UU wil uit project met Israëlische regering, maar opzeggen is lastig

De Universiteit Utrecht (UU) onderzoekt of ze uit een Europees Horizon-project met het Israëlische ministerie van Gezondheid kan stappen. Vijf maanden geleden maakte de universiteit bekend geen nieuwe samenwerkingen met Israël meer aan te gaan en te willen stoppen met dit project vanwege de genocide in Gaza. De UU wil dit doen, omdat het ministerie direct onder het kabinet-Netanyahu valt. Bij de andere bestaande projecten wil het universiteitsbestuur zich houden aan de contracten. De onderzoeken kunnen doorgaan omdat de kans klein is dat deze bijdragen aan een verslechtering van mensenrechtenschendingen in Gaza. 

“Er wordt op dit moment in kaart gebracht wat de gevolgen zijn als wij ons terugtrekken uit het Horizon-project waarbij het Israëlische ministerie van Gezondheid betrokken is. Hierbij moet je denken aan mogelijke contractbreuk en de mogelijke impact op UU-onderzoekers en de andere partners binnen het betreffende onderzoek”, laat een UU-woordvoerder in een schriftelijke reactie weten. 

Horizon-projecten zijn grote Europese samenwerkingen met vele partners. Als de UU zich terugtrekt uit het project met de Israëlische regering, wordt dat zonder UU-onderzoekers voortgezet. De Israëlische regering blijft dan nog wel betrokken bij het project.

De UU ziet daarom liever dat in Europees verband Israël wordt uitgesloten van het Horizon-programma en ondersteunt daarmee de oproep van de voormalige minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp en wetenschapsgenootschap KNAW om het samenwerkingsverdrag met Israël op te zeggen. 

Lopende projecten 
De universiteit en het UMC Utrecht werken in aanzienlijk minder projecten samen met Israëlische instellingen dan anderhalf jaar geleden. Toen had ze nog zo’n veertig banden met Israël, inmiddels zijn dat er vijftien. Naar verwachting zullen dit najaar nog een aantal projecten worden afgerond. 

De faculteit Medische Wetenschappen (voorheen de faculteit Geneeskunde) en het UMC Utrecht zijn betrokken bij vier projecten met Israëlische partners. Van de andere tien projecten waarbij UU-onderzoekers zijn betrokken, worden er negen gefinancierd door Horizon en één door NWO, liet rector Wilco Hazeleger weten tijdens de U-raadsvergadering eind september. Bij één project zijn het UMC Utrecht en de UU samen betrokken. 

Afgezien van het project met de Israëlische overheid, kunnen de bestaande projecten doorgaan. De onderzoeken dragen niet bij aan een verslechtering van mensenrechtenschendingen in Gaza en militaire toepassingen, concludeerde het adviesteam Kennisveiligheid vorig jaar. 

Bovendien wil de universiteit deze banden niet verbreken om de academische vrijheid te bewaken. Het zou voor de UU grote consequenties hebben om uit alle onderzoeksprojecten te stappen. “Als dat überhaupt mogelijk is, heeft het naar alle waarschijnlijkheid slechts beperkte impact op de Israëlische partners. Bovendien kan het de individuele relatie tussen wetenschappers schaden. Het College van Bestuur vindt het belangrijk dat (kritische) wetenschappers in Israël niet volledig geïsoleerd raken. We vinden het van belang om in dialoog te blijven met studenten en collega’s in conflictgebieden, omdat juist zij kunnen bijdragen aan verandering”, zegt de woordvoerder. 

Boycot
Hazeleger spreekt sinds dit academische jaar van een boycot, omdat de UU geen nieuwe samenwerkingen meer aangaat. Hierbij zijn zowel nieuwe individuele samenwerkingen als samenwerkingen in consortia niet meer mogelijk. De UU had tot voor de zomer nog een uitwisselingsprogramma met de Universiteit van Haifa. Tegelijkertijd met het opschorten van de nieuwe samenwerkingen beëindigde de UU dat uitwisselingsprogramma. De maatregel is vooral symbolisch. UU-studenten konden al sinds augustus 2024 niet meer op uitwisseling naar Israël vanwege het negatieve reisadvies van de Nederlandse overheid. 

De overeenkomsten van twee andere uitwisselingsprogramma’s met de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem en de Reichman Universiteit waren al eerder afgelopen en niet opnieuw verlengd. De maatregelen die de universiteit tot nu toe heeft genomen, gaan volgens de rector in de U-raadsvergadering “daarin heel ver, ook vergeleken met andere universiteiten. Dit is de grens van wat wij kunnen en willen doen.”