‘Aan UU levert beter worden in je vak, financieel niets op’

Terwijl buiten voor de deur van het Bestuursgebouw in het Utrecht Science Park vakbond AOb protesteert tegen de grote hoeveelheid tijdelijke contracten van docenten, zit DUB aan tafel met drie UU’ers die actief zijn als vakbondslid. In die functie zitten ze in het Lokaal Overleg. Zes keer per jaar onderhandelen zij over de arbeidsvoorwaarden met collegevoorzitter Anton Pijpers en directeur Human Resources Aletta Huizenga.

Het zijn Paul ter Veld, werkzaam bij de directie ITS en afgevaardigde van vakbond FNV; Mies van Steenbergen, onderzoeks-analist bij de faculteit Bètawetenschappen en lid van vakbond CNV en Tim de Winkel, promovendus en docent bij Geesteswetenschappen die zich met actiegroep 0.7 verzet tegen de flexcontracten en dat ook doet namens vakbond AOb.

Lokaal Overleg verdeelt 4,5 miljoen euro

Het Lokaal Overleg (LO) buigt zich over zeer uiteenlopende zaken. Of het nu gaat over de hoogte van de reiskostenvergoeding, eerlijke beloning voor werk, werkdruk, carrièreperspectieven of de sfeer op de werkvloer – het zijn allemaal onderwerpen die te maken hebben met de arbeidsvoorwaarden van elke werknemer van de Universiteit Utrecht. De vakbondsleden zien er op toe dat de universiteit zich houdt aan de CAO Nederlandse Universiteiten. “Daarnaast maken we afspraken over extra regelingen”, zegt Paul ter Veld. Daarvoor heeft het Lokaal Overleg jaarlijks zo’n 4,5 miljoen euro beschikbaar, de zogeheten arbeidsvoorwaardengelden.

Mies van Steenbergen heeft een hele lijst voor zijn neus liggen met allerlei UU-regelingen (alleen bereikbaar met Solis-ID) waarvan een deel gefinancierd wordt uit de arbeidsvoorwaardengelden. Zo wordt de vervanger van een collega met zwangerschaps- of ouderverlof betaald uit deze pot net als cursussen van het vitaliteitsprogramma en onderdelen van het programma Equality, Diversity & Inclusion (EDI). Zelfs een klein deel van de reiskosten voor woon-werkverkeer komt hieruit. Voor de vakbonden akkoord gaan met een bijdrage is er vaak een flinke discussie aan vooraf gegaan, want moeten deze zaken wel worden betaald uit het extra potje en vallen ze eigenlijk niet onder de reguliere uitgave van de UU?

“Een van de belangrijkste uitgangspunten is dat zoveel mogelijk mensen moeten profiteren van de regelingen die betaald worden uit de arbeidsvoorwaardengelden. Een andere voorwaarde is dat we graag nieuwe initiatieven willen ondersteunen als het om groepen werknemers gaan die nu tekort gedaan worden. Daarom krijgt bijvoorbeeld een aantal projecten van EDI geld. Ook willen we bijdragen aan het welzijn van de UU’ers. Een vervanger betalen van een collega met ouderschapsverlof valt daar onder. Als er geen vervanger is, stijgt de werkdruk op de afdeling. Sommige afdelingen zijn heel klein en hebben zelf geen geld om een vervanger te betalen”, legt Ter Veld uit.

Voor zoveel mogelijk UU’ers

Enkele zaken die uit de arbeidsvoorwaardengelden worden betaald, blijven echter punt van discussie, zegt Van Steenbergen. Een paar jaar geleden vroeg het bestuur om de kosten te betalen van cursussen Engels. “Dat hebben we één jaar gedaan terwijl we eigenlijk vinden dat die cursussen uit de reguliere gelden betaald moeten worden. Engels is nodig om je werk goed uit te voeren, dus moet de universiteit dat uit eigen middelen betalen.”

Dit jaar wordt een klein deel van de reiskosten voor woon-werkverkeer uit de LO-pot betaald. Werkgevers mogen 21 cent per kilometer belastingvrij vergoeden, de UU heeft gekozen om slechts 10 cent te vergoeden waarvan 4 cent uit de arbeidsvoorwaardengelden komt. “Als vakbonden vinden wij dat de universiteit meer zou moeten betalen, want voor veel werknemers is het niet mogelijk om dichter bij de universiteit te wonen. We hebben uiteindelijk ingestemd, omdat we veel AV-geld over hadden uit de coronajaren. Toen waren er niet of nauwelijks cursussen bijvoorbeeld. Maar deze aangepaste regeling is, vinden we nog steeds niet voldoende.”

