP in bezit is van de universiteit. Het gebied wordt doorsneden door de trambaan, door wegen, fietspaden en waterloopjes die van de provincie, de gemeente of het waterschap zijn. Op deze openbare grond geldt het rookverbod niet.

Toen het verbod inging is daarom met de andere eigenaren en met de grotere organisaties op het USP afgesproken om samen het gebied rookvrij te maken. In samenspraak met de gemeente werd ook besloten vier rookplekken in te richten, zodat rokers toch een optie hebben om een sigaret op te steken. “Die zijn nodig omdat mensen anders bijvoorbeeld op de trambaan gaan staan roken en dat is gewoon gevaarlijk”, zegt Verzendaal.

Twee rookplekken liggen op gemeentegrond – op de vluchtheuvel van de Bolognalaan en in de buurt van Olympos – en twee op universitaire grond – een bij de parkeerplaats naast het Kruytgebouw en de tweede bij het dierenziekenhuis van Diergeneeskunde. “Na de eerste boete hebben we de rookplek bij de parkeerplek weer weggehaald, maar die van Diergeneeskunde hebben we behouden. Dit voor de diereigenaren die in het ziekenhuis moeten zijn.”

Foto DUB

Bewustwording
De universiteit wil naast gedoogplekken op de campus,  de borden en tegels met ‘rookvrije generatie’ vervangen door borden en tegels met ‘verboden te roken’. Daarnaast is in oktober met een campagne begonnen om rokers bewust te maken van de milieuschade die achteloos weggeworpen filters aanrichten, zegt Marjon van der Kaa van FSC. Hiervoor heeft de UU het bedrijf Peukenzee in de arm genomen. De medewerkers zijn studenten die dit collegejaar zes keer alle peuken op het USP verzamelen. Ze spreken rokers aan om hen te wijze op de milieuschade. De microplastics in het filter en onder meer de teer, nicotine, lood en chroom die er in achter blijven vervuilen het grondwater.

Na elke campagne brengt Peukenzee een rapportage uit. In september hebben ze bijna 2 kilo peuken van de grond geraapt wat neerkomt op zo’n 9500 stuks. Ze vonden die overal langs de Heidelberglaan-Padualaan maar met name bij verschillende gebouwen en fietsenstallingen. In oktober zijn er ruim 14.000 peuken opgeraapt. Tussen de raapacties van Peukenzee veegt FSC zelf ook nog de peuken bijeen, dus zijn het er feitelijk veel meer, zegt Van der Kaa. In gesprekken met rokers vertellen de studenten aan de medewerkers van Peukenzee dat ze graag een asbak zouden willen omdat ze niet van plan zijn te stoppen.