UU-bestuur zet bijna 10 miljoen opzij voor bouwplannen

Financieel gezien was 2023 een raar jaar. Bij het vaststellen van de begroting voor dat jaar, werden faculteiten nog gevraagd vooral niet te zuinig te zijn en docenten vaste contracten aan te bieden, een paar maanden later leken de bomen niet meer tot in de hemel te groeien. Faculteiten gingen sneller door hun geld heen, dan verwacht werd toen de begroting van 2024 werd gepresenteerd. Het ging zelfs zo hard, dat de faculteiten Bèta- en Geesteswetenschappen eind 2023 niet meer de verplichte 2,5 procent van de totale omzet als bufferreserve in kas hadden (alleen met Solis-ID). Zij moesten met een ‘herstelplan’ komen om hun financiën op eigen kracht weer op orde te brengen.

Er zijn verschillende oorzaken aan te wijzen voor de financiële terugval. Een daarvan is de loonsverhoging van 9 procent die werd afgesproken in de nieuwe cao, maar waarvoor de faculteiten voor medewerkers die betaald worden uit de tweede en derde geldstroom zoals beurzen van onderzoeksfinancier NWO, niet geheel gecompenseerd kregen van het CvB. Ook voor het stuwmeer aan vrije dagen moest meer geld apart gezet worden omdat een werkdag door de loonsverhoging ook meer waard werd. Dit werd niet gecompenseerd door het CvB.

Een andere reden om financieel voorzichtiger te zijn, waren de politieke ontwikkelingen in het land. Het kabinet viel op 7 juli en de formerende partijen van de verkiezingen in november lijken minder geld over te hebben voor hoger onderwijs en onderzoek. Gevreesd wordt dat beloftes van de inmiddels demissionaire minister Dijkgraaf, worden ingetrokken.

Ondertussen bleek ook dat de bouwplannen van de universiteit veel meer geld zouden gaan kosten dan gedacht. Dit door gestegen bouwkosten. De ‘bouwopgave’ is niet alleen groot in aantal projecten – denk aan de hoognodige renovatie van het Kruijtgebouw en van het Van Unnik, de nieuwbouw voor Diergeneeskunde en de verduurzaming van verschillende binnenstadspanden -  maar ook in euro’s. Na een herberekening worden deze geschat op 1,8 miljard euro. “Wat zelfs voor ons heel veel geld is”, legt het financieel verantwoordelijke collegelid Margot van der Starre maandag 22 april uit tijdens de vergadering van de Universiteitsraad. Daarom wil de UU een spaarpot vullen, hoewel dat niet voldoende zal zijn, waarschuwt ze. “Uiteindelijk zullen we ook geld moeten lenen.” 

Het geld dat het college opzij wil zetten voor de bouwplannen bedraagt 9,9 miljoen. Dit geld is afkomstig van de rente die de UU in 2023 heeft gekregen over het spaargeld van de instelling.

Jojo-beweging
De Universiteitsraad ziet de financiële ontwikkelingen met lede ogen aan. Eerder werden al verhitte discussies gevoerd tussen raadsleden en Van der Starre. Moest er wel zoveel geld opzij gezet worden voor de bouwplannen en kon het universiteitsbestuur de faculteiten niet geld geven, want was het niet mede de schuld van het bestuur dat de faculteiten er financieel ineens minder rooskleurig voorstaan?

“Een jojo-beweging” noemt studentlid Jonathan Koelewijn dit tijdens de vergadering van maandag. Eerst faculteiten aansporen geld uit te geven zodat ze niet te veel reserves hebben, en als er dan een financiële tegenslag komt, hen manen de broekriem aan te trekken. “We maken ons zorgen over de faculteiten zonder buffer.” De studenten zijn onvoldoende overtuigd dat faculteiten het redden zonder financiële hulp van het college. Dus zou iets van de opbrengst van de rente niet ook naar deze faculteiten kunnen gaan?

Van der Starre reageert verbolgen. “De kwalificatie jojo-beleid vind ik kwalijk. Daar herken ik me niet in. Ik werp dat verre van me. We hadden overschotten die te groot waren voor een organisatie in het publieke domein. We hadden zelfs een keer 70 miljoen over op de begroting. Dat valt niet uit te leggen voor een semipublieke organisatie. We vragen faculteiten al jaren de reserves niet te groot te laten worden, we vroegen ze dit verantwoord uit te geven. We handhaven ook. Wie te veel reserves heeft, moet die binnen een termijn van twee jaar wegwerken. Anders worden ze afgeroomd.” Waarmee ze bedoelt dat de faculteit het teveel aan reserves moet uitgegeven aan een specifiek doel. Dit overkwam de Bètafaculteit in 2023 die het geld in verduurzaming moest stoppen. Nu heeft deze faculteit niet meer voldoende geld in reserve.