Vakbonden hebben een minderheidsstem

Het is geven en nemen tijdens de onderhandelingen met het UU-bestuur, zegt De Winkel.   “Soms winnen we wat, soms verliezen we.” Als vakbondsvertegenwoordigers krijgen ze regelmatig kritiek als een nieuwe cao tegenvalt of als een regeling voor UU’ers niet goed uitpakt. “Kritiek is terecht, maar je moet niet vergeten dat de vakbonden met de jaren aan kracht hebben verloren, omdat er steeds minder mensen lid zijn.”

Ter Veld vult aan: “Op dit moment vertegenwoordigen de bonden een minderheid van het aantal UU-medewerkers. Met meer leden, staan we sterker. We zien wel dat de laatste twee jaar het aantal leden landelijk en ook op de UU, toeneemt. Het is een teken dat werknemers niet tevreden zijn met het huidige beleid. Met name jongere medewerkers en medewerkers in de lagere loonschalen. Ook wordt de actiebereidheid groter. Ze zien bij andere bedrijfstakken dat actievoeren werkt.”

Vakbond AOb protesteert tegen tijdelijke contracten voor het Bestuursgebouw in het Utrecht Science Park, Foto DUB

Extraatje om energiekosten het hoofd te bieden

Het Lokaal Overleg opereert vrijwel onzichtbaar. Dat komt doordat het overleg niet openbaar is, zegt Van Steenbergen, “omdat we onderhandelen met het bestuur. Wij proberen het beste voor elkaar te krijgen voor UU’ers en willen daar ook geld aan uitgeven. Het bestuur wil ook wel verbeteringen doorvoeren maar let meer op de centen.”

Zo vroegen de vakbonden eind vorig jaar aan het College van Bestuur om werknemers in met name de lagere loonschalen een extraatje te geven uit de arbeidsvoorwaardengelden om de inflatie en de gestegen energiekosten het hoofd te bieden. Dat werd afgewezen. Het andere voorstel was om de dertiende maand en het vakantiegeld maandelijks uit te keren, redde het wel. “Maar dat duurde wel lang en misschien kwam het voor sommige mensen te laat. Dat is jammer, het kenmerkt de stroperigheid van de organisatie”, zegt Ter Veld.

Prijsvraag van 25.000 euro om werkdruk tegen te gaan

Behalve meebeslissen over de uitgaven van de arbeidsvoorwaardengelden houden de vakbonden in het Lokaal Overleg het universiteitsbestuur de vinger aan de pols als het gaat over de afspraken die zijn gemaakt in de cao. De huidige cao liep af op 1 april en de nieuwe zal waarschijnlijk nog even op zich laten wachten, omdat het ministerie pas eind mei bekend maakt hoeveel ruimte er voor een loonsverhoging is. De bonden eisen 14,3 procent, ze willen bovendien dat de werkdruk wordt terug gedrongen net als het aantal tijdelijke contracten.

Gevoelige onderwerpen op de UU waar de werkdruk niet aflatend hoog is en het aantal tijdelijke contracten het hoogst van alle universiteiten is. Zo lijken pogingen tot het verminderen van werkdruk niet afdoende. Om het hardnekkige probleem van werkdruk aan te pakken, roept het LO nu de hulp in van alle UU’ers. Er is 25.000 euro uitgetrokken voor een goed plan om werkdruk te verlagen, zegt Van Steenbergen. “Dat hoeft niet een plan te zijn om de algehele werkdruk te verlagen maar als vijftig collega’s daarmee geholpen zijn, dan is dat al heel wat. Een idee als ‘meer mensen aannemen’ wint niet. Een plan om werk over de schutting te gooien ook niet, dan heeft de een minder werk, maar de ander juist meer. Het kan wel een goed idee zijn als een promovendus kan promoveren met drie in plaats van met vier artikelen. Het geld is bedoeld om het plan uit te voeren.”

“Wat betreft de tijdelijke contracten staan we lijnrecht tegenover het universiteitsbestuur”, zegt Ter Veld. De UU heeft het beleid om niet-gepromoveerde docenten, nooit een vast contract te geven. Ondanks verzoeken van vakbonden, docenten en Universiteitsraad heeft het College van Bestuur nog geen beleidswijziging aangekondigd. Universiteiten in Rotterdam, Leiden en Amsterdam hebben dit wel gedaan. “Jaargangen bachelorstudenten hebben onderwijs gekregen van tijdelijke docenten.” De Winkel: “Je ziet nu dat deze docenten weglopen naar universiteiten die wel een vast dienstverband bieden.” Ter Veld: “Het is lastig onderhandelen voor ons, als het bestuur zegt dat de faculteiten geen vaste contracten willen geven, want die zitten niet bij ons aan tafel. De angst voor reorganisaties en het dan moeten ontslaan van personeel zit er diep in. Ook bij nieuwe leidinggevenden. We merken dat ook nieuwe hoogleraren angst hebben om vaste contracten te geven.”

Vakbondslid AOb in gesprek met colllegevoorzitter Anton Pijpers voor het Academiegebouw over het terugdringen van tijdelijke contracten aan de UU, foto DUB

Er moeten meer mogelijkheden komen om carrière te maken

Gevraagd aan het trio wat er nog meer moet verbeteren aan de UU om het werken er aangenamer te maken, volgt er een heel rijtje. Het gebrek aan loopbaanontwikkeling met een bijbehorende verhoging van het salaris, is er één van. “Met beter worden in je werk, verdien je niets meer”, zegt Ter Veld die zich gelukkig acht omdat er voor IT’ers sinds kort wel een ontwikkelingstraject is. “We zijn ook vaak te oud om aan bepaalde trajecten te mogen meedoen”, zegt Van Steenbergen die tot de seniore werknemers behoort. “Dat is ronduit slecht terwijl er wel behoefte aan is. De cursus Verzilveren van talent 55+ die onlangs werd aangeboden voor deze groep, was meteen overtekend.”

De hiërarchie op de UU en de kwaliteit van leidinggevenden is een ander vraagstuk waar het LO zich grote zorgen over maakt. “Wie leidinggevende wil worden, is daarvoor afhankelijk van je leidinggevende. Ziet die jouw talenten niet, of wil die ze niet zien, dan kun je het wel vergeten.”

Wie eenmaal leidinggevende is, verliest die functie niet snel. En dat is niet in het voordeel van de organisatie, zegt het trio. “Je moet het wel heel bont maken, om ontslagen te worden, zoals recentelijk de hoogleraar bij Sociale Wetenschappen die vanwege een onveilige werkomgeving zijn baan verliest. Maar een leidinggevende die capaciteiten mist, wordt meestal niet gedegradeerd. Die gaan naar een andere afdeling en wordt op cursus gestuurd.”

Sociaal onveilige werkomgeving

Een gebrek aan kwaliteiten bij leidinggevenden zorgt volgens de bonden onder meer voor een sociaal onveilige werkomgeving. Er kan bijvoorbeeld een conflict ontstaan tussen de leidinggevende en de medewerker. Als eerste klagen bij HR, is niet altijd de beste route, zegt Ter Veld. “HR staat altijd aan de kant van de werkgever. Als je een werkprobleem hebt en daarover een gesprek met een HR-medewerker voert, kan dat een wel een heel prettig gesprek zijn, maar je moet niet vergeten dat je in gesprek bent met een partij die in het slechtste geval ook je ontslagpapieren opstelt en bezig is met dossiervorming die jou het leven zuur kan gaan maken.” Verstandiger is het om iemand mee te nemen naar je beoordelingsgesprek of het gesprek met de HR-medewerker, zegt Ter Veld. Dat kan bijvoorbeeld een vakbondsconsulent zijn die beter op de hoogte is van de rechten die je als werknemer hebt. “Zij kunnen vaak de angel uit het conflict trekken, want slechte communicatie is vaak de oorzaak van een probleem.”

Onterecht ontslag

Als escalatie niet te voorkomen is, volgt ontslag. Per jaar vertrekken zo’n dertig tot veertig werknemers met een zogenoemde vaststellingsovereenkomst, waarvan de helft onterecht ontslagen is, zegt het trio. Een vaststellingsovereenkomst is akkoord gaan met vrijwillig ontslag waarbij de werknemer een vertrekpremie meekrijgt.

“Kijk voor een onderzoeker van wie het onderzoek is vastgelopen, is zo’n regeling van beide kanten te billijken. Maar er zijn ook werknemers die er uit gewerkt worden. Die krijgen na twintig jaar ineens een slechte beoordeling, vaak nadat ze een nieuwe leidinggevende hebben gekregen waarmee een conflict is. Zo’n conflict verlies je per definitie. Er wordt een dossier opgebouwd, er volgt een tweede slechte beoordeling en ze worden genudged naar een vaststellingsovereenkomst. Vaak zijn deze mensen de strubbelingen die jaren kunnen duren beu, krijgen te horen dat ze een aardig bedrag meekrijgen -waarvan ze overigens een deel aan de belastingen moeten afdragen – en vertrekken dan. Meestal dus onterecht.”

Vele problemen dus waar de vakbonden zich tegen aan bemoeien en waarvoor een oplossing gevonden moet worden. Onder meer in de nieuwe cao. Afgelopen dinsdag gingen de vakbonden weer de straat op om druk uit te oefenen op de onderhandelingen voor een hoger loon en meer vaste contracten.