Het is ook niet dat het bestuur geen compassie heeft met de faculteiten, vult Van der Starre aan. In 2022 voorzag de universiteit dat de energierekening van 2023 gigantisch zou zijn door de gestegen gasprijzen vanwege de oorlog in Oekraïne. Die rekening van tussen de 10 en 15 miljoen euro is niet doorberekend aan de faculteiten, zegt ze.

Onrust op de werkvloer
Gerhard Blab, personeelslid van de U-raad namens de Bèta’s, krijgt het woord. “Door externe omstandigheden is er een snelle verandering in het beleid gekomen wat tot een urgent probleem heeft geleid. Twee faculteiten zitten al onder de grens, wat veel sneller is dan verwacht werd. Aanvankelijk werd gezegd dat dit over een jaar of twee jaren pas het geval zou zijn. Door de huidige financiële situatie is het toekomstperspectief op de werkvloer somber. Ik proef ontzettend veel onrust.” Blab zegt dat de boodschap van het CvB dat het wel goed komt, daar niet aankomt. Dat de universiteit als geheel nog voldoende reserves heeft, daar kunnen ze niet zoveel mee. Zij horen dat ze moeten bezuinigen, zegt Blab. “Ik ben bang dat talent vertrekt.” Hij vraagt het college de medewerkers perspectief te geven door alsnog de cao-verhoging volledig te compenseren.

Van de Starre probeert de onrust weg te nemen en zegt dat de bijsturingsplannen van de faculteiten er goed uitzien en dat ze met de twee faculteiten die niet voldoende buffer hebben, kijken naar oplossingen. “We hebben intensief contact hierover.” Ook belooft ze dat wanneer de faculteiten er echt niet uitkomen en een goed herstelplan indienen, het college zal bijspringen zoals ze dat in het recente verleden ook voor Diergeneeskunde hebben gedaan, maar minder geld in de pot voor de bouwplannen stoppen, wil ze niet. De renteopbrengst is daar hard voor nodig.

Over de financiële situatie van de universiteit voor de nabije toekomst, kan ze weinig concreets melden omdat er nog geen nieuwe regering zit. “De signalen zijn dat we minder krijgen, maar we weten gewoon nog niet hoe het er financieel gaat uitzien.”

Ontslagen zijn totaal niet aan de orde, mengt rector Henk Kummeling zich in de discussie. “We hebben onlangs nog met de decanen bij elkaar gezeten waar we het over de financiën hebben gehad. Er is gesproken over het verstandig omgaan met vacatures, maar niet dat er mensen ontslagen gaan worden. Degene die dat spookbeeld heeft opgeroepen, heeft zichzelf iets te verwijten want dat spookbeeld is ten onrechte opgeroepen.”

Minder geld naar bouwplannen
De raad vraagt nog of een herziening van de vastgoedplannen een optie is. Want als er minder geld uitgegeven kan worden aan de bouwplannen, is er geld om de faculteiten te helpen? 

Van der Starre zegt bereid te zijn om naar de bouwprojecten te kijken, omdat het ook heel moeilijk blijkt om aannemers te vinden. Zij vragen meer geld dan de universiteit in gedachten had, is de ervaring. Maar zegt ze, daar moeten we ook met de faculteiten over praten, want een aantal van de bouwprojecten zijn juist bedoeld voor de twee faculteiten zonder voldoende bufferreserve. Een deel van het geld wat voor de bouwprojecten opzij wordt gelegd aan de faculteiten geven, wil ze niet.

Uiteindelijk wordt hoofdelijk gestemd en geven twee raadsleden een stemverklaring af. Gert Folkers stemt in, maar verklaart het te betreuren dat in korte tijd de faculteiten eerst aangemoedigd werden hun reserves te laten slinken om kort daarna gevraagd te worden met ombuigingsplannen te komen. Hij vindt het moeilijk dat er geld gereserveerd wordt voor de lange termijn, maar er nu faculteiten zijn met financiële problemen. Gerhard Blab stemt niet in. Hij vindt dat het College van Bestuur een signaal aan de faculteiten moet afgeven dat het financiële perspectief beter is dan op de werkvloer wordt gevoeld. 

Het College van Bestuur krijgt uiteindelijk toestemming van 21 van de 23 aanwezige raadsleden om 9,9 miljoen euro in de bouwspaarpot te storten